Trump Səudiyyə və Rusiyanı barışdıra biləcəkmi?
Ekspertlər deyir ki, neftin
qiymətləri ancaq hasilatın azaldılması fonunda arta bilər
ABŞ Prezidenti Donald
Trampın Səudiyyə Ərəbistanı və Rusiya ilə qiymətləri sabitləşdirmək üçün
danışıqlar aparması cəhdinə baxmayaraq neftin satış qiyməti 20 dollar
səviyyələrində qalır. Neft qiymətləri ilin ilk 3 aylıq dövründə, koronavirus
epidemiyasının tələbi azaltması və dünyanın ən böyük neft istehsalçılarının
bazarları neftə "boğması”nın təsiri ilə 66% düşüb.Marja xəbər verir
ki, Trampın qiymətlərdəki çöküşü Rusiya və Səudiyyə Ərəbistanı ilə müzakirə
etdiyini, Moskva və Krallığın bir həll tapmaq üçün görüşəcəklərini söyləməsi də
qiymətlərə çox dəstək təmin etməyib.Sektorun qabaqcıl analitikləri,
neft üçün proqnozların qorxunc olduğunu və neftin fəlakət bir aprel ayı ilə
qarşı-qarşıya ola biləcəyini qeyd edirlər. İraq bu ay istehsalını artıracaq,
ABŞ-da xam neft ehtiyatları 2017-ci ildən bəri ən böyük həftəlik artımını
reallaşdırıb.Bir sıra analitiklərə görə isə, müzakirə ehtimalı həddindən
artıq pis vəziyyətdəki bazara bir az olsun ümid işığı verir. Ancaq qiymətlərin
çöküş əvvəli səviyyələrinə yüksələ bilməsi üçün hasilatın çox azaldılması lazım
olacaq.Bu gün Bakı vaxtı ilə saat 10:30-da Qərb Texas nefti (WTI) 20.56
dollardan, Brent nefti 25.83 dollardan alıcı tapıb.Trampın açıqlamasından
sonra Brent neftinin qiyməti 26 dollara yüksəlsə də, az sonra yenidən 25 dollar
səviyyələrinə düşüb.Bəs görəsən ABŞ-ın
tərəfləri barışdırmaq cəhdi baş tutacaqmı? İki ölkə arasında razılıq əldə oluna
bilərmi?
İqtisadçı
millət vəkili Vüqar Bayramov söylədi ki, Səudiyyə Ərəbistanı və Rusiyanın
razılığa gələcəyinə dair proqnoz vermək çox çətindir: "Çünki tərəflər arasında
aparılan danışıqlarda irəliləyiş yoxdur. Xüsusilə OPEC+ formatı dağıldıqdan
sonra Rusiya və Səudiyyə Əərbistanı arasında neft hasilatı ilə bağlı ciddi
uçurum var. Proseslərin fonunda neftə olan tələbin kəskin azalması müşahidə
olunur. Belə ki, neftə olan gündəlik tələbat 10 milyon barrelədək azalıb. Bazarda neft bolluğunun yaranması neftin
dünya bazarındakı qiymətinə birbaşa təsir göstərir. Səudiyyə Ərəbistanı növbəti
dövrlərdə öz neft ixracatını artırmaq niyyətindədir. Belə bir şəraitdə əgər tərəflər
razılığa gəlməsə, qiymətlər 20 dollardan da aşağı düşəcək. Çünki koronavirus iqtisadi dinamikanı kəskin şəkildə aşağı
salıb. Hava nəqliyyatı dövriyyəsi kəskin azalıb. Bu da neftə olan tələbi aşağı
salır. Əgər iki ölkə arasında hasilatın azaldılmasına dair razılıq əldə
olunarsa, qiymətlərdə yenidən artım müşahidə oluna bilər. İndiki halda
qiymətlərin artması üçün yeganə metod hasilatın azaldılamasıdır. Əgər bu mümkün
olarsa, qiymətlər arta bilər. Hazırda isə neft bazarı ilə bağlı nikbin
proqnozlar vermək mümkün deyil”.
İqtisadçı
ekspert Rəşad Həsənov söylədi ki, ABŞ tərəfələri barışdırmaqda
maraqlıdır. Amma Trampın bu istqiamətdə ciddi mövqe ortaya qoyacağı ehtimal
olunmur: "Nəzərə almaq lazımdır ki, ABŞ iqtisadiyyatı kifayət qədər şaxələnib və
neftin ucuzlaşmasının ABŞ
iqtisadiyyatına zərərləri digər ölkələrlə müqayisədə daha aşağı
səviyyədədir. Belə olan təqdirdə qiymətlərin ucuzlşaması ABŞ iqtisadiyyatının
yalnız neft sektorunda çalışan subyektlərin gəlirlərinin müəyyən qədər
azalmasına səbəb olur. Qiymət azalmalarının iqtisadiyyatın digər
iqstiqamətlərinə ciddi mənfi təsiri yoxdur. Əksinə, əhalinin və biznes
subyektlərinin enerji xərcləri aşağı
düşdüyünə görə mənfəətin daha da yüksəlməsinə şərait yaradır. Ona görə də
ABŞ-ın bu istiqamtdə israrlı mövqe ortaya qoyacağını düşünmək olmaz. Trump
müəyyən korporativ maraqlarını qorumağa cəhd edir. Görünən odur ki, indiki
halda bu istiqamətdə ciddi nəticələr əldə etmək çox çətindir. Bu şərtlər
daixilində neftin qiymətində ucuzlaşmaların davam edəcəyi qaçılmazdır. Xüsusilə
aprel çox riskli aydır. Artıq stoklarda kommersiya təyinatlı neft həcmləri
kifayət qədər yüksəlib. Eyni zamanda, qlobal səviyyədə aparılan izolyasiya
tədbirləri günbəgün sərtləşdiyinə görə neftə olan tələb ciddi şəkildə azalır.
Belə ki, neftə olan tələbin 26 faizədək azalması faktı qeydə alınıb. Növbəti
dövrlərdə istehsalçıların bəzi yataqlarda
öz fəaliyyətini dayndırması zərurəti ortaya çıxacaq. Bu seqmentə
investisiyanın azalması fonunda qiymətlərin müəyyən qədər bərpa olmaq ehtimalı
var. Amma yaxın müddətli dövr üçün qiymətlərin daha da ucuzlaşa biləcəyi
ehtimalı daha yüksəkdir. Bu gün hətta minimum səviyyələr müzakirə olunub.
Təqribən 1 barrel neftin 15 dollaradək ucuzlaşması məsələsi gündəmdədir. Şist
nefti bu prosesə ən çox təsir edən faktorlardan biridir. Çünki bu neft bazarda maya
dəyərindən aşağı qiymətə təklif olunur. Bu da növbəti dövrlərdə ABŞ-da şist
neft istehsalçılarının da öz fəaliyyətini dayandırmasına gətirib çıxara bilər.
Rusiya və Səudiyyə Əərəbistanı arasında razılıq ehtimalı çox zəifdir. İndiki
halda tərəflərdən heç biri yeni razılaşmanın mesajını vermir. Əksinə, aqressiv
davranışlar davam edir. Hər iki ölkə ilk olaraq qarşı tərəfin addım atmasını
gözləyir. Buna görə də qısa müddətli dövr ərzində OPEC+ formatında hansısa razılığın
əldə olunması ehtimalı çox aşağıdır”.
Şəbnəm
Mehdizadə