Təhsili olmadığı üçün fəxri ad ala bilməyən aktrisa - Fotolar
Teatr bir məktəbdir. Kimisi bu məktəbdə zəif performans göstərdiyi üçün dərslərindən
geridə qalır, kimisi də bu məktəbi əla qiymətlərlə bitirib istədiyi zirvəyə
doğru yol alır. Müsahibim Şarud Mehdiyeva da ömrünün 46 ilini Lənkəran Teatrına
həsr edib. "Bundan sonra da canımda can durduqca ürəyim teatrla döyünəcək” deyir.
Onun həyat hekayəsini dinlədim. Gözlərində qəm, ürəyində övlad və teatr sevgisi
ilə alışıb yanırdı. Arzuladığı həyatı yaşamaq qisməti olmayıb. Həyatda əsas
qazancı övladları, bir də ömrünü həsr etdiyi obrazlarıdır. Həyatının ən çətin
illərində tutacağı, ən böyük dayağı elə teatrın özü olub.Müsahibim, irili-xırdalı, bir çox obrazlara "can” verib. O, burada Ü.Hacıbəyovun
"Olanlardan-keçənlərdən” tamaşasında ana, T.Məmmədovun "Gəlin həsrəti”ndə Bəzəkcan, Y.Edlisin "Kölgələrin
oyunu”unda Kleopatra, K.Kaldoninin "İki ağanın bir
nökəri”ndə Beatriçe, İ.Coşqunun"Ana laylası”nda Bahar, Ə.Əmirlinin"Onun
iki qabırğası”nda Ceyran, Ə.Orucoğlunun "Pul
dəlisi”ndə Gülnaz, S.S.Axundovun "Qaraca qız”ında Pəri Cahan xanım,
H.Allahyarovun "Bir ovuc torpaq”ında Xumar, H.Mirələmovun "Ləyaqət”in də yaşlı
qadın, Y.Əzimzadənin "Nəsrəddin”ində Xeyrənisə, B.Nuşiçin "Nazirin xanımı”nda Nofa,
Q.Fiqeyredonun "Ezop”unda Miletta, H.Muxtarovun "Mən nənə ilə evlənirəm”ində Sədəf
İmanova, Q.Qorinin "Herastratı unudun”unda Eritta, Ə.Əmirlinin "Köhnə ev”ində Mələk
obrazlarını canlandırıb.
- Şarud xanım, bölgə teatrına
gəlişinizi necə xatırlayırsınız?
- 1973-cü ildə bir qəzetdə elan oxudum. Teatra işçi axtarırdılar. O
zaman 18 yaşım vardı, gənc idim, səhnə eşqi ilə alışıb yanırdım. Həmin illər
qız uşağının teatra getməsinə pis baxırdılar deyə, qorxumdan bunu
valideynlərimdən gizlətmişdim. Həm də mənə qədər nəslimizdə heç kim incəsənət
sahəsində çalışmamışdı. Ona görə, məni hansı çətinliklərin gözləyəcəyindən
xəbərdar idim. Çevrəmdəki insanlar teatrda çalışan qızlara dırnaqarası
baxırdılar. Ona görə, istəmirdim kimsə mənim teatra getdiyimdən xəbər tutsun.
Heyf o illərdən...
-
İndi geriyə baxanda peşmançılıq hissi keçirirsiniz?
- Açığı elə hissə qapılmamışam. Ancaq əziyyətimin qiymətləndirildiyini
görməyi çox istəyərdim.Həyatda o qədər çətin, keşməkeşli günlərim olub ki... İki
övladım vardı, teatrda qazandığım pulla onları dolandırmaqda çətinlik çəkirdim.
Ancaq heç kimə boyun əymir, kimsəyə ağız açmırdım. İki uşağı kirayədə
çətinliklə də olsa böyütdüm. Hətta çətinlik gördüyüm o illərdə belə, teatrı
atmadım, "maaşı azdır” deyib başqa sahəyə getmədim. Teatrın çətin gülərində mən
ona dayaq oldum. Teatrı çox sevirəm, ancaq elə şeylər var ki, məni teatrdan
uzaqlaşdırır və həvəsdən salır. 46 ildir teatrda çalışıram. Bu, bir sənətçi
üçün çox böyük bir dəyərdir. Amma... Çox istəyərdim ki, birotaqlı da olsa, evim
olsun. Fəxri adımın olmasını arzulayıram. Müraciət etdikdə deyirlər ki, diplomunuz
olmadığı üçün sizə fəxri ad düşmür. Teatrın böhranlı vaxtında, olduqda hər kəsin
teatrdan uzaqlaşdığı bir vaxtda Adil Zeynalovla mən 6 il teatrı pis-yaxşı, öz
çiyinlərimizin üzərində saxladıq. O dövrdə teatrda çalışan hər kəs bunu etiraf
edə bilər. O zamanlar məni 7 saylı məktəbə pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olmaq
üçün dəvət edirdilər. Ancaq ora getmədim, çünki teatrı bu vəziyyətdə qoyub gedə
bilməzdim. Maddi cəhətdən vəziyyətim yaxşı deyildi, ancaq teatrı tərk etmədim.
O çətin illəri Allah heç kimə göstərməsin.
- 46 ildir teatrda
çalışırsınız, anaq sizi seriallarda, filmlərdə görə bilmirik.
- Açığı, seriallara və filmlərə dəvət alıram, ancaq həyat yoldaşım
buna icazə vermir. Yoldaşım qoysaydı, seriallara çəkilərdim. Əslində filmdə
çəkilməyi çox istəyərdim, çünki film tarixdir. Tarixə düşməyi isə çox
istəyərdim. Qadın üçün ailə müqəddəsdir. Mən də ailəmin sözündən çıxa bilmərəm.
- Yəqin ki, bu 46 ildə
teatrda maraqlı əhvalatlara da şahidlik edibsiniz.
- O qədər... Anaq elə hadisələr var ki, onları danışmaq düzgün deyil.
Unutmadığım hadisələr də yaşamışam. Məsələn, bir dəfə səhnədə yıxılıb,
kəllə-beyin travması almışdım. O hadisədən sonra 10 gün özümə gələ bilmədim. Yaddaşımı
itirdim, çox çətinliklə yenidən həyata qayıtdım. Öz üzərimdə çalışdım və özümü
bərpa etdim. Davamlı olaraq kitablar oxuyur, tamaşaları izləyir və yenidən səhnə
həyatına dönməyi arzulayırdım. Nəticədə mən yenə teatra geri döndüm.
- Teatrda oynadığınız hansı
obraz sizin ruhunuza daha yaxındır?
- Valentin Rasputinin "Sonuncu möhlət" əsərində baş
qəhrəmanı - ana rolunu canlandırmışdım.
O obrazım həyatım boyu məni həyəcanlandırıb. Bu tamaşanı oynayanda mən
çox gənc idim. Əsəri oxuduğuma görə, ana
rolunu canlandırmağı rejissordan özüm
istəmişdim. Əslində tamaşada ananın elə böyük bir performansı, sözü yox
idi. Ana həyatını övladlarına həsr edir
və bir gün halı pisləşir, övladlarını səsləyir, ancaq onun harayına səs verən
olmur. Fədakar ana çarpayısında tənha şəkildə ölür. Hansı ki, yan otaqda onun
övladları şadyanalıq edir, analarının səsini belə eşitmək istəmirlər. Bu
tamaşanı mən o vaxt – gəncliyimdə oynamışam. O tamaşa indi yenidən
səhnələşdirilsəydi, onu daha gözəl, daha fərqli oynayardım. Bu, mənim ən çox
sevdiyim roldur. Teatrda Kleopatradan tutmuş, Qar kraliçasına qədər hər cür
obrazlar canlandırmışam.
- Yəqin ki, "Sonucu möhlət”dəki
ana kimi ölməkdən qorxursunuz...
- Bu, faciədir... Valideynə hörmətsizlikdir, valideynin qədrini
bilməməkdir. Qismətdir, gələcəyi bilmək olmur. Həyatın insana nələr
yaşadacağını da öncədən bilmək olmur. Ancaq heç bir anaya elə bir ölüm
arzulamıram.
- Bəs bu illər ərzində heç tənqid olunubsunuz?
- Əgər həqiqi tənqiddirsə, qəbul edərəm. Ancaq bəzən insanlar
tənqidlə təhqiri səhv salırlar. Həyatım boyu təhqiri qəbul etməmişəm. Biz
düşüncəli insanlarıq, ağı qaradan seçməyi bacarırıq. Ona görə, bu günün
insanına nəyin pis, nəyin yaxşı olduğuna deməyə ehtiyac yoxdur. Xalqın gözü
tərəzidir.
-
Səhnədə nisgilli olduğunuz obrazlar varmı?
- Demək olar ki, bütün obrazları oynamışam. Artıq 64 yaşımı
haqlamışam. Ancaq bəzən mənə edilən hörmətsizliyi və diqqətsizliyi görəndə
peşman oluram. Yarım əsrdən 14 il çox yaşamışam. Teatrda aktrisaların həsəd
apardığı hansı rol varsa, onların hamısını oynamışam. Məsələn, hər kəs istəyər ki, Kleopatranı
oynasın. Onu da Lənkəran Teatrında mən
oynamışam. Bundan o tərəfi varmı?
-
Hansı rejissorlarda işləmək sizin üçün rahatdır?
- Bu sferada tanınmış, ən məşhur rejissorlarla da işləmişəm, yeni
gələn gənc nəsillə də. Hüseyn Sultanov, Əşrəf Quliyevlə o zamanlar gözəl
işbirliyimiz olub. İndi isə teatrımızın baş rejissoru Oruc Qurbanovun
hazırladığı tamaşalarda rol alıram. Rejissorlar hansı obrazı mənə həvalə
ediblərsə, onların öhdəsindən gəlməyə çalışmışam.
- Səhnədə aktyorla rejissorun
bir-biri ilə dil tapması çox önəmlidir. Və bu ünsiyyət bəzən tamaşalara da təsir
edir.
- Elədir. Mən 43 yaşında 14
yaşlı bahar qızını oynamışam və bu obrazım insanlar tərəfindən sevilib. 43
yaşında özümü 14 yaşlı qız kimi hiss
edirdim. O mənim ürəyimə yatan rol idi ki, həmin tamaşada səsləndirdiyim
ifadələr hələ də yadımdadır.
- Deyirsiniz ki, yarım əsri
14 il geridə qoyubsunuz. Hər iki nəsil sənətkarlarla işləyibsiniz. Nəsilləri müqayisə
etmə zamanınız olurmu?
- Əlbəttə olur. Bir zamanlar səhnədə çiyin-çiyinə çalışdığım
sənətkarların çoxu indi həyatda yoxdur. Allah onlara rəhmət eləsin. Yeni nəsil
aktyorlar yetişir, onlarla da çalışırıq, təbii ki, hamısı ideal deyil. Ancaq
gənclər cəhd edirlər, çalışırlar, onları bu istəklərini də müsbət
qiymətləndirirəm.
-
Səhnəyə çıxdığınız ilk günü necə xatırlayırsınız?
- Çox həyəcanlı idim. Səhnə başıma fırlanırdı. Açığı, bu gün də
səhnəyə çıxanda çalışıram ki, tamaşaçıların əyləşdiyi zala tərəf baxmayım. Səhnəyə
çıxanda sanki mənimlə səhnə arasında böyük sədd olur və zalı görməməyə
çalışıram. Tamaşa zamanı zalı görəndə həyəcanlanıram və əsməyə başlayıram. Bir
dəfə bunu deyəndə Böyükxanım Əliyeva bildirdi ki, o da səhnəyə çıxanda zala
baxmamağa çalışır. Çünki tamaşaçı qarşısına çıxmaq böyük məsuliyyətdir. Biz bu
məsuliyyəti dərk edirik. Əlbət ki, istedad diploma bağlı deyil.
-
Təhsil almağı heç düşünmədiniz?
- O zamanlar teatrın təqdimatı ilə təhsil almaq şansım vardı. Amma metroda
bütün sənədlərimi itirdim. Onda sənədlərimi itirməsəydim, bəlkə də çoxdan
oxuyub qurtarmışdım və indi Xalq artisti
idim.
-
Paytaxt teatrına gəlmək istəyibsiniz?
- Bakıda 2 gündən çox qala bilmirəm. Mən Lənkəranda doğulmuşam və
torpağıma bağlı insanam. Biz bu torpaqlarda doğulmuşuq, burda çalışmışıq,
ömrümüzün ən gözəl illəri burda keçib, elə bu torpaqlarda da öləcəyik.
Xəyalə Rəis
Bu yazı "İntellekt Araşdırmalar Mərkəzi” İctimai Birliyinin
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına
Dövlət Dəstəyi Şurasının maliyyə yardımı ilə həyata keçirdiyi "Teatr
mədəniyyətinin formalaşması istiqamətində TV və radio proqramların
hazırlanması” layihəsi çərçivəsində hazırlanıb.