İqtisadi böhran olmayacaq? - ŞƏRH

Ekspertlər hesab edirlər ki, Rusiya ilə Qərb dövlətlərinin iqtisadi gücü arasında fərq kifayət qədər böyük olduğu üçün sanksiyalar böhrana səbəb olmayacaq. Əvvəlki illərin təcrübəsinə görə, iqtisadi böhran o zaman baş verir ki, Qərb ölkələrində, xüsusən ABŞ-da böhran olsun. ABŞ iqtisadiyyatının isə Rusiyaya qarşı tətbiq edilən sanksiyalardan təsirlənəcəyi gözlənilmir.

Rusiya ilə Ukrayna arasında yaşanan gərginlik genişmiqyaslı müharibəyə səbəb olub. 2014-cü ildə Krımı, Luqanskı, Donetski işğal edən Rusiya 8 ildən sonra daha geniş əraziləri ələ keçirmək planını işə salıb. Ötən ayın son həftəsindən bu yana paytaxt Kiyev daxil olmaqla, Ukraynanın Rusiya və Belarusla sərhəddəki bütün yaşayış məntəqələrində şiddətli döyüşlər gedir. Müharibəni dayandırmaq üçün fevralın 28-də Belarus ərazisində Rusiya və Ukrayna nümayəndə heyətləri arasında keçirilən danışıqlar heç bir nəticə verməyib. Görünən budur ki, Rusiya bütünlüklə Ukraynanı işğal etmək niyyətindən geri çəkilən deyil.

Tarix təkrarlanacaq?

Belə bir fonda ABŞ, Böyük Britaniya, Avropa ölkələri, Avropa İttifaqı Rusiyaya qarşı siyasi, iqtisadi sanksiyalar tətbiq edirlər. Burada başlıca məqsəd Rusiya iqtisadiyyatını çökdürmək, işğalçını cəzalandırmaqdır. Lakin tarix göstərir ki, bu cəza tədbirlərindən – iqtisadi sanksiyalardan, sadəcə Rusiya deyil, bütün dünya, hətta bu sanksiyaları tətbiq edənlərin özləri də əziyyət çəkirlər. Xatırlayırsınızsa, 2008-ci ildə Rusiyanın Gürcüstana hücumundan, Abxaziya və Osetiyanı işğal etməsindən sonra da bu ölkəyə qarşı sanksiyalar tətbiq edilmişdi. Bir çox ekspertlər hesab edir ki, həmin sanksiyalar dünyada 2007-ci ildən özünü göstərən iqtisadi tənəzzülü böhrana çevirdi, dövlətlər milyardlarla vəsait itirdi, iqtisadi aktivlik tamamilə aşağı düşdü. Ukraynaya hücum etdiyinə görə Rusiyaya tətbiq edilən yeni sanksiyalar tarixin təkrarlanmasına – dünyada yeni iqtisadi böhrana səbəb ola bilərmi?

Rusiya və Qərb ölkələrinin iqtisadi gücü

Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü Vüqar Bayramov mövzu ilə bağlı "Kaspi” qəzetinə açıqlamasında deyib ki, Rusiyaya qarşı tətbiq edilən sanksiyaların, sadəcə bu ölkəyə deyil, Rusiya ilə xarici ticarət dövriyyəsində olan bütün dövlətlərə, o cümlədən qonşu ölkələrə təsiri olacaq. Millət vəkili Rusiya və Qərb iqtisadiyyatı arasında kifayət qədər böyük fərqin olmasına diqqət çəkib: "Rusiyanın xarici ticarət dövriyyəsinə, idxal və ixracına fikir versək, görərik ki, bu ölkənin illik ixracatı 4 milyard dollardan artıq deyil. Avropadakı bir sıra ölkələrin ixracatı Rusiya ilə müqayisədə daha çoxdur. 2020-ci ildə pandemiya səbəbindən Rusiya ixracatında azalmalar müşahidə olunmuşdu. Belə bir fonda Qərb ölkələrinin, xüsusən də Rusiya ilə iqtisadi əməkdaşlıq edən dövlətlərin iqtisadiyyatına təsirlər mütləq olacaq. Bu, öncədən proqnozlaşdırılır. Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, Rusiya ilə Qərb dövlətlərinin iqtisadiyyatı, iqtisadi gücü arasında fərq kifayət qədər böyükdür. Məhz bu səbəbdən də Rusiyaya qarşı tətbiq edilən sərt iqtisadi sanksiyalar dünyada yeni bir iqtisadi böhrana səbəb olmayacaq. 2008-ci ildə yaşananların, eləcə də əvvəlki illərin təcrübəsinə görə, iqtisadi böhran o zaman baş verir ki, Qərb ölkələrində, xüsusən ABŞ-da böhran olsun. ABŞ iqtisadiyyatının isə Rusiyaya qarşı tətbiq edilən sanksiyalardan təsirlənəcəyi gözlənilmir. Təsirlər olsa da, ciddi təsirlər olmayacaq. Bu baxımdan sanksiyaların dünyada yeni böhranla nəticələnəcəyi gözlənilən deyil. Amma müharibənin nə qədər müddətə davam etməsi, sanksiyaların tətbiqindən sonra qlobal iqtisadi və siyasi durum, bütövlükdə dünya iqtisadiyyatına təsir edən faktorlar sırasında olacaq. Hələlik mövcud sanksiyalar, Qərb dövlətlərinin, o cümlədən ABŞ-ın iqtisadi potensialı və gücü kontekstində yeni qlobal böhran gözlənilmir”.

Sanksiyaların müsbət tərəfləri

İqtisadçı ekspert Eldəniz Əmirov isə bildirib ki, 2008-ci ildə dünyada yaşanan böhranın o dövrdə Rusiyaya qarşı tətbiq edilən sanksiyalarla əlaqəsi olmayıb. Onun sözlərinə görə, 2008-ci ildə yaşanan böhranın təməli hələ 2007-ci ildə dünyada özünü büruzə verən iqtisadi hadisələrlə qoyulub, ümumdünya iqtisadi böhranı da məhz 2007-ci ildə olub: "2007-ci ildən özünü göstərən və 2008-ci ildə də davam edən ümumdünya iqtisadi böhranının Rusiyaya qarşı tətbiq edilən sanksiyalarla hər hansı əlaqəsi olmayıb. Bu baxımdan, indi Rusiyaya tətbiq edilən sanksiyaların da dünyada yeni iqtisadi böhran yaradacağını düşünmürəm. Düzdür, Rusiya ilə böyük ticarət dövriyyəsi olan ölkələrdə bunun, təbii olaraq fəsadları hiss olunacaq. Amma eyni zamanda bir çox ölkələr üçün kifayət qədər müsbət tərəfləri də olacaq. Hansı ki, həmin ölkələr Rusiya ilə ixracatda rəqib olmaq potensialına malikdir. Beləliklə, Rusiya ixracının sanksiyalara məruz qalması digər ixracatçı ölkələr üçün əlavə imkanlar yaradacaq. Rusiyaya tətbiq edilən sanksiyaların dünyada böhranı yaratmaq üçün böyük çəkiyə malik olmadığını, yalnız Rusiya üçün ciddi təsiredici qüvvəyə çevriləcəyini statistik rəqəmlərlə də ifadə etmək mümkündür. Belə ki, dünyanın quru sahəsi 148 milyon kvadrat kilometrdir. Rusiyanın quru sahəsi 17 milyon kvadrat kilometrdir. Bu, dünya quru sahəsinin təxminən 11,5 faizini əhatə edir. Rusiyanın ümumi daxili məhsulu dünyanın ümumi daxili məhsulunun heç 2 faizini təşkil etmir. Dünyanın ümumi daxili məhsulunun həcmi 90 trilyon dollardan yuxarıdır. Rusiyanın ümumi daxili məhsulunun həcmi 1,7 trilyon dollar olaraq qiymətləndirilir”.

Rufik İSMAYILOV