“Hər barmağında bir mərifət” olan mədəniyyət yazarlarımız
Tikən-toxuyan, musiqi alətlərində ifa edən, oxuyan, şeir-hekayə yazan
jurnalistlər
Mədəniyyət çoxşaxəli sahədir. Belə
ki, bütün yaradıcılıqları özündə sığdırmağı bacarır. Bu sahədən yazan qələm əhlinin
isə, gərəkdir ki, bu barədə az-çox anlayışı olsun. Müsahibə zamanı jurnalistin müsahibini
necə tanıması və mədəniyyətdən anlayışının olub-olmaması aydınlaşır. Sevindirici
haldır ki, mədəniyyət yazarlarımızın da xüsusi istedadları var. Belə ki, onların
bir çoxları jurnalistika ilə bərabər, eyni zamanda peşəkar musiqiçi, pianoçu, rəssam,
yazar, şair, ifaçıdırlar. İşdən qalan zamanlarını asudə keçirmələri üçün ikinci
sənəti ilə məşğul olan mədəniyyət yazarlarımızı daha yaxından tanıyaq.
"Mədəniyyət" qəzetinin yazarı Gülcahan Mirməmməd uşaqlıqdan şəkil çəkməyi,
tikiş tikməyi, toxumağı bacarır, bədii tikmə sənətinə bələddir: "Karantin
dövrünü hərə bir cür keçirir. Məsafədən çalışmağa məcbur olanlar evdə
qaldıqları müddəti sonraya saxladıqları ev işlərinə, kitab oxumağa sərf edir. Mədəniyyət
sahəsindən yazdığım üçün kitab oxumaq, hansısa film, ya tamaşanı izləmək bizim
gündəlik işimiz sayılır, üstəlik, ev işlərini heç bir köməkçim olmadan özüm
yerinə yetirirəm, buna görə də karantin dövründə daha çox yaradıcılığa vaxt
ayıra bilirəm. Yaradıcılıq deyəndə, təkcə jurnalistikanı nəzərdə tutmuram.
Onsuz da davamlı yazı yazmaq bizlər üçün vərdişdir. Ta uşaqlıqdan şəkil çəkməyi,
tikiş tikməyi, toxumağı, bədii tikmə sənətini xoşlamışam. Bəziləri üçün mənasız
məşğuliyyətin, vaxt itkisinin, hətta boş vaxtı nə iləsə doldurmağın sinonimi mənasına
gələn hobbilərim mənim üçün zövqlü məşğələ, əsəb dincliyi, görkəmcə
başqalarından seçilmək, hətta bəzən özünü ifadə vasitəsidir. Bu qabiliyyət mənə
böyüklərin dediyinə görə, adını daşıdığım nənəmdən irsən keçib, ilk müəllimim,
yəni həvəsimi görüb əlimə iynə-sap, mil verən isə ixtisasca riyaziyyat müəllimi
olan anam olub.
İkinci sinifdə oxuyandan o
vaxtkı pionerlər evinin rəsm dərnəyində məşğul olmuşam. Peşəkar rəssam
Mirteyyub Xəlilovun məşğələlərində təkcə sulu, yağlı boyalarla işləməyi,
karandaşla cizgilərə can verməyi, natürmort qurmağı öyrənmirdik, həm də
işıq-kölgə, rəng və forma uyarlığı barədə bilik qazanırdıq. Bu məşğələlərin
faydasını çox erkən, tələbə ikən Respublika radiosunda rəssamlarımızın
emalatxanalarından reportajlar hazırlayanda hiss etdim. Peşəkar jurnalistikada
uşaqlıq həvəsimin - rəsm çəkmək qabiliyyətim söz ehtiyatım qədər köməyimə çatıb
- desəm, yalan olmaz. Rəssamlıq barədə təməl
biliklər teatr tamaşasını anlamaqda, filmlərin ekran estetikasını duymaqda
xeyli kömək edir. Digər tərəfdən isə mədəniyyət jurnalistikası ilə məşğul olmaq
mənim geyim, interyer dizaynını öyrənmək, bijuteriya düzəltmək, paltar tikmək,
özümə və yaxınlarıma nələrsə toxumaq həvəsimi, deyilənlərə görə, az qala peşəkar
səviyyəyə qaldırmağa yardım edib, daha çox da geyim zövqümü cilalayıb".
G.Mirməmməd karantin günlərində
"evdə qal, evdə yarat" silsiləsindən xeyli iş gördüyünü bildirir:
"Artıq onların bəzisini model olaraq "nümayiş etdirmişəm də".
Usta emalatxanalarının, parça-sap mağazalarının bağlı olması üzündən, üstəlik,
eyni vaxtda bir neçə işlə məşğul olmağı xoşladığımdan yarımçıq işlərim də az
deyil. Etiraf edim ki, adına hənd-mend deyilən məşğuliyyətim - qaynar mədəni həyatın
içində olmağa, hətta şənbə-bazar, bayram günləri axşamlarını teatrda, konsert
salonunda, müxtəlif mədəni tədbirlərdə keçirməyə alışmış bir insan kimi evə
qapanmağa məcbur qaldığımız günlərdə məni boşluqdan, depressiyaya düşməkdən,
evdə oturmağın əzabından xilas etdi. İşlərimi görənlər hərdən satışla məşğul
olmağım, ya da sifariş götürməyimlə maraqlanırlar. Qəti cavabım budur ki, yox!
Ona görə yox ki, bu işlərə yuxarıdan aşağı baxıram, ya özümə yaraşdırmıram.
Əsrlər boyu Azərbaycan qadını məhz əl əməyinin sayəsində - xalça toxumaqla,
tikmə tikməklə namuslu həyat yaşayıb, məişət çətinliklərini dəf edib. Sadəcə, mən
bu gün jurnalist kimi, son illər qiyməti hədsiz dəyərdən düşdüyü üçün
uzaqlaşdığım tərcümə ilə pul qazanmaq istəyirəm. Bəlkə sabah vəziyyət dəyişəcək,
hobbilərim təkcə zövq, eksklüziv geyim, ya aksessuar kimi gözümü oxşamayacaq, həm
də maddi qazanc da gətirəcək ".
"Yeni
Müsavat" qəzetinin yazarı, peşəkar pianoçu Xalidə Gəray özünü
mətbuatın ilk jurnalist-pianoçusu hesab edir: "Musiqi sahəsində 17 illik təhsilim
var. Belə ki, 7 illik musiqi məktəbini (qırmızı attestatla), 3 il musiqi
kollecini (qırmızı diplomla), 7 il müddətində isə Bakı Musiqi Akademiyasını (əla
qiymətlərlə) bitirmişəm. Hətta 10 il musiqi kollecində pedaqoq-pianoçu kimi də
çalışmışam. Bəziləri bu sənətimi jurnalist peşəsi ilə əvəzləməyimi təəccüblə
qarşılayır. Lakin jurnalist sənəti də mənim üçün çox əziz və doğmadır. Hələ
orta məktəbdə oxuyanda müəllimlərin mənim musiqi deyil, hüquqşünas və yaxud
jurnalist peşəsini seçməyimi istəyirdilər. Çünki qiymətlərim hər zaman əla idi
və tarix fənnini çox sevirdim. O zaman onlara da söz verirdim ki, musiqi təhsilimi
bir qədər davam etdirdikdən sonra mütləq jurnalist sahəsinə gedəcəm".
X.Gəray 10 ilə yaxındır ki, jurnalist peşəsində
çalışdığını bildirir: "Onun 6 ili peşəkar və nüfuzlu mətbuat orqanı olan
"Yeni Müsavat” qəzetində keçib. Peşəkar musiqiçi olmağım jurnalist peşəmdə çox
köməyimə çatıb. Məsələn, ən peşəkar musiqiçilər ilə söhbətləşəndə çox maraqlı,
qeyri-adi müsahibələrimiz alınır. Müsahiblərimin bilinməyən tərəflərini açmaq,
onun daxilinə ziyarət edib, istədiyim suallara cavab almaq mənim üçün çox asan
və rahat olur. Sonda isə müsahibəyə daha bir rəng qatmaq, əhval-ruhiyyəni dəyişmək
üçün müsahibimə təklif edirəm ki, ən sevdiyi mahnını canlı, ekspromt birlikdə
ifa edək. Nəticədə çox gözəl, maraqlı, yaddaqalan müsahibə ortalığa çıxır.
Məsələn, Xalq artistləri Möhlət Müslümov, Mənsum
İbrahimov, Canəli Əkbərov, Cavan Zeynallı kimi tanınmış sənətkarlarımızla bu
cür maraqlı müsahibələrimiz və birlikdə ifalarımız olub. Onların hər biri
müsahibədən çox məmnun qaldıqlarını bildiriblər. İstənilən vaxt onlardan
açıqlama və yaxud müsahibə almaq istəyəndə, məmnuniyyətlə cavab verirlər. Çünki
onların qarşısında jurnalist və peşəkar musiqiçi dayanır.
Mətbuatda ən yaddaqalan bu cür müsahibələrimdən
biri də Azərbaycanın Rusiyadakı sabiq səfiri politoloq Hikmət Hacızadə ilə olan
musiqili söhbətimizdir. "Hikmət Hacızadə ilə qeyri-rəsmi: İfa etdi, oxudu...”
başlıqlı videomüsahibənin üzərindən 4 il keçməsinə baxmayaraq, bu gün də maraqla
izlənilir. Bəlkə də çoxları bilmirdi ki, Hikmət bəy gəncliyində çox gözəl
gitara ifaçısı, rok qrupunun üzvü olub, çox gözəl musiqi duyumu var və sairə. Bu
müsahibədə Hikmət bəyin çoxlarına məlum olmayan tərəfləri, xüsusiyyətləri əks
olunub".
X.Gəray bir çox sənətkarlarımızın, o cümlədən məhrum
əfsanəvi bəstəkarımız Arif Məlikovun müsahibə zamanı onun musiqi istedadına bələd
olduqdan sonra bu sənətdən uzaqlaşmağını təəssüflə qarşıladıqlarını da deyir:
"Çalışdığım "Yeni Müsavat”da ilk müsahibim məhz əfsanəvi bəstəkarımız Arif
Məlikov olmuşdu. Onunla musiqidən, siyasətdən, cəmiyyətdən çox gözəl söhbətimiz
olmuşdu. Söhbət zamanı onun məşhur "Komdenin arzuları” əsərindən söz düşəndə, qəfildən
royal arxasına keçib, canlı ifa etmişdim. Arif Məlikov bu əsərin piano
variantını ilk dəfə dinlədiyini və ifamda çox bəyəndiyini demişdi: "Bu cür
istedadı atmağına çox təəssüflənirəm. Məncə, sən yenə də düşün”.
Lakin hər zaman qeyd edirəm ki, jurnalist peşəsi mənim
üçün çox önəmli və məsuliyyətli bir işdir. Düşünürəm ki, jurnalist hansı sahədən
yazmasından asılı olmayaraq, cəmiyyətdə mövcud olan digər sahələrdən də anlayışlı,
məlumatlı olmalı, daim öz üzərində çalışmalı, araşdırmalar aparmalıdır".
Kulis.az-ın əməkdaşı Günel
Musanın gözəl səs imkanları
var. Ona bəzən mədəniyyət yazarlarının "xalq artisti" də deyirlər.
Deyir ki, bir az şablon səslənsə də, səs bizdə genetik bir istedaddır: "Amma
heç vaxt özümü müğənni kimi təsəvvür edə bilməmişəm. Həmişə evdə heç kim olmayanda oxuyurdum. Altıncı sinifdə oxuyanda idman
dərsindən sonra paltar dəyişmə otağında Sibel Canın "Berivanım” mahnısını
oxumuşdum. Ən yaxın 3 sinif yoldaşım idi, bir də mən. Bir də gördüm qapının
ağzında "Bəxtiyar” filmində olduğu kimi millət yığılıb. Məktəbdə hamı bacımın
yaxşı səsi olduğunu bilirdi, çünki bacım musiqi məktəbinə gedirdi, məktəb tədbirlərində
həmişə o oxuyurdu. Məni nə qədər elədilər, "səhnəyə” çıxmağa razı sala bilmədilər.
Amma sonralar səsim məktəbdə mənə kömək elədi. Kimya dərsindən zəif idim. Müəlləməm
məni oxutdurub qiymət yazırdı. Müğənni olmaq istəyim olmayıb, amma həmişə dünya
musiqisi ilə, öz musiqi tariximizlə yaxından maraqlanmışam. Bu bilgilərim mənim
musiqi zövqümü formalaşdırıb. Jurnalisitikada mənə səsimin yox, musiqi
anlayışımın olmasının, musiqi haqqında bir çox şeydən xəbərdar olmağımın köməyi
dəyir. Çünki mənim müsahiblərim əsasən müğənnilər, musiqiçilər olur. Və bu
sektorun adamları ilə həmsöhbət olmaq üçün o sahə haqqında anlayışın olması
mütləqdir. Musiqişünas deyiləm, amma tam əminliklə deyə bilərəm ki, müğənnilərin
əksəriyyəti nə özümüzün, nə də dünya musiqisi haqqında mənim qədər məlumatlı
deyil".
"525-ci qəzet"in mədəniyyət yazarı Şahanə Müşfiq incəsənətin bir neçə sahəsinə maraq göstərdiyini desə
də, ən çox şeirləri, hekayələri ilə tanınır: "Düzünü desəm, ağlıma gələn
bütün istedadlarımın hamısı incəsənətlə bağlıdır. Bunlar istedaddırmı, yoxsa
maraq, sevgi - bunu da dəqiq bilmirəm, amma hamısıyla ayrı-ayrı məşğul olmuşam.
Elə buna görə də jurnalistikanın mədəniyyət sahəsində özümü tapmışam.
Jurnalistikaya ədəbiyyatdan gəlmişəm. Filologiya fakultəsinin məzunuyam, bu sahədə
təhsilimi hələ də davam etdirirəm. Hazırda ədəbi yaradıcılığıma da davam edirəm.
İki kitab müəllifiyəm ("Qaranlıqlar günəşi" və "Şahanənin
nağılı"). Şeirlər, hekayələr yazıram. Filoloji təhsil və yazmaq bacarığı,
təbii ki, jurnalistika fəaliyyətimdə də çox köməyimə çatır. Ondan başqa,
pianoda həvəskar şəkildə ifa etməyi bacarıram. Təhsilini mən yox, qardaşım
alıb. Uşaq vaxtı onunla birlikdə pianoda ifa etmək xoşuma gəlirdi. Bir neçə
mahnını çala bilirəm. Vaxtilə iki il xoreoqrafiya ilə məşğul olduğumdan, rəqslə
də aram
çox yaxşıdır. Rəqsi çox sevirəm. Hərdən fikirləşirəm, əgər bu sahədə
olmasaydım, ya rəqqasə, ya da aktrisa olardım. Çünki aktrisalığa da həm
marağım, sevgim, həm də qabiliyyətim var. Bunu yaxşı bilirəm. Təvəzökar ola bilməyəcəm,
üzrlü sayın (gülür). Bakı Dövlət Universitetində 4 il ərzində dram klubun ən fəal
üzvlərindən olmuşam. Hüseyn Cavid yaradıcılığından İblis, Səlma ana, İlyas Əfəndiyevin
"Unuda bilmirəm" pyesində Nərmin, M.S.Ordubadinin "Qılınc və qələm"ində
Qətibə, Cəfər Cabbarlının "Sevil" dramında Sevil, "Almaz"
pyesində, Rəsul Rzanın "Vəfa" pyesində Vəfa rollarını ifa etmişəm.
Bütün bunlar mənə bir mədəniyyət yazarı kimi məşğul olduğum sahəni daha dərindən
duymaq və yazılarımda əks etdirmək şəraiti yaradır. Əgər incəsənətdən kənardakı
qabiliyyətlərimi soruşsanız, fərqli yeməklər, şirniyyatlar bişirməyi xoşlayıram
və sən demə, çox yaxşı da bacarırammış. Bunu da karantin zamanında kəşf eləmişəm.
Çünki əvvəllər məcbur olduqca, ac qalmamaq üçün tez-bazar nələrsə hazırlayırdım,
dərindən məşğul olmağa, bir növ mətbəxin "nazını çəkməyə" təhsildən,
işdən vaxtım olmurdu. Amma indi nisbətən rahatlıqdır. Mətbəxlə
dostlaşmışıq".
Xəyalə Rəis