Həm müəllim, həm ifaçı

25.09.21 11:30 1058

75 yaşını tamam edən tanınmış tarzən, Xalq artisti, professor Vamiq Məmmədəliyevin muğam sənətinin, tar ifaçılığının inkişafı ilə bağlı arzuları çoxdur

70 yaşı tamam olanda da ondan müsahibə almışdım. Onda məni çalışdığı Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin Xalq çalğı alətləri ifaçılığı kafedrasının qapısınadək ötürərək gülə-gülə "inşallah, 75 yaşımda da görüşərik…” demişdi. İllər göz qırpımında ötdü. Budur, görkəmli tarzən, Xalq artisti, professor Vamiq Məmmədəliyevin 75 illik yubileyidir.

Dədə-baba yolu

Sənətini sevmək, daim çalışmaq şövqündən heç nə əskilməyib. Hər gün yaşadığı Kürdəxanı qəsəbəsindən dərs dediyi kafedraya gəlməyi, tələbələrinə sənətinin sirlərini öyrətməyi həyat amalı hesab edir. Bu, onun üçün alqoritm kimidir: "Əlim, ayağım, beynim işləyir. Tələbələrim əsasən magistrlərdir. Elə muğamlar var ki, onları yalnız mən bilirəm. Çətin muğamları mən tədris edirəm. "Nəva”, "Dəşti”, "Dügah” muğamlarını tələbələrimə öyrədirəm. "Nəva”nı ilk dəfə mən çalmışam. 1990-cə ildə şəhidlərin 40 mərasimində ifa etmişəm. Bizdə bu muğamı çalan da, oxuyan da yoxdur. Dəstgah şəklində alınmır. Soloda Əhməd Bakıxanov, Bəhram Mansurov çalıb. Amma oxumaq üçün itmiş yerlərə qəzəl uyğunlaşdırmaq lazımdır. Tələbələrə də "Əsas dədə-baba yoludur. Bu yolu öyrənin, sonra öz bildiklərinizi əlavə edin” deyə yol göstərirəm”.

Əgər Vasim tar çalsaydı...

Qocaman tarzən görkəmli sənətkarlardan dərs alıb. Həm ifaçı olub, həm müəllim: "Musiqiyə sevgi mənə ailəmizdən keçib. Ata-anam həkim idi. O vaxt ziyalılar evlərinə tar alır, çalmağı da özləri öyrənirdilər. Atam mahnı çalanda biz sevinərdik. Onun o zaman aldığı tar indi mənim evimdədir. İkinci tarımı isə mənə görkəmli tarzən Sərvər İbrahimov bağışlayıb. Həmin tar isə 1910-cu ilin alətidir. Bu tarlar mənim üçün çox əzizdir. Biz həmişə tara baxıb "görən bunu çala biləcəyikmi?” deyə düşünərdik. 1956-cı ildə kəndimizdə dərnək açıldı. Vasim və digər iki qardaşım tar dərnəyinə getdi, ancaq məni evdən qoymadılar. Çünki mən solaxay idim, tarı isə sağ əllə çalmaq lazım idi. Nəhayət, mənim də tar dərnəyinə getməyimə icazə verildi. Əvvəlcə çox əziyyət çəkirdim. Ona görə də sağ əllə çalmağa başladım. O zaman Vasim də yaxşı tar çalırdı. Əgər o tar çalsaydı, mən çala bilməyəcəkdim. Onun tar çalmamağı mənim yolumu açdı. 1961-ci ildə artıq tar çalmağı öyrənmişdim”.

Əhməd Bakıxanovun tövsiyəsi

V.Məmmədəliyev hərbi xidmətə getməzdən əvvəl yaşadığı Kürdəxanı kəndində "Bahar” adlı ansambl yaradıb. Özfəaliyyət dərnəyi tez bir zamanda tanınır, hər yerdə maraqla qarşılanır: "Hərbi xidmətə gedəndə tarımı da özümlə apardım. Xidmətdən qayıdandan sonra Mədəni-Maarif Texnikumunda xor dirijorluğu fakültəsini bitirdim, daha sonra Asəf Zeynallı adına Musiqi Məktəbinə daxil oldum. Ustad tarzən Əhməd Bakıxanov ifama qulaq asaraq "sən təhsil almalısan” dedi. MənƏhməd müəllimin tələbəsi oldum və ondan çox şey öyrəndim. Not müəllimim isə Adil Gəray idi. Sonra Bəhram Mansurovun sinfinə keçdim. Konservatoriyada oxuyanda not müəllimim Oqtay Quliyev idi. İkinci kursda oxuyanda tələbə konfransında çıxış elədim və birinci dərəcəli diploma layiq görüldüm. Həmçinin radionun fondu üçün "Xaric segah”, "Bayatı Şiraz” və "Rahab” muğamlarını, daha sonra "Humayun” və "Bayatı-Qacar” muğamlarını yazdım. 1988-ci ildə Konservatoriyada muğam sinfi açılanda rəhmətlik Süleyman Ələsgərovla Oqtay Quliyev məni o sinfə muğamdan dərs deməyə dəvət etdilər. 1992-ci ildə isə muğam ixtisas kimi keçirilməyə başladı”.

Həm pul, həm təcrübə

Xanəndə müşayiəti çox güclü olduğundan gəncliyindən bəri görkəmli xanəndələri müşayiət edib. Tələbə olarkən Hacıbaba Hüseynovun sinfində dörd il təmənnasız konsertmeystr işləməsi ona böyük təcrübə qazandırıb. "O dövrdə Əhsən Dadaşov, Sərvər İbrahimov, Hacı Məmmədov kimi tarzənlər var idi. Elə virtuoz sənətkarların yanında ifa etmək hər kişinin işi deyildi. Mən Hacı Məmmədovun ansamblında aparıcı tarzən işlədim. Mütəllim Mütəllimovdan üzü bəri bütün klassik xanəndələri müşayiət eləmişəm. Ona görə deyirəm ki, nə yaxşı mən bu sənəti öyrənmişəm. Cabbar Qaryağdıoğlu həmişə deyirdi ki, sənətini öyrən, lap dağın dibində də olsan, gəlib səni tapacaqlar. Məni də tapdılar”.

El şənlikləri də onun üçün məktəb olub. Hacıbaba Hüseynov, Yaqub Məmmədov, Əbülfət Əliyev, Süleyman Abdullayev, Arif Babayev, Ağaxan Abdullayev, Alim Qasımov, Zahid Quliyev, Könül Xasıyeva, Qəndab Quliyeva və başqa xanəndələri həm Bakı kəndlərində, həm rayonlarımızın el şənliklərində müşayiət edib: "Yaxşı tarzən muğamı mükəmməl bilməlidir ki, xanəndəni oxutdursun. Toylarda həm pul qazanır, həm də təcrübə toplayırdım. Toylar əsl məktəb idi”.

Şuşada konservatoriya yaratmaq

Görkəmli tarzən Şuşada iştirak etdiyi "Xarı Bülbül” festivalının sevincini unuda bilmir. "Ürəyim dağa döndü” deyir: "1976-cı ildə Şuşada olmuşam. Putyovka ilə dincəlməyə getmişdik. Amma orda ansambl düzəldib konsertlər verməyə başladıq. Şuşaya daxil olanda istər istəməz ab-hava dəyişir. Şuşa musiqi beşiyidir. O vaxt Süleyman Ələsgərov Konservatoriyanın Şuşa filialını açmaq istəyirdi. Ancaq Şuşa işğal olundu. Həmin filial da 5 il Bakıda fəaliyyət göstərdi. İndi Şuşa azaddır. Şuşada çoxlu işlər görülüb. Artıq orada konservatoriya yaratmaq olar”.

Məni "müəllim” çağırın

Sənəti ona xalqın hörmətini qazandırıb. "Mən həmişə məclisin yuxarı başında otururdum. Yenə də məni yuxarı başa çağırırlar. Həmişə xalqdan hörmət görmüşəm. Xoşbəxt o adamdır ki, özü olmayanda da haqqında yaxşı danışsınlar. Hamıya deyirəm ki, adım yadınızdan çıxsa, məni "müəllim” çağırın. Müəllim öyrədən deməkdir”.

Xoşbəxtəm ki...

4 övladı, 12 nəvəsi var Vamiq müəllimin. Özünü "Qəhrəman baba” adlandırır. Tar çalmağın, muğamın sirlərini öyrətdiyi tələbələrinin sayını isə çoxdan unudub: "Xoşbəxtəm ki, həm ifaçıyam, həm müəllim. Məni belə təqdim edirlər: muğam bilicisi və muğam tənqidçisi. Heç nə mənim gözümdən yayınmır”.

Bu yaxınlarda prezident İlham Əliyev qocaman tarzənin musiqi sənətimizin inkişafındakı xidmətlərini qiymətləndirərək ona mənzil hədiyyə edib. Zəhmətini layiqincə dəyərləndirdiyinə görə dövlət başçısına minnətdarlığı sonsuzdur.

Görkəmli tarzənin muğam sənətinin, tar ifaçılığının inkişafı ilə bağlı arzuları çoxdur. Onları həyata keçirmək üçünsə özünə ömür arzulayır: "Heç bilmirəm illər necə gəlib keçdi. Təkcə onu bilirəm ki, həmişə amalım yaxşılıq etmək olub. Həyatımdan razıyam. Mənə görə ən böyük var-dövlət sağlamlıqdır. Bəzi görəcəyimiz işlər var. Oxunmayan muğamlar var ki, onlar hazırlayırıq. Yaradıcılıq işlərimiz çoxdur...”

Təranə Məhərrəmova