“Böyüklərimizdən gördüyümüzü davam etdiririk”
O, Azərbaycan
üçün yeni sima deyil. Azərbaycan kökənli olması bir yana, həmçinin, Türkiyə
Böyük Millət Məclisinə İqdır və İstanbul millət vəkili kimi seçildiyi dönəmdə
Azərbaycan-Türkiyə əlaqələrinin inkişafı üçün var qüvvəsi ilə çalışıb.Keçmiş millət vəkili
və siyasətçi Şamil Ayrım Azərbaycana növbəti gəlişində "Kaspi”nin qonağı oldu və
ölkəmizə sevgisini öz dilindən eşitdik.
Azərbaycan bizim sevdamızdır
- Şamil bəy, siz Azərbaycana tez-tez gəlirsiniz. Təkcə
ona görə yox ki, kökünüz Azərbaycana bağlıdır və bu ölkəni sevirsiniz. Həm də
keçmiş millət vəkili və siyasətçi kimi Azərbaycanın inkişafı gözünüzün önündən
keçib. Həmin dönəmi necə xatırlayırsınız?
- Bizim nəsil
kökləri Azərbaycana söykənən Türkiyə vətəndaşlarıdır. Mənsubiyyətindən qürur
duyduğumuz Türkiyə Cümhuriyyətinin vətəndaşı olsaq da, Azərbaycan bizim
sevdamızdır. Uşaqlığımızdan bəri Azərbaycan sevgisi ilə böyümüşük. «Azərbaycan
nə vaxt müstəqil olacaq, oradakı dostlarımıza, yaxınlarımıza necə qovuşacağıq»,
- deyə o günün həsrəti ilə yaşamışıq.Biz ailə olaraq
mücadilənin içində böyümüşük. Atamın atası Şamil babam həmin mübarizənin içində
olub. Babamın adını mənə qoyublar. Həyat yoldaşım Gülhan xanımın ana babası
Sarı Ələkbər də xalq qəhrəmanı olub. Ata babam Əsədullah Qarsda mücadilə
aparıb. Anamın dayısı Türkiyədə cənubi-qərbi
Qafqaz hökumətini quran kişilərdən olub. O, Əhməd Ağaoğlu ilə bərabər iki il
Maltaya sürgün edilib. Onlar iki il orada qaldılar. O zaman cümhuriyyəti
quranlar anamın dayıları idi.O zaman İqdırda
ciflik var idi. Rəhmətlik atam oranın müdiri idi. Axşamlar bəzən bizim tərəflərdə
işıq olmazdı. Qarşı tərəfdən Ermənistanın, Naxçıvan kəndlərinin işıqları görünərdi.
Anam rəhmətlik «Baxın, bir gün siz o işıqların yandığı yerləri görəcəksiniz. Bəlkə
biz görə bilmədik, ancaq orada sizin yaxınlarınız var» - deyirdi. Bir ailə
olaraq Azərbaycana olan hörmətimizi heç itirmədik. Fəaliyyətimizdə də heç bir səhv
etməməyə çalışdıq. Çünki bizə baxıb örnək götürən bir çox insan var. Onlara yol
göstərmək önəmli idi. Adət-ənənələrimizi unutmadıq, onları yaşatmağa çalışdıq.
Qara niyyətli insanlar çoxdur, ancaq biz onlardan həmişə kənar gəzməyə
çalışırıq. Biz anamızdan, babamızdan, böyüklərimizdən gördüyümüzü davam
etdiririk. Bu münasibətləri ölkələrimiz arasındakı əlaqələrimizə də şamil
etdik. Bundan sonra da Türkiyə-Azərbaycan münasibətlərinin inkişafı üçün əlimizdən
gələni edəcəyik.
Tarazlığı qorumağımız lazımdır
- Ananız sizin uzaqdan sayrışan işıqları nə vaxtsa
yaxından görə biləcəyinizə ümid edirdi. Gün gəldi, siz Azərbaycana gəldiniz...
- Mən Türkiyə parlamentinə
İqdırdan millət vəkili seçildim. Nazirimiz «Sən gəncsən və iki ölkə arasında
dostluq qrupunun rəhbəri ol» - deyə təklif etdi. Mən də "Azərbaycan-Türkiyə
Parlamentlərarası Dostluq Qrupunun rəhbəri mən olacağam”-deyə, koalisiyadakı
dostlara bildirdim. Millət vəkilliyim davam etdiyi müddətdə - düz on il bu vəzifəni
yerinə yetirdim. Mənim o vəzifədə olmağım Azərbaycanı daha yaxından tanımağıma
səbəb oldu. Biz o dönəm öz fəaliyyətimizlə Azərbaycan-Türkiyə münasibətlərində
böyük rol oynadıq. Ən azı, ulu öndər Heydər Əliyev kimi bir insanı yaxından
tanımaq fürsəti qazandıq. Millət vəkili olduğum zaman Heydər Əliyev Ankaraya gələndə
bir-birimizi daha yaxşı tanıdıq. 1996-cı ildə Naxçıvanda Hüseyn Cavidin abidəsinin
açılışına dəvət aldım. Biz böyük bir qrupla Naxçıvana getdik. O gün hava
yağmurlu idi. Heydər Əliyev məni görüncə yanına çağırdı, kürəyimə vuraraq «Gənc
millət vəkili, sən də çıxış elə» - dedi. Çıxışımdan sonra isə «Çox gözəl
danışdın» - deyə razılığını bildirdi. Sonra valini çağırıb «Millət vəkili mənim
qonağım olacaq» - söylədi. Qonaqların şərəfinə verilən ziyafətdə Heydər Əliyevin
yanında Vasif Talıbov oturmuşdu, digər tərəfindəki stul boş idi. Məni görüncə,
«Sən orada niyə oturmusan, gəl, mənim yanımda otur» - deyə məni dəvət etdi. Mən
"sizə özümdən bəhs etmək istəyirəm”- deyincə, "Sən İqdırın gənc millət vəkilisən»
- deyə cavab verdi. «Atam haqqında danışmaq istəyirəm» - deyə söylədim və Heydər
Əliyevin prezident kimi Türkiyəyə ilk səfərini xatırladım. O zaman atam Azərbaycan-Türkiyə
Dostluq Dərnəyinin rəhbəri kimi həmin görüşə qatıldı. «Biz Azərbaycanın müstəqilliyini
çox gözlədik. Azərbaycanın prezidenti bir gün gələcək və biz onunla söhbət edəcəyik.
Biz sizin yanınızdayıq. Yaşasın, Azərbaycan, yaşasın Türkiyə» - deyə atam həmin
görüşdə bildirmişdi. Heydər Əliyev atamı qucaqlayıb öpdü. Mən həmin hadisəni
Heydər Əliyevə xatırladınca o, məni də qucaqladı və «indi səni daha çox sevdim»
- dedi. Zaman keçdi, Türkiyə-Azərbaycan münasibətləri inkişaf etməyə başladı.
Heydər Əliyev «Atatürkün yolu bizim yolumuzdur» - deyirdi. Azərbaycan əsilli insanlar və ya azərbaycanlı
olmayanlar Azərbaycana qarşı bir sevgi duydular. Üstəlik kökümüzün, dilimizin
eyni olması bizi bir-birimizə daha da sevdirdi. Sadəcə, Azərbaycan türkləri
deyil, bütün Türkiyədəki insanların Azərbaycana münasibəti fərqlidir. Azərbaycanın
müstəqilliyinin ilk illərində ölkənin xaricdə yetişmiş diplomatları yox idi.
İmkanlar məhdud idi. «Əsrin müqaviləsi» imzalanmamışdı. Azərbaycan
imkansızlıqlar içərisində idi. O zaman Türkiyə səfirliyi Azərbaycan üçün də müəyyən
vəzifələri həyata keçirirdi. Bütün bunlar iki qardaş arasında olan əlaqələr
idi. Azərbaycan da buna qarşılıq verdi. Bu zaman içərisində ölkələr arasında
ticarət inkişaf elədi. «Əsrin müqaviləsi» imzalandı. Azərbaycan neftinin Türkiyədən
keçərək dünya bazarına açılması çox önəmli layihə idi. Bütün bu işləri həyata
keçirmək asan deyildi. Heydər Əliyev Azərbaycanı dünyada etibarlı, ayaqlarını
yerə basan bir dövlət halına gətirdi. Bu gün prezident İlham Əliyevin həyata
keçirdiyi siyasət nəticəsində Azərbaycan sağlam addımlarla irəliləyir. Mən
Türkiyədən Azərbaycan telekanallarını hər gün izləyirəm. Burada gedən inkişaf kənardan
daha çox görünür. Bu gün Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ problemi var. Ermənilərin
taleyin müxtəlif dönəmlərində bizim vətəndaşlarımıza qarşı həyata keçirdiyi
soyqırımıların hamısı göz önündədir. Azərbaycanda da 1915-1918-ci illərdə
soyqırımlar törədilib, o cümlədən 20 Yanvar hadisəsi, Xocalı faciəsi kimi yüzlərlə
insanın qətlinə səbəb olan hadisələr baş verib. Bu mücadilədə Türkiyə Azərbaycanın
torpaqlarının işğal edilməsinə etiraz olaraq Ermənistanla sərhədlərini bağladı.
Bu sərhədlərin açılması üçün etiraz edən, onları içdən və xaricdən dəstəkləyən
qüvvələr də vardı. Amma bizim prezidentimiz doğru qərar verdi: «Ermənilər Azərbaycan
torpaqlarından çəkilməyincə biz bu sərhədləri açmayacağıq. Çünki sərhədlərin
qapanması şərtləri həyata keçməyib». Rəcəb Tayyib Ərdoğan eyni şəkildə Azərbaycan
parlamentində də danışdı. Liderlər arasındakı münasibətlər ölkələr arasındakı əlaqələrin
də inkişafına səbəb olur. Önəmli olan yuxarıdakı siyasətçilərin
uyğunlaşmasıdır. Bu dialoq normal şəkildə davam edir. Bu gün Azərbaycanla Türkiyənin
iqtisadi əlaqələri var. Bakı-Ceyhandan sonra qaz kəmərini, Bakı-Tibilisi-Qars dəmir
yolu layihəsini qeyd etmək lazımdır. Azərbaycanla Türkiyə nizamlı bir şəkildə əlaqələrini
davam etdirməlidir. Yanlış insanlara fürsət verməmək lazımdır. Çünki Azərbaycanın
yerləşdiyi coğrafiya həssasdır. Eyni zamanda, Türkiyənin durumu da son dərəcə həssasdır.
Biz bir tərəfdən terrorla vuruşuruq, bir tərəfdən də ətrafdakı qonşularla
aramız o qədər də yaxşı deyil. Ona görə də bu tarazlığı qorumağımız lazımdır.
Azərbaycan-Türkiyə münasibətlərini pozmaq istəyənlərə qarşı hər zaman oyaq
olmalıyıq. Ölkənin prezidenti İlham Əliyev düzgün siyasət yürüdür. Heydər Əliyev
də o zaman söyləyirdi ki, neft sonsuz deyil, onun xaricindəki sahələri də
inkişaf etdirmək lazımdır. Bu gün də Azərbaycan həmin siyasətin yolunu tutub.
Son illər kənd təsərrüfatına, heyvandarlığa, bir sözlə, qeyri-neft sektoruna
yönəli addımlar atılır. Bunlar çox önəmlidir. Azərbaycan iki devalvasiya
yaşadı. Bu proses hər ölkədə baş verir. Amma Azərbaycan devalvasiyanı
qarşılayacaq önəmli tədbirlər həyata keçirdi. Dünya ölkələrinə baxıb Azərbaycanı
onlarla müqayisə etmək lazımdır. Mən keçmiş siyasətçi olduğum üçün bütün
prosesləri təqib edirəm.
Ölkənin sabahları
- Siz gəmi inşaat mühəndisisiniz. Bu sahədə də böyük
təcrübəniz var. Bu gün Azərbaycanın da, Türkiyənin də xaricdə təhsil alan gəncləri
çoxdur. Eləcə də bu gün azərbaycanlı gənclər Türkiyədə təhsil almağa böyük
maraq göstərirlər. Təhsilin bir ölkənin həyatındakı rolunu necə dəyərləndirirsiniz?
- Mən 25 il gəmi
inşaatı sahəsində çalışmışam. Mənim yanımda
7 min insan çalışırdı. Türkiyənin ən önəmli universiteti sayılan İstanbul
Texnik Universitetin mexanika fakültəsini gəmi inşa və mexanika yüksək mühəndisi
məzunu olaraq bitirmişəm. Biz Türkiyə üçün 150-dən çox gəmi hazırladıq. Öz əməyimizlə,
fəaliyyətimizlə gənclərə örnək olduq.Azərbaycan müstəqilliyini
qazandığı ilk illərdə Türkiyə Cümhuriyyəti türk dövlətlərindən olan 10 min gəncə
təqaüd verdi. Azərbaycandan da 2-3 min gənc gəldi. Mən o gənclərlə ünsiyyətdə
idim. Onların arasından həkim, mühəndis çıxdı. Onlar Türkiyədə ilk təhsil alan
azərbaycanlı gənclər idi və bu gün Azərbaycanda müxtəlif sahələrdə uğurla
çalışırlar. Bu gün Azərbaycanda çox dəyərli gənclər yetişir və yüksək səviyyəli
məktəblərdə təhsil alırlar. Həm Azərbaycanın daxilində, həm də xaricində onlar
ölkənin sabahlarıdır. Onların bir qismi oxuyub elə xaricdə qalırlar. Bunun da
müsbət cəhətləri var. Türkiyənin də Amerikada və başqa ölkələrdə oxuyan və
çalışan bir qrup gəncləri var. Hazırda Türkiyədə 13-14 min azərbaycanlı gənc təhsil
alır. Bu, çox önəmlidir. Azərbaycan kiçik bir ölkədir. Bu gün ölkə üçün gənc,
dinamik və təhsilli əhali çox önəmlidir. Ona görə Azərbaycanın gələcəyi çox
aydınlıqdır.
Qonaqla söhbətləşdi
Təranə Məhərrəmova