25 il gözləməyə dəyərdi... - Fotolar
Bir neçə həftə
bundan öncə Azərbaycan Dövlət Pantomima Teatrının yaranmasının 25 illiyi
münasibətilə ilə teatrın yaradıcısı, xalq artisti Bəxtiyar Xanızadə ilə müsahibəyə
getmişdim. Adətən mimçilər öncədən görəcəkləri iş haqqında danışmağı sevmirlər.Bircə onu bilirdim
ki, köhnə, hətta teatr yarananda onun yanında olan sənətkarlar Bəxtiyar
Xanızadənin bir sözü ilə bu ocağa toplaşıblar. Düşündüm ki, onlar bu yubileydə sadəcə
tamaşaçı qismində iştirak edəcəklər. Ancaq mimçilər mayın 16-da Azərbaycan
Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrında baş tutan yubiley gecəsində bizi çox təəccübləndirdilər.
Sehrinə
qapıldığımız "Sehrli xalat”
Vaxtilə bu teatrda
"kirayə yaşayan” Pantomima Teatrının yaradıcı heyətinin "Sehrli xalat” tamaşa-şousu
üçün bu teatra müraciət etməsi heç də əbəs deyildi. Yubileyin xüsusi
hazırlanmış dəvətnamələrindən hiss olunurdu ki, təşkilati işlər çox həssaslıqla
görülüb. Elə zənn etdiyimiz mənzərə ilə də rastlaşdıq. Teatr binasına daxil
olduqda, foyedə tanınmış sənət nümayəndələrinin
həzin musiqinin müşayiəti altında furşet masası ətrafında keçmiş günləri
xatırladıqlarını gördük. Foyedəki Pantomima Teatrının bu günədək keçdiyi yolu əks
etdirən şəkillər insanları darıxmağa qoymurdu. Və saat tam 19:00 göstərdikdə, zala
daxil olduq.Ənənəyə uyğun
olaraq mədəniyyət naziri Əbülfəs Qarayev çıxış edərək sənət ocağının keçdiyi
yola nəzər saldı. Nazir 25 il ərzində teatrın yaradıcı heyətinin gördüyü
işlərdən söz açaraq, hər zaman pantomimanın səhnəsində müasir və aktual mövzulara
müraciət olunduğunu dedi. Pantomima Teatrının yaradılmasının müstəqilik
illərimizə təsadüf etdiyini qeyd edən nazir, teatrın istedadlı insanlar tərəfindən
təsis olunduğunu bildirdi.
Rəsmi
hissədən sonra artıq özümüzü şouya baxmağa hazır hiss edirdik ki, pərdələr
açıldı, nə açıldı. Bəxtiyar Xanızadə qoca çinarın ətrafında dövr edərək
Pantomima Teatrını yaratmaq barədə düşünür. Düşünür və ağacın başına dövrə
vurmağa başlayır, onu bu yolda tələbələri tək qoymur. Bu gün Azərbaycan
mədəniyyətinə, incəsənətinə xidmət edən Rövşən İsax, Siyavuş Hüseynli, Əsəd
İsmayılov vəElman
Rəfiyev öz müəllimlərinə qoşulub, bu ağacın ətrafında dövrə vurmağa
başlayırlar. Nəticədə Pantomima Teatrı yaradılır. Onlar bu teatrı yaradanda,
Azərbaycanda pantomima deyə bir anlayış yox idi.
Bəxtiyar
Xanızadə ilə son görüşümdə ona "bu 25 il ərzində keçdiyiniz yol çoxmu məşəqqətli olub?” - deyə bir sual
ünvanlamışdım. Əslində o vaxt aldığım cavabda nəyinsə çatmadığını hiss
edirdim. Tamaşaya baxdıqca mənə aydın olurdu ki, o zaman mən ona bu sualı
ünvanladıqda, B.Xanızadə öz içində "sən hələ tamaşamıza baxmamısan, baxanda
sənə aydın olacaq, bu sualları mənə niyə verirsən axı” deyib. Çünki tamaşa boyu
rejissor bu 25 ilin heç də asan keçmədiyini göstərdi. O heç nədən bir komanda
yaratdığını, yeri gələndə usta olub kanalizasiyanı təmir etdiyini, tamaşanın
qızğın yerində işıqlar sönəndə elektrik, boru partlayanda santexnik olduğunu
nümayiş etdirdi. 100 dəfə sual verməkdənsə, bir dəfə buna baxmaqla hər cavabı
aldığımıza əmin olduq.
Səhnədə
bir şou başlamışdı: rəngli geyimlər, mükəmməl xoreoqrafiya, möhtəşəm musiqi. Repertuarda
nələr vardı, nələr. İnsanın ruhu dincəlirdi. Ancaq mənim fikrim Bəxtiyar Xanızadə
ilə müsahibəmdə qalmışdı. Sanki verdiyim suallara indi bir-bir cavab alırdım.
Bəxtiyar
Xanızadəyə mimçilərin
nizam-intizamı ilə diqqətimizi çəkdiklərini və aktyorları ilə çox məşq etdiyini
demişdim. Risk edib bu məşqlərin onları həddən ziyadə yorduğunu da
bildirmişdim. Xalq artisti kənardan tələbələrini müşahidə etsə də, heç zaman
onları tərifləmir, hər nə qədər tələbələr çalışsa da, "niyə işləmirsiniz?”
deyib onları tənbeh edirdi. Məhz o tənbehin nəticəsində tələbələr daha
yaradıcı, daha yenilikçi olmağa cəhd göstərirdilər. Əslində hazırlanan
hər bir ssenaridə tamaşaçıya ötürülən bir mesaj vardı. Aktyorların dili ilə bu
gün əsil sənəti satmamağın önəmini vurğuladılar, Meyerxold, Stanislavski kimi
sənətkarlardan xəbəri olmayanların meydan suladığını, əsil sənətdən uzaq
düşənləri nümunə göstərib onları ələ saldılar. Duzsuz zarafatlarla "böyük”
görünən, hamının yanında daim öyünənlərə lağlağı etdilər.
Stanislavskinin
Pantomima Teatrına göndərdiyi hədiyyə
Bəxtiyar
müəllimlə yubileydən əvvəl görüşəndə, masasının üzərində böyük teatr məktəbinin
banisi, SSRİ xalq artistiStanislavski ilə xalq artisti Ramiz Həsənoğlunun
bir-birlərinə bənzəyən rəsmlərini görmüşdüm. Baxışlarımın şəklə zilləndiyini
görəndə, "görürsən necə bənzəyirlər?” söyləyib, "bunu da səhnədə görəcəksiniz”
demişdi. O gündən "Ramiz Həsənoğlu hara, Stansitavski hara?” - deyə düşünürdüm.
Tamaşanın adı sən demə, elə burdan qaynaqlanıbmış. Belə ki, teatrın dostu, xalq
artisti Ramiz Həsənoğlu Stanislavskinin rolunda səhnəyə çıxıb, Pantomima
Teatrının 25 illiyi olduğunu dedi və hər kəsi təbrik etdi.
O,
teatrın 25 yaşı olduğunu xəbərlərdə oxuduqdan sonra "bu kişi 25 ildir teatrla
məşğuldursa, böyük adamdır” – deyərək, Pantomima Teatrına sehrli xalat
göndərir. Hadisələr də ondan sonra cərəyan edir və şou başlayır. Bu şouda hər
şey vardı - sevinc, kədər, sevgi, gülüş, rəqs, əyləncə, tarix, keçmiş, gələcək
və daha nələr-nələr. Səhnədə monitor vasitəsi ilə Pantomima Teatrının bu illər
ərzində keçdiyi yola işıq salındı. Qastrol səfərləri, festivallar, teatrın əldə
etdiyi uğurlar əks olundu.
Keçmişdən
gələcəyə...
Saatlar
sürətlə axıb gedir... Və budur, şou bitir. Sonda tək ağacın başına dolanan
Bəxtiyar Xanızadənin başına böyük bir komanda toplanır. Keçmiş və gələcək bu
ağacın ətrafına yığışır. Bəxtiyar Xanızadə yaratdığı əsərə baxıb fəxr edir.
Tamaşaçıların alqışı ilə bir addım önə çıxır və hiss edir ki, danışmasa, məclis
dağılmayacaq: "Azərbaycan xalqı çox istedadlı xalqdır. Buna heç kimin şübhəsi
yoxdur. Onlardan biri də mənəm (Zal gülüşə qərq olur - X.R). Mən Azərbaycanda olmayan
ən qədim teatr növünü yaratdım. 25 il bu teatrı qoruyub saxladım. İstəyirik ki,
bizimlə gələcək nəsillər fəxr etsin. Bunu onlara çatdırmaq lazımdır”.
Sonra göydən yerə
şarlar tökülməyə başladı, pərdələr qapandı. Elə ikinci tamaşa da bundan sonra
başladı. Tamaşaçılar zalı tərk etmirdi. Pərdələr qapandıqdan sonra pərdə arxasında
bir "tamaşa” başladı. Az əvvəlki aktyorları bu dəfə gözlərində sevinc, kədər,
göz yaşları ilə gördük. Kimisi onları təbrik edir, kimisi şəkil çəkdirirdi.
Bəxtiyar Xanızadə bəlkə də ömründə bu qədər öpülməmişdi, özü də xanımlar
tərəfindən.
Köhnə
kollektiv yeni tamaşa istəyir
Keçmiş mimçilərə
yaxınlaşdıq və onların təəssüratlarını öyrəndik. Pantomima Teatrı yaranandan Bəxtiyar Xanızadənin yanında olan, ilk
addımlarını bu teatrda atan kinorejissor
Rövşən İsax: "Bu gün bu səhnədə gözəl hisslər keçirdim. 15 il bundan əvvəl
unutduğum hissləri yenidən yaşadım. 15 ildir evdən çıxarkən "teatra gedirəm”
sözünü demək üçün darıxmış imişəm. İnsan zamanında əlində olanları
qiymətləndirə bilmir. Mən Pantomima Teatrında işləyəndə 23-24 yaşım vardı. İndi
50 yaşın astanasındayam”.
Bu teatrın tələbəsi olan, aparıcı
Azər Axşam da sənətkarların sırasında idi: "Yubiley tamaşasından sonra çox
təriflər eşitdim. Ən çox sevdiyim tərif "25 il bundan qabaq necə oynayırdınsa,
indi də elə oynadın” - sözü oldu. Pantomima mənim üçün doğmadır. Əgər o vaxt
teatrdan getməsəydim, indi 25 illik yubileyə dəvət almazdım. Biz başqa sahədə
çalışırıqsa, bu o demək deyil ki, teatrla əlaqəmizi kəsmişik, əsla. Boş
vaxtlarımızda Pantomima Teatrına gedirik, məşqlərdə iştirak edirik. Azər
Axşamın bir aktyor, insan kimi yetişməyində Pantomima Teatrının çox böyük rolu
olub. Universitet illərimdən sonra peşəkar aktyor kimi yetişməyimdə Bəxtiyar Xanızadənin
müstəsna xidmətləri var. Pantomima Teatrı mənə səviyyə və səviyyəsizliyi
öyrədib. Ona görə də hər zaman çalışıram ki, daha keyfiyyətli işlər görüm. Çox
arzu edərdim ki, bir gün köhnə kollektivin ifasında tamaşa hazırlansın və biz
ora dəvət alaq”.
Əməkdar artist, rejissor Nicat
Kazımov 25 il bundan öncəyə qayıtdığını, o illərə qiyabi də olsa səyahət
etdiyini dedi: "Çox qəribə hisslər keçirirəm - həyəcan, sevinc, nostalji, bir
az kövrəklik. Bütün hislərim bir-birinə qarışıb. Səhnədə o qədər həyəcanlandım
ki, sanki ilk dəfə idi səhnəyə çıxırdım. Çox istəyərdim ki, köhnə kollektiv
yığışıb, yeni bir tamaşa hazırlasın. Pantomima Teatrı mənim boya-başa çatdığım
ata ocağımdır. Orada mənim ustadım var. Hər zaman fəxr etmişəm ki, mənim
Bəxtiyar Xanızadə kimi bir müəllimim var. Pantomima Teatrına təmirli bina,
gözəl səhnə və işləmək üçün hər cür imkanların olmasını arzulayıram. Bəxtiyar
Xanızadəyə uzun ömür, cansağlığı və tükənməz enerji arzulayıram”.
Kulisdə hər kəs bir-birini təbrik edirdi. Ən çox təbriklər isə teatrın direktoru Elman Rəfiyevə ünvanlanırdı.
O izdihamın içində teatrın direktoru ilə bir-iki kəlmə söhbət etməyə imkan
tapdıq. E.Rəfiyev bu günü yaşamaq üçün 25 il gözləməyə dəydiyini dilə gətirdi:
"25 il ərzində Pantomima Teatrında əməyi olan hər kəsi siz səhnədə gördünüz.
Azərbaycanda olmayanların fotolarını gördünüz. Biz istədik ki, teatrımızda
əməyi olan hər kəsi qiymətləndirək. Pantomima Teatrının yaşamasında media
nümayəndələrinin də əməyi az olmayıb. Bu gün mənim sevincimin həddi-hüdudu
yoxdur. Bəxtiyar Xanızadə sağ olsun ki, bu 25 il ərzində teatrda çalışmış və çalışan
hər kəsi bir araya topladı”.
Açığı, çoxdandır
teatra, tamaşaya duyduğum aclıq hissini o gün xeyli təmin etmiş oldum. Və
düşündüm ki, dəliyə onsuz da hər gün bayramdır, ancaq bu "dəlilər”lə insan hər
gün bayram keçirmək istəyər.Çox zaman xarici
ölkələrdəki aktyorların hazırladıqları şoulara baxıb, "bəs o əjdahadan bizdə
niyə yoxdur” - sualını veririk. Mayın 16-da haqqında danışdığım tədbirin
iştirakçıları olan bizlər pantomimçilərin ifasında o əjdahanı gördük!
Xəyalə Rəis
Bu yazı "İntellekt Araşdırmalar Mərkəzi” İctimai
Birliyinin Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına
Dövlət Dəstəyi Şurasının maliyyə yardımı ilə həyata keçirdiyi "Teatr mədəniyyətinin
formalaşması istiqamətində TV və radio proqramların hazırlanması” layihəsi çərçivəsində
hazırlanıb.