25 il görməyən afrikalı qadının gözlərini açan həkim - Fotolar
"Həyatın ən önəmli ehtiyaclarının - suyun,
qidanın, tibbi yardımın çatışmadığı bir ölkədə yaşamağın nə qədər çətin
olduğunu sözlə ifadə etmək mümkün deyil. Bəzən işimizin ağırlığından çox
yorulsaq da, insanların ümid dolu baxışları, bizlərə olan inamı sayəsində əlimizdən
gələni etməyə çalışdıq. Bu insanların duasını, bizə olan təşəkkürünü,
sevincini, gözəl uşaqların bizə sevgisini heç bir zaman unutmayacağıq”.Bu sözlər
25 il dünya işığına həsrət qalan afrikalı qadına nur, Nigerdə xəstələrə ümid verən, bütün çətinliklərə
baxmayaraq, bundan zövq alan azərbaycanlı həkim Mehriban Əlizadəyə məxsusdur.
Onunla, karyerasından, Afrika - Niger xatirələrindən danışdıq.Müsahibimiz
AMT klinikasının oftalmoloqu Mehriban Əlizadədir.Həmsöhbətimiz
1986-cı ildə Bakıda anadan olub. 2004-cü ildə Tibb Universitetinin pediatriya
ixtisasına qəbul olunub. Universiteti bitirdikdən sonra 2010-2011-ci illərdə
Akademik Zərifə Əliyeva adına Milli Oftalmologiya Mərkəzində internatura keçib.
Bir il sonra Türkiyədə "Haydarpaşa Nümunə Elmi tədqiqat Xəstəxanası”nda göz
uzmanlığını oxuyub və 2017-ci ildə uzman həkim adını alıb.
- Mehriban xanım, nə üçün göz həkimi?
-
Uşaqlıqdan arzum cərrah olmaq idi. Universitetdə ixtisas bölünən vaxt neyrocərrah
olmaq istəyirdim. Lakin mənə qismət olmadı. 4 ixtisas təklif etdilər, onlardan
biri də göz idi. Əvvəllər göz həkimi olmaq kimi planım yox idi. İxtisası seçəndən
sonra çox sevdim. İndi də Allaha şükür edirəm ki, mənə belə bir sahəni qismət
etdi.
- 25 il görməyən afrikalının gözünü açan azərbaycanlı
həkim kimi tanınırsınız. Ümumiyyətlə, o hadisəni, xəstənin reaksiyasını
danışardınız.
- Elə
hisslər var ki, onu sözlə ifadə etmək olmur, ancaq yaşayan bilər. Bu hadisənin
də sözlə ifadəsi yoxdur. Hər bir insana öz peşəsində belə sevincli anlar yaşamasını
arzu edirəm. 25 il görməyən afrikalıya gəldikdə isə o, xəstə uşağını müayinəyə
gətirmişdi. Uşağının gözündə allergiya var idi. Onu müayinə edəndə gördüm ki,
xanım normal baxmır və göz bəbəyi ağ rəngdədir. Razılığını aldıqdan sonra onu
müayinə etdik, məlum oldu ki, iki gözü də uşaqlıqdan görmür. Qadının gözünü əməliyyat
etdik. Lakin əməliyyatdan öncə şəkil çəkdirəndə, nə qədər israr etdiksə, xanım
gülümsəmədi. Onun gülümsəməməyini problemli yaşam tərzinin çətinliyi ilə əlaqələndirir,
anlayırdım. Əməliyyatı etdik, əməliyyatdan sonra gözünü açanda qadın özünü
saxlaya bilmədi, ürəkdən qəhqəhə çəkdi. O qəhqəhə o qədər təsirli idi ki...
Dünyanı, rəngləri görməmişdi, uşağının belə üzünü tanımırdı. Bu insan bu yaşa qədər
sadəcə, işıq hiss edib. Mənə təşəkkür etdi. O xəstənin görməsi mənim üçün əvəzolunmaz
hissdir. Ümumiyyətlə, hər bir insanın
peşəsinin öz gözəlliyi var. Biz də insanlara çarə olmağa, nur verməyə
çalışırıq. Keçən il orada 70-ə yaxın əməliyyatım oldu. Bu il isə təqribən 110-dur.
- Nə üçün Afrikaya getmək istədiniz? Özünüz də
qeyd etdiniz ki, orada həyat şəraiti asan deyil.
- Afrikadakı vəziyyəti internetdə izləyirdim.
Orada səhiyyə sisteminin olmamasını, insanların aclıq çəkməsini, səfaləti,
uşaqların çarəsizliyini ürək ağrısı ilə müşahidə edirdim. Həmişə istəyirdim ki,
mənim də kiməsə faydam olsun. Türkiyədə xəstəxanada işləyəndə bizdən bir həkim
könüllülər dərnəyinə müraciət etdi və Afrikaya getdi. Bundan sonra mənə də bir
yol açıldı. O dövrdə Könüllülər Dərnəyinin
forumunu doldurdum və 2 il sonra Afrikaya getməyi mənə də təklif etdilər. O təklif
gələndə o qədər sevinmişdim ki...
- Afrika macəranızdan danışardınız. Sizi təəccübləndirən
nə oldu?
-
Afrikaya endiyim gündən bütün gördüklərim mənə təəccüblü gəldi. Çünki heç
tanımadığım yer, görmədiyim qitə, bilmədiyim insanlar, tam fərqli həyat tərzi
ilə rastlaşdım. Elə bil ki, 2-3 əsr geriyə gedibsiniz. Afrikaya iki dəfə getmişəm.
Hər dəfə də yuxu kimi gəlib. Qəribəsi
odur ki, iş nə qədər çətin olsa da, bir müddət sonra ora üçün darıxırsan.
Quraqlıq, ağacların azlığı, isti hava bizə çətin gəlsə də, sonradan öyrəşirsən.
Samandan evlər maraqlı idi. Çox az daş ev görə bilərsən. O da mərkəz
adlandırdıqları yerdə olur. Palçıqdan, kərpicdən ev düzəldirlər. Evin içində
yataq yoxdur, həsirin üzərində yatırlar. Suları yoxdur deyə, təmizliklə məşğul
olmurlar. Yeməkləri əlləri ilə yeyirlər. Demək olar ki çox insanın üzündə fərqli cizgilər var. Hər qəbilədə uşaq
doğulanda özlərinə məxsus cizgiləri olur. O xətləri ülgüclə atırlar. Xətlər
olmasa, uşağın hansı qəbiləyə məxsus olması məlum olmur və o uşaq kimsəsiz kimi
oğurlana bilər. Üzündəki xətlər onları qoruyurmuş. Ən unutmadığım xatirə isə Afrikada
2018-ci ildə, iyulun 27-si ay tutulması idi. Bu hadisə 2011-ci ildən sonra ilk
dəfə olurdu. Göyün üzünə baxdıq ki, ay qəribədir. Həmin anda onu izlədik. Ay əvvəlcə
tündləşdi, sonra qırmızı oldu. Göyün üzündə üzük qaşı mənzərəsi yarandı. Möhtəşəm
mənzərə idi. Orada demək olar ki, işıq olmur. Göy üzü çox aydın görünür. Sanki əlini
uzadıb ulduzlara toxuna bilərsən.
- Mehriban xanım, son zamanlar göz zəifliyinin
artmasının səbəbi nədir? Nə üçün gözümüzü qoruya bilmirik?
- Müxtəlif
səbəblər var. İlk olaraq, kompüterlə çox işləyirik. Keçmişdə bu, yox idi.
İkincisi, açıq havada çox az gəzirik. İnsan ən azı hər gün yarım saat açıq
havada olmalıdır. Digər səbəb isə qidalanmanın zəifliyi, vitaminlərin düzgün qəbul
edilməməsidir. Genetik faktorlar da çox rol oynayır. Kitab oxuyuruq, yazı
yazırıq, kompüterdən istifadə ediriksə, yarım saatdan, 40 dəqiqədən bir ara
verib dincəlmək, uzaq məsafəyə baxmaq lazımdır. Gecə ən az 7-8 saat yatmaq
lazımdır. Bunları düzənli etsək, yeyib-içdiklərimizə fikir versək, gözümüzü
qoruya bilərik.
- Bir çox hallarda kitab oxumayan insanlar
gözlərinin zəifləməsindən ehtiyat etdiklərini bildirirlər. Həqiqətən kitab
oxumaq gözü zəiflədirmi?
- Əgər
bir insanın gözü sağlamdırsa, heç bir problem yoxdursa, o, düzgün həyat tərzi
seçibsə, həm oxumağına, həm dincəlməyinə diqqət edirsə, oxumaq heç vaxt gözü zəiflətməz.
Amma bir insanın gözündə problem varsa və durmadan bütün günü yaxına baxır, səhərdən
axşama qədər işləyir, bəzən 12-13 saat dincəlmədən çalışırsa, bu zaman zəifləmə
olacaq. Həm dincəlmək, həm oxumaq tarazlığını qoruya bilsək, oxumaq və kompüter
gözü zəiflətməz.
- Uzun müddət zəif görən insana elə gəlir ki,
hamı onun kimi görür. Amma görmənin zövqünü daddıqdan sonra qəribə reaksiyalar
olur. Əməliyyatlardan sonra belə hallarla qarşılaşıbsınız?
- Bəli,
demək olar ki, həkimlərin çoxu bu mənzərə ilə qarşılaşır. Əməliyyatdan sonra xəstələrin
görmə qabiliyyəti artınca, insanların
reaksiyaları qəribə olur. Görmələri
yaxşı olduqda xoşbəxt üz ifadələri olur. Bəzən də uşaqlar müayinə üçün gəldikdə
ağlayırlar, amma müayinədən sonra məni qucaqlayıb gedirlər. Hətta ilk dəfə eynək
taxarkən görmələri artanda çox sevinirlər. Bütün günü eynəklə gəzirlər.
İnsanlara faydalı olmaq gözəl hissdir.
- Ümumiyyətlə, həkimlik dövründə pasientinizlə
bağlı sizi təsirləndirən, unutmadığınız hər hansı xatirənizi bizimlə bölüşə bilərsinizmi?
-
Pasientlərlə bağlı xatirələrimiz çox olur. Mən Türkiyədən qayıdanda katarakta əməliyyatı
etdiyim yaşlı kişi var idi. Həyat yoldaşı ilə gəlirdi. Xanımı da çox mehriban
idi. Mənim vətənimə getdiyimi bilib sağollaşmağa gəlmişdilər. Xanım ağlayaraq məni
qucaqladı və öpdü. Dedi qızım, sən getmə, sən bizə lazımsan. Onda mən də çox təsirlənmişdim. Bu il Afrikaya gedəndə başıma gələn hadisə isə
daha kədərli idi. Gözündə şiş olan bir uşaq müayinəyə gəlmişdi. Şişdən dolayı
gözü xaricə çıxmışdı. Üzün bir hissəsi, göz nahiyəsi xeyli önə gəlmişdi. Uşağın
başına yayda qara örtük atmışdılar. Atası uşağı gətirdi, örtüyü götürdü. Orada
müayinəyə gələn həmyaşıdları uşağı görəndə, qorxularından qışqırıb ağladılar.
Uşaq utandı, başını aşağı saldı. Əslində 1 il ərzində həkimsizlikdən,
baxımsızlıqdan uşağın gözü elə olmuşdu. O anda çox pis oldum. O qədər çarəsiz vəziyyət
idi ki...
- "Facebookda” Nigerə getdiyinizi
vurğulayıbsınız. O qədər sevinclə paylaşırsınız ki, belə postları... Həkim kimi
sizi xoşbəxt edən nədir?
- Nigeri
sevinclə paylaşdım. Düşünürəm ki, həkim olmasan belə, ora getmək insanlıq
borcudur. Hər bir insan "mən dünyaya niyə gəldim”, " niyə yaşayıram”, "
insanlıq üçün nə etdim” suallarına cavab
tapmalıdır. Əgər mən bu gün bu suallara cavab tapa, bir insana zərrə qədər
olsun fayda verə bilirəmsə, xoşbəxtəm. Bəzən kənardan adama çətin gəlir. Amma o
insanların aclığını, çətinliyini, həyat şəraitini gördükdən sonra, o onları bu çarəsizliyin
içində azca da olsa, gülümsədə biləndə sevinirəm. O insanların duası, gözlərindəki
inamı heç nə ilə əvəz etmək olmaz. Mən bu hissləri Afrikada və Nigerdə
doya-doya yaşadım. Oraya gedib-gəlmək çox çətindir. Hava istidir, malyariya xəstəliyinə
tutulmaq riski var, amma yenə də səhərdən
axşama qədər durmadan işləyirsən. Buna baxmayaraq, insanlara bir az da olsa
faydan toxunursa, yorulmursan. Bəzən mənə sual verəndə, o hissləri sözlə ifadə
edə bilmirəm. Sadəcə, "Allah hər kəsə qismət etsin” deyirəm.
Aygün
ƏZİZ