Vergi Məcəlləsinə edilən dəyişikliklərin hansı əhəmiyyəti var?
Ekspertlər deyir ki, məsuliyyətli vergi ödəyiciləri daha çox güzəşt əldə edəcək, gizli
iqtisadiyyatın miqyası kiçiləcək
Bu
günlərdə Milli Məclisin iclasında Vergi Məcəlləsinə dəyişikliklər müzakirəyə
çıxarılıb. Trend-in məlumatına görə, dəyişikliklər haqqında məlumat verən Milli
Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin sədri Ziyad
Səmədzadə bildirib ki, Vergi Məcəlləsinə bu dəfə edilən dəyişikliklər
əhatəsinə, miqyasına görə Azərbaycan tarixində ən mühüm dəyişikliklərdir. Onun
sözlərinə görə, Məcəlləyə 162 dəyişikliyin edilməsi nəzərdə tutulur ki, bu da
Azərbaycanın iqtisadi inkişafı üçün fundamental məqsəd daşıyır. Müzakirələrdən
sonra dəyişikliklər səsə qoyularaq birinci oxunuşda qəbul edilib.
Bəs
görəsən Məcəlləyə edilən bu dəyişikliklərin hansı əhəmiyyəti var? Vergi
ödəyiciləri bu dəyişikliklərə adaptasiya ola biləcəkmi?
İqtisadçı alim Vüqar Bayramov söylədi ki, Vergi Məcəlləsinə edilən dəyişikliklər bir sıra sahələri
əks etdirir: "İlk növbədə dəyişiklikdə tətbiq edilən vergi müddətinin
uzadılması nəzərdə tutulub. Eyni zamanda, dəyişikliyə əsasən sənaye parklarında
fəaliyyət göstərən şəxslər də vergi hüququ əldə edəcək. Bu baxımdan vergi
güzəştlərinin müddət və dairəsinin genişləndirilməsi müsbət qərardır.
Sahibkarların bu güzəştdən istifadə etməsi baxımından da vacib məsələdir.
Sahibkarlar bu güzəştlərdən daha çox istifadə etməklə öz fəaliyyətlərini
genişləndirə biləcək. İndiki halda bu çox vacib və qarşıya qoyulan prioritetlərdən
biridir. Eləcə də vergi nəzarətinin gücləndirilməsi mühüm məqamlardan biridir.
Nağdsız hesablaşmaların tətbiqi dairəsinin genişləndirilməsi ilə bağlı
məsuliyyətin artırılması ilə nağdsız hesablaşmalardan və post-terminallardan
daha çox istifadəyə nail olunacaq. Bu kontekstdən yanaşdıqda, vergi nəzarətinin
gücləndirilməsini müşahidə edəcəyik. Bütün bunlar xüsusilə vergi mədəniyyətinin
formalaşması baxımından əhəmiyyət daşıyır. Dəyişikliklər daha məsuliyyətli
vergi ödəyicilərinin daha çox güzəşt əldə etməsinə və dövlət tərəfindən
dəstəklənməsinə imkan verəcək. Edilən dəyişikliklərdə həm fiziki, həm də hüquqi
şəxslərin fərqli güzəşt mexanizmlərindən istifadəsinə imkan yaradılıb. Bu da
nəticə etibarı ilə vergi yükünün azaldılması və vergi xidmətlərinə çıxış
imkanları baxımından vacibdir. Smart post-terminalları ilə bağlı uzun müddətdir
müzakirə olunan yeni sistemin gələn ildən tətbiq olunacağı gözlənilir. Bu da
plastik kartlar vasitəsi ilə ödəniş edən vətəndaşlarımızın bonuslar əldə
etməsinə imkan verəcək ki, beləliklə, gizli iqtisadiyyatın miqyası kiçiləcək.
Məcəlləyə edilən dəyişikliklər vətəndaşların bonus sistemindən daha çox
istifadəsinə və praktiki olaraq leqal iqtisadiyyatın təşviq olunmasına imkan
yaradacaq. Vergi ödəyicilərinin bu dəyişikliklərə adaptasiyası, düşünürəm ki,
çətin olmayacaq. Çünki edilən dəyişiklərin böyük bir qismi vergi güzəştlərini
əhatə edir”.
İqtisadçı millət vəkili Azər Badamov bildirdi ki, Vergi Məcəlləsinə mütəmadi olaraq dəyişikliklər həyata
keçirilir: "2018-ci ilin sonunda məcəlləyə 200-ə yaxın dəyişiklik edildi.
2019-cu ildə biz bu dəyişikliklərin müsbət nəticələrinin şahidi olduq. 10 ay
ərzində vergi və gömrük xidmətindən dövlət büdcəsinə 850 milyon manatdan çox
əlavə vəsait daxil olub. Bu göstərici struktur islahatlarının və edilən
dəyişikliklərin nəticəsi kimi dəyərləndirilə bilər. Şəffaflığın təmin olunması
nəticəsində böyük uğurlar əldə olunub. Bu il də məcəlləyə yenidən dəyişiklik
edildi. Əsas məqsəd kölgə iqtisadiyyatının aradan qalxmasına və şəffaflığın tam
təmin olunmasına nail olmaqdır. Sahibkarla vergi münasibətləri yeni bir
əməkdaşlıq səviyyəsinə keçəcək. Bu dəyişikliklər nəzarətin güclənməsinə və
vergidən yayınmaların qarşısını almağa imkan yaradacaq. Bununla yanaşı,
beynəlxalq transmilli şirkətlərin fəaliyyətinə nəzarət daha da yaxşılaşacaq.
Beləliklə, ölkəmizdə vergi siyasətinin daha dolğun və dəqiq həyata
keçirilməsinə töhfə verəcək”.
İqtisadçı ekspert Rəşad Həsənov qeyd etdi ki, Vergi Məcəlləsinə edilən dəyişikliklərin əsas məqsədi
Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişafı və biznes mühitini daha da
yaxşılaşdırmaqdır: "Ümumiyyətlə götürdükdə, mühitin daha da
optimallaşdırılmasına ehtiyac var. Amma təcrübə göstərir ki, belə
dəyişikliklərin tez-tez həyata keçirilməsi sahibkarlar üçün müəyyən çətinliklər
yaradır. Kütləvi dəyişikliklər uzun müddətli dövrdə biznesin
planlaşdırılmasında müəyyən çətinliklər yaradır və inzibatçılığın
formalaşmasını çətinləşdirir. Amma bu dəyişikliklərin müəyyən zərurətdən
yarandığını da nəzərə almaq lazımdır. Amma hazırki şərtlər daxilində Vergilər
Nazirliyi bəzi məsələləri öz kontekstindən qiymətləndirir və digər qurumların
təklifləri daha az nəzərə alınır. Bununla yanaşı, edilən dəyişikliklərdə
müəyyən məqamlar var ki, şəffaflığın təmin olunmasında rol oynayacağı
gözlənilir. Tikinti şirkətlərinin sadələşdirilmiş vergi ödəyicisi olaraq
fəaliyyətinin məhdudlaşdırılması, əslində dəyər zəncirinin müxtəlif
halqalarında şəffaflığa və qeyri-rəsmi sahibkarlıq fəaliyyətinin əhatə
dairəsinin azalmasına gətirib çıxara bilər. Sadələşdirilmiş vergi ödəyiciləri
hesabatlılıq baxımından daha primitiv formada fəaliyyət göstərir. Onlar
istehlak etdiyi mal və xidmətlərin dəyərini təsdiq edən sənədləri tələb etməkdə
o qədər də maraqlı deyil. Bu dəyişikliklər son nəticədə xərclərin sübutu üçün
müəyyən əsaslar yaradır. Bu xərclərin sübutu öz növbəsində mərhələli şəkildə bu
seqmentdə istehlak olan mal və xidmətlərin dəyərini tələb edən sənədlərin
olmasına zərurət yaradacaq. Beləliklə, tikinti sektoru ilə əlaqəli olan digər
sahələrdə də müəyyən qədər şəffaflığa nail olunacaq”.
İqtisadçı
bildirdi ki, dəyişikliklərin müəyyən bir qismi post-terminalların və bu
istiqamətdə öhdəliklərin yerinə yetirilməsi məsələlərinin sərtləşdirilməsinə
həsr olunub: "Bu da öz növbəsində nağdsız iqtisadiyyatın inkişafı üçün
infrastrukturun təkmilləşdirilməsinə gətirib çıxaracaq. Çünki ən böyük
problemlərdən biri regionlarda post-terminalların olmaması ilə bağlıdır. Bu da
nağdsız ödəniş imkanlarının məhdudluğuna gətirib çıxarır. Nəzərə almaq lazımdır
ki, beynəlxalq praktikada bəzi hallarda nağd dövriyyə ilə gizli iqtisadiyyat
eyniləşdirilir. Nağd iqtisadiyyat olan ölkələrdə gizli iqtisadiyyatın miqyası
adətən daha böyük olur. Bu baxımdan, iqtisadiyyatın rəsmiləşdirilməsi
istiqamətində mühitin daha da yaxşılaşdırılması üçün müəyyən addımların
atılmasına ehtiyac var. Bunlardan biri də infrastrukturun təkmilləşdirilməsi və
bu istiqamətdə sahibkarlıq subyektlərinin qarşısına qoyulan öhdəliklərin daha
dəqiq yerinə yetirilməsinə şərait yaradacaq. Məcəlləyə edilən dəyişikliklərin
bir qismi məhz bunu əhatə edir”.
Şəbnəm Mehdizadə