Regional təhlükəsizlikdə Azərbaycanın yeri
Politoloqlar Münxen Təhlükəsizlik Konfransının nəticələrini müzakirə
ediblər
Ötən gün "Sputnik”
Multimedia Mətbuat Mərkəzində "Cənubi Qafqaz” Politoloqlar Klubunun 65-ci
iclası keçirilib. Toplantıda politoloqlar "Münxen Konfransında regional
təhlükəsizlik: Azərbaycanın yeri haradadır?” mövzusunda fikir mübadiləsi
aparıblar.
Politoloq
İlqar Vəlizadə 14-16 fevral tarixlərində 56-cı Münxen
Təhlükəsizlik Konfransının keçirildiyini, orada qlobal gündəmin müzakirə edildiyini
söyləyib. Qeyd edib ki, konfransda 150 dövlət başçısı, baş nazir və hökumət
üzvləri də daxil olmaqla, 800-dən çox nümayəndə iştirak edib. Onun sözlərinə
görə, konfransda Suriyanın İdlib şəhəri ətrafında cərəyan edən hadisələr,
Cənubi Qafqaz regionunda münaqişələrin həlli perspektivləri və enerji
təhlükəsizliyi əsas müzakirə mövzuları olub. Politoloq bu mövzuların hamısının
Azərbaycanla birbaşa əlaqəsinin olduğunu diqqətə çatdırıb. Eyni zamanda,
vurğulayıb ki, bu konfrans Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Ermənistan baş
naziri Nikol Paşinyan arasında olan debatla da dünya ictimaiyyətinin diqqətini
cəlb edib.
Politoloq
Fikrət Sadıxov beynəlxalq münasibətlər sistemində, hazırkı dünya
siyasətində ümumən xoşagəlməz mənzərə yarandığını vurğulayıb. Bildirib ki,
dünyada bir sıra ziddiyyətlər, problemlər, dövlətlər arasında müəyyən
qalmaqallar, gərginliklər, münaqişələr Azərbaycanın da yerləşdiyi regiona
təsirsiz ötüşmür. Onun sözlərinə görə, Münxendə hər il bir araya gələn
siyasətçilər, diplomatlar, ekspertlər, dövlət və hökumət başçıları bu kimi
məsələləri ənənəvi olaraq müzakirə edirlər: "Lakin son zamanlar dünya
liderləri, siyasətçiləri arasında müəyyən ziddiyyətlər yaranıb. ABŞ prezidenti
Donald Tramp qloballaşmadan uzaqlaşıb vətənpərvərliklə məşğul olmağı düşünür.
Fransa prezidenti Emmanuel Makron hesab edir ki, NATO "koma” vəziyyətindədir.
Almaniya kansleri Angela Merkelin fikrincə, onların, yəni Avropanın ABŞ-a olan
ümidləri sönüb, bu superdövlətdən hansısa kömək gözləməyə dəyməz, qoca qitədəki
ölkələr yalnız öz ssenariləri ilə hərəkət etməlidirlər. Vladimir Putin isə
düşünür ki, Rusiyasız yer kürəsində dünya birliyi yoxdur. Belə yanaşma və
bəyanatlar təbii olaraq dünyaya, o cümlədən Azərbaycanın yerləşdiyi regiona mənfi
təsir göstərir”.
F.Sadıxov təəssüflə qeyd
edib ki, Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı dünya
dövlətlərinin, o cümlədən adıçəkilən ölkə liderlərinin mövqeyi ancaq
seyrçilikdən ibarətdir: "BMT Təhlükəsizlik Şurasının məlum 4 qətnaməsinin
olmasına rəğmən, işğalçı Ermənistana bu qətnamələrin yerinə yetirilməsi üçün
hər hansı təzyiq göstərilmir. Bəzi hallarda münaqişə tərəfləri sayılan, ərazisi
zəbt olunan Azərbaycanla işğalçı Ermənistanı bərabərləşdirirlər. Regiona
münasibətdə elə hesab edirlər ki, işğalçı Ermənistan və təcavüzə məruz qalan
Azərbaycan bir araya gəlməlidir. Amma nədənsə Azərbaycanın 20 faiz ərazisinin
Ermənistan tərəfindən işğal olunması, Xocalı soyqırımının törədilməsi, 1
milyona yaxın azərbaycanlının qaçqın və məcburi köçkünə çevrilməsi kimi faktlar
yada düşmür. Belə bir halda dünya dövlətlərinin seyrçiliyi, təcavüzkarı öz adı
ilə çağırmamaları regiona müsbət təsir etmir. Məhz bu fonda Azərbaycan
Prezidenti İlham Əliyevin Münxendə Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyanla
debatı, orada səsləndirdiyi fikirlər, milli-dövlətçilik maraqlarımızı
prinsipial şəkildə müdafiə etməsi, dünya ictimaiyyətinə çatdırması olduqca
mühüm hadisədir. Dövlətimizin başçısı konkret faktlara istinad etməklə,
ədalətli və obyektiv fikirlərlə Ermənistanın işğalçı dövlət olduğunu bir daha
nümayiş etdirdi. Bəyan etdi ki, Azərbaycan işğalla barışmayacaq, ərazi
bütövlüyünü təmin etmək üçün beynəlxalq hüququn bizə tanıdığı bütün imkanlardan
yararlanacaq”.
Politoloq
Məhəmməd Əsədullazadə bildirib ki, Azərbaycanın yerləşdiyi region – Cənubi
Qafqaz böyük dövlətlərin maraq dairəsindədir. Onun sözlərinə görə, burada
geoiqtisadi və geosiyasi maraq toqquşmaları baş verir: "Bu toqquşma əsasən ABŞ
və Rusiya arasında baş verir. Hazırda bu proses Gürcüstanda davam etməkdədir.
Bununla yanaşı, İran ətrafında cərəyan edən hadisələr də regiona təsirsiz
ötüşmür. İran Azərbaycanla qonşu ölkədir və ikitərəfli siyasi, iqtisadi,
humanitar və sair əlaqələri mövcuddur. ABŞ-İran münasibətləri daha da
kəskinləşəcəyi təqdirdə bunun siyasi, iqtisadi əlaqələrimizə hansısa formada
təsir edəcəyi gözləniləndir. Çünki, Azərbaycanın İranla müştərək müəssisələri
var, müştərək zavodlar tikilir, Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizində, həmçinin
digər iqtisadi layihələrdə iştirakçılığımız mövcuddur. Düşünürəm ki, ABŞ-ın
İrana qarşı tətbiq etdiyi sanksiyalar rəsmi Tehranın vəziyyətinə təsir edir və
nəticədə Azərbaycanla birlikdə həyata keçirilən layihələrin
maliyyələşdirilməsində çətinliklər yaranır. İranın Azərbaycana sərmayə
yatırmasını əngəlləyir. İranlı general Qasım Süleymaninin İraqda
öldürülməsindən sonra İran-ABŞ münasibətlərində yaranan gərginlik onu deməyə
əsas verir ki, bu gərginlik inkişaf edib müharibəyə çevriləcəyi halda regionda
humanitar böhran yaşana bilər. Müharibə nəticəsində İrandakı 35 milyona yaxın
azərbaycanlının bir qisminin Azərbaycan Respublikasına köç etməsi halı baş
verər ki, bu da ölkəmiz üçün riskli vəziyyətdir. İran və ABŞ arasında
müharibənin baş verməsi Cənubi Qafqaz regionu üçün arzuolunmaz hal sayılır. Ona
görə də Azərbaycan haqlı olaraq bu prosesdə neytral mövqe tutur, indiyə qədər
olan əlaqələrin inkişaf etdirilməsi istiqamətində addımlar atır”.
Politoloq
Nəzakət Məmmədova söyləyib ki, Azərbaycanın mövcud olduğu regionda
proseslər 2020-ci ildə daha dinamik şəkildə inkişaf edir. Onun fikrincə, bu,
region dövlətləri arasında olan münasibətlərdən, həmçinin böyük dövlətlərin bu
regiona müdaxiləsindən qaynaqlanır: "200 ildən artıq müddətdə bu regionda
Rusiya əsas söz sahibi olub. Ancaq indi xarici güclər, böyük dövlətlər də bu
regiona iddia edir, öz maraqlarını güdürlər. Belə vəziyyətdə xarici güclər
region dövlətləri ilə müxtəlif adlar altında əlaqələr qurur, əməkdaşlıq
istiqamətlərini genişləndirirlər. ABŞ dövlət katibi Mayk Pompeonun Mərkəzi
Asiya və Şərqi Avropa ölkələrinə səfərləri sübut edir ki, Amerika açıq şəkildə
postsovet ölkələrinə maraq göstərir. Rusiya isə bunu özünə qarşı təhlükə sayır.
Çünki, uzun illər ərzində NATO-nun əsas strategiyasından biri SSRİ-nin
parçalanması və Rusiyanın hər tərəfdən mühasirəyə alınması, sıxışdırılması, bu
dövlətin xaricə çıxışının məhdudlaşdırılması olub. Lakin baş verən proseslər
onu deməyə əsas verir ki, NATO ölkələrinin arasında bununla bağlı vahid mövqe
yoxdur”.
Politoloq deyib ki, NATO
daxilində fikir ayrılığı hökm sürür: "Fransa prezidenti Emmanuel Makron Rusiya
ilə münasibətlərin inkişafına tərəfdar olan dövlət başçısı kimi çıxış edir. O,
Rusiyanı dünyanın böyük gücü, Avropa dövləti hesab edir və onunla hesablaşmağı
zəruri sayır. Lakin Şərqi Avropa dövlətləri bu yanaşmanı qəbul etmir, daha çox
Amerikaya yaxınlıq göstərirlər. Həmin ölkələrin ərazisində raketdən müdafiə
sistemlərinin yerləşdirilməsi də buna daha bir sübutdur. Konkret nümunə kimi
Polşanın adını qeyd edə bilərik ki, bu dövlət Rusiyaya qarşı kəskin mövqe
tutur. Bütün bunlar Qərb dünyasında, Avropada, NATO-da fikir ayrılığının
yaşandığını ortaya qoyur”.
N.Məmmədova bildirib ki, Azərbaycanın
yerləşdiyi regiona münasibətdə də fərqli yanaşmalar mövcuddur: "Bu regionda
Avropa İttifaqının, ABŞ-ın, Rusiyanın fərqli maraqları var. Azərbaycan Avropa
İttifaqına üzv olan ölkələrlə, ABŞ və Rusiya ilə münasibətlərini tərəf
tutmadan, yalnız milli-dövlətçilik, bərabərhüquqlu qarşılıqlı maraqlara xidmət
edəcək şəkildə inkişaf etdirir. Balanslı siyasət yürüdən Azərbaycana Rusiyada
ümidlər daha çoxdur. Amma sovet keçmişi olan, NATO üzvü olmağa can atan Gürcüstanla
vəziyyət tamam fərqlidir. Bu ölkə 2020-ci ildə Avropa İttifaqı, ABŞ və Rusiya
arasında yenidən güc mərkəzlərinin poliqonuna çevriləcək. Qarşıdan parlament
seçkiləri gəlir. Gürcüstanın gələcək taleyi bu seçkilərdən çox asılı olacaq.
Cənubi Qafqazın ən zəif dövləti sayılan Ermənistanda isə vəziyyət göz
önündədir. İşğalçılıq siyasəti ilə bu ölkə özü-özünü dalana salıb. Münxen
konfransında yaşanan məlum debat, dünya ictimaiyyətinin buna reaksiyası da
işğalçı Ermənistanın, onun baş naziri Paşinyanın real vəziyyətini ortaya qoydu.
Bu debat sözün bütün mənalarında Azərbaycanın və onun Prezidenti İlham Əliyevin
üstünlüyünü nümayiş etdirdi”.
Rufik
İSMAYILOV