Bakı 22°C
Dnestryanı münaqişə Vyanada müzakirəyə çıxarılır
Vyanada son iki ildə ilk dəfə olaraq Dnestryanı münaqişənin həlli ilə
bağlı "5+2”
(münaqişə tərəfləri - Moldova, Dnestryanı bölgə, vasitəçi tərəflər - ATƏT,
Rusiya, Ukrayna, eləcə də müşahidəçilər - ABŞ və Avropa İttifaqı) formatının
iştirakçıları arasında tam tərkibli görüş başlayır. Görüş ərəfəsində maraq
doğuracaq belə bir xəbər yayılıb – Kişinyov və tanınmamış Tiraspol bir sıra
məsələlər ətrafında razılıq əldə ediblər. Hər iki tərəfin sakinləri ilə yanaşı,
diplomatların da işini çətinləşdirən məsələlərin həlli mühüm bir göstərici
hesab edilib. Moldova və Rusiya nəşrlərinin yaydığı xəbərə görə, qərarların
qəbul edilməsində moldovalı və dnestryanı oliqarxlar - Vladimir Plaxotnyuk və
Viktor Quşan aktiv rol oynayıblar. Hər iki şəxs nəinki Moldova və Dnestryanı
bölgədə vəziyyətə nəzarət edirlər, həm də ekspert və faktiki olaraq rəhbərlər
hesab edilirlər. Mahiyyət etibarilə Plaxotnyuk və Quşan – danışıqların
aparılması formatı və mübahisəli məsələlərlə bağlı yeni kölgə formatı
yaradıblar.
Bu dəfə danışıqlar ATƏT-ə sədrlik edən Avstriyanın paytaxtı Vyanada
keçiriləcək. Görüşün keçirilmə faktı artıq müsbət bir addımdır - sonuncu dəfə
"5+2”
formatında danışıqlar iki il bundan əvvəl Berlində baş tutub. O zaman
Moldovanın baş nazirinin müavini George Belan və tanınmamış Dnestryanı bölgənin
xarici işlər naziri Vitali İqnatyev Berlin xartiyasına imza ataraq öz
üzərilərinə konkret məsələləri həll etmək öhdəliyini götürdülər. Lakin il ərzində
hər hansı bir nəticə əldə olunmadı. Bu il ərzində Moskva və Tiraspol "5+2” formatında toplaşmaq çağırışlarında
bulunsalar da, Avstriya şərt irəli sürürdü ki, hansısa bir məsələ ətrafında
razılıq əldə olunacağı təqdirdə bu görüş keçirilməlidir. Və bu razılıq da
noyabrın 25-də Benderıda Belan və İqnatyev arasında dörd məsələ ətrafında əldə
olunub. Bura ilk olaraq Dnestryanı bölgə ərazisində verilən təhsil haqında
sənədlərin hüquqi cəhətdən tanınmasından gedir. Əsas problem Taras Şevçenko
adına Dnestryanı Dövlət Universiteti ilə bağlı idi. Kişinyov qəti şəkildə
"dövlət” sözünün işlənməsinə qarşı idi. Sonda ali tədris müəssisəsinin
Transdniestrian Taras Shevchenko University adlandırılması qərara alınıb.
İkinci məsələ tanınmamış respublika ərazisində olan, moldovan məktəblərinin
fəaliyyət göstərməsi ilə bağlı idi. Bu məsələ də həllini tapıb. Başqa bir
problem telekommunikasiya ilə bağlı idi. İki qurum arasında telefon əlaqəsi
2006-cı ildən mövcud deyil. Tərəflər bu əlaqəni bərpa etmək qərarına gəliblər.
Nəhayət, tərəflər kənd təsərrüfatı üçün yararlı əkin sahələri ilə bağlı
problemi də həll etməyə razılıq veriblər. Digər məsələ Dnestr çayı üzərində
körpünün aşılması olub. Bu körpü 1992-ci ildə dağıdılıb, 2000-ci ildə isə bərpa
edilsə də, bağlı saxlanılıb. Moldova baş naziri Pavel Filipp və Dnestryanı
bölgənin rəhbəri Vadim Krasnoselski körpünü noyabrın 18-də ATƏT-in xüsusi
nümayəndəsi Volf Ditrix Xaymanın iştirakı ilə açıblar. Qeyd olunan razılaşmalar
və körpünün açılması Vyana görüşü üçün pozitiv fon yaratmış olub. Belə ki, Avstriyanın
ATƏT-ə sədrlik dövründə Dnestryanı münaqişənin həllində hansısa bir uğur əldə
edilməsi barədə hesabat təqdim etməsi üçün əsas yaranmış olub.
Rusiya nəşrləri isə yazır ki, razılığın əldə olunmasında diplomatlar
səy göstərsələr də, danışıqlar prosesində adlarının hallanmasını istəməyən və
kənarda qalmağa üstünlük verən məxfi oyunçuların böyük rolu olub. Yuxarıda qeyd
edildiyi kimi, söhbət qərbyönümlü siyasətçi kimi tanınan Moldovanın hakim
Demokrat Partiyasının lideri Vladimir Plaxotnyuk ilə Dnestryanılı biznesmen,
"Şerif” holdinqinin rəhbəri Viktor Quşandan gedir. Plaxotnyuk son illər ölkədə
şəxsi hakimiyyət sistemi qurub. Hər hansı bir vəzifə tutmasa da, real olaraq
hakimiyyət ona məxsusdur, istədiyi qərarları qəbul edir. Separatçı Dnestryanı
bölgədə də eyni hal hökm sürür. Böyük biznesə malik Viktor Quşan indiki
rəhbərliyin seçkilərdə qalib gəlməsində mühüm rol oynayıb. Beləliklə, buradan
belə çıxır ki, hər iki şəxsin razılığı ilə danışıqlar prosesi baş tutub. Başqa
bir mənbə isə bildirir ki, Kişinyov və Tiraspol arasında problemin həlli
Plaxotnyukun avropalı və ABŞ diplomatları ilə danışıqlarında əsas müzakirə
mövzusu olub. Bundan əlavə, onun Viktor Quşana birbaşa təsir etmək imkanlarının
olduğu vurğulanır. Onun Ukrayna prezidenti Petro Poroşenko ilə də gözəl
münasibətlərinin və birbaşa ünsiyyət qurmaq imkanının olduğu bildirilir.
Beləliklə, hamının diqqəti Vyanada keçiriləcək danışıqlara yönəlib.
Azər NURİYEV
