ABŞ-ın Qarabağ siyasəti dəyişirmi?
ABŞ-ın Ermənistandakı səlahiyyət müddəti başa çatan səfiri Riçard
Millz ermənilərin işğal olunmuş torpaqların qaytarılmasına qarşı çıxmasına
təəccübləndiyini deyib. O, həmçinin qeyd edib ki, Ermənistan Dağlıq Qarabağ
münaqişəsinin həll olunması üçün Azərbaycanla kompromislərə getməlidir:
"Məni o fakt təəccübləndirir ki, Ermənistanda münasib qərarlar və güzəştlər haqqında müzakirələr praktiki olaraq aparılmır. Birinci dəfə ölkəyə gələndə təəccüblənmişdim ki, ermənilərin böyük hissəsi işğal olunmuş ərazilərin qaytarılmasına qarşı çıxırlar. Amma reallıq ondan ibarətdir ki, tutulmuş müəyyən ərazilər qaytarılmadan münaqişənin nizama salınması mümkün deyil”.
Mövzu ilə bağlı "Kaspi” qəzetinə açıqlamasında Milli Məclisin deputatı Sahib Alıyev təəssüf hissi ilə bildirdi ki,
ABŞ-ın Ermənistandakı keçmiş səfirinin mövqeyi bütövlükdə ölkəsinin Dağlıq
Qarabağ probleminə yanaşmada tutduğu mövqeyə bənzəyir: "Yəni, birincisi, burada
konkretlik yoxdur, bilərəkdən mücərrəd yanaşma sərgilənir. İkincisi də, bu
açıqlamada ikili standart var. Millzi təəccübləndirən ermənilərin BMT
qətnaməsinə, beynəlxalq normalara əməl etməməsi deyil, onların həyasızlığının
gözlədiyindən daha yüksək səviyyədə olmasıdır. Azərbaycan, diplomatın dediyi
kimi, torpaqlarının bir hissəsinin qaytarılmasını düşünmür, ölkəmiz son qarışadək
torpağının qaytarılmasını istəyir və qaytaracaq. Bu məsələdə kimin hansı mövqe
tutmasından, erməni havadarlarının hansı hava çalmasından asılı olmayaraq bu
belə olacaq. Səfirin açıqlamasında ilk baxışda görünür ki, Millz Ermənistanın
bu məsələdə həddən artıq həyasız yanaşma sərgiləməsindən narahatdır, amma
torpaqların işğal olunması faktından qətiyyən yox. Bu isə o deməkdir ki,
torpaqların bir hissəsi sülh qarşılığında qaytarılmalıdır. Hansı bir hissəsi? O
torpaqların hamısı bizim üçün dəyərlidir və hər qarışı Azərbaycan torpağıdır.
Mins qrupu həmsədri olaraq Birləşmiş Ştatlar da zəhmət çəkib özlərinin tərtib
etdiyi beynəlxalq normalara əsaslanmalıdır, ikili standartlardan əl çəkməlidir.
Təbii ki, yanaşma Azərbaycan xalqını qane etmir və ola da bilməz. Əslində bu
açıqlamada ilk baxışda erməniləri tənqid varsa da, bu, beynəlxalq hüquqa
əsaslanan obyektiv yanaşma deyil”.
S.Alıyev vurğuladı ki, torpaqların bir hissəsinin qarşılığında sülh istənilə bilməz: "Ümumiyyətlə, torpaqlar işğaldan azad edilməlidir. İndiki Ermənistan Azərbaycan əraziləri üzərində yaradılıb, amma indiyədək belə bir iddia ortaya atılmayıb. Amma dövlət başçısı İlham Əliyevin də vurğuladığı kimi, Azərbaycan Dağlıq Qarabağa ən yüksək status verməyə hazırdır. Aborigen əhalini didərgin salan haylara belə bir yüksək status veririksə, bundan başqa güzəşt nə ola bilər? Həmsədrlər, o cümlədən ABŞ nə qədər işğalçıya havadarlıq edəcək və ya belə yüngül tənqidlərlə kifayətlənəcəklər? Onlar bu barədə düşünməlidirlər. Bu cür yanaşma regionun gələcək təhlükəsizliyi baxımından nə dərəcədə əlverişlidir? Söhbət bundan getməlidir. Çox təəssüf ki, belə bir yanaşmanı görmürük”.
Bəxtiyar MƏMMƏDLİ
"Məni o fakt təəccübləndirir ki, Ermənistanda münasib qərarlar və güzəştlər haqqında müzakirələr praktiki olaraq aparılmır. Birinci dəfə ölkəyə gələndə təəccüblənmişdim ki, ermənilərin böyük hissəsi işğal olunmuş ərazilərin qaytarılmasına qarşı çıxırlar. Amma reallıq ondan ibarətdir ki, tutulmuş müəyyən ərazilər qaytarılmadan münaqişənin nizama salınması mümkün deyil”.
Diplomatın bu fikirləri ABŞ-ın Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin
tənzimlənməsi ilə bağlı mövqeyində dəyişiklik olduğunu göstərir, yoxsa bu
açıqlama fikir yayındırmağa yönəlib?
S.Alıyev vurğuladı ki, torpaqların bir hissəsinin qarşılığında sülh istənilə bilməz: "Ümumiyyətlə, torpaqlar işğaldan azad edilməlidir. İndiki Ermənistan Azərbaycan əraziləri üzərində yaradılıb, amma indiyədək belə bir iddia ortaya atılmayıb. Amma dövlət başçısı İlham Əliyevin də vurğuladığı kimi, Azərbaycan Dağlıq Qarabağa ən yüksək status verməyə hazırdır. Aborigen əhalini didərgin salan haylara belə bir yüksək status veririksə, bundan başqa güzəşt nə ola bilər? Həmsədrlər, o cümlədən ABŞ nə qədər işğalçıya havadarlıq edəcək və ya belə yüngül tənqidlərlə kifayətlənəcəklər? Onlar bu barədə düşünməlidirlər. Bu cür yanaşma regionun gələcək təhlükəsizliyi baxımından nə dərəcədə əlverişlidir? Söhbət bundan getməlidir. Çox təəssüf ki, belə bir yanaşmanı görmürük”.
Dövlət İdarəçilik
Akademiyasının müəllimi, politoloq Zaur Məmmədov ABŞ-ın Dağlıq
Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı mövqeyində hər hansı dəyişikliklər ola biləcəyini
düşünmədiyini bildirdi. Onun sözlərinə görə, ümumiyyətlə, münaqişə başlandıqdan
indiyədək rəsmi Vaşinqton öz qəti mövqeyini bildirməyib: "Məsələn, Almaniyanın
münaqişə ilə bağlı qəti mövqeyi var və dəfələrlə Berlin bu məsələdə
Azərbaycanın lehinə münasibət bildirib. Amma bəzi dövlətlər var ki, onlar
Dağlıq Qarabağ məsələsində ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrləri kimi fərqli
bəyanatlarla çıxış edirlər. Belə ölkələrdən biri də ABŞ-dır ki, Azərbaycan və
Ermənistan arasında balansı qorumağa çalışır. Riçard Millzin müsahibəsində
"işğal olunmuş ərazilər” sözündən istifadə etməsi ermənilərə çox böyük dərs
olmalıdır. Onlar başa düşməlidirlər ki, Azərbaycan torpaqlarını işğal ediblər
və dünya da bunu belə qəbul edir. Əslində Millzin bu çağırışında Dağlıq
Qarabağdan və onun ətrafında olan yeddi rayondan söhbət gedir. Çox təəssüflər
olsun ki, ötən müddət ərzində siyasi rejimin fəaliyyəti və təbliğatı nəticəsində
Ermənistan cəmiyyəti hətta ətraf rayonların belə Dağlıq Qarabağa
birləşdirilməsini istəyir. Əvvəllər bu əraziləri bufer zona adlandırırdılar.
Ermənilər siyasi cəhətdən bunu bufer zona kimi qələmə verirdilərsə, indi yeddi
rayonun birləşdirilməsindən danışırlar. Bu da çox böyük təhlükə və təhdiddir.
Hətta Riçard Millz Ermənistana gələndə fərqli yanaşmanın şahidi olacağını
düşündüyünü, lakin burada cəmiyyətin heç bir kompromisə meylli olmadığını dilə
gətirir. Biz isə bunu kompromis adlandırmırıq. Çünki Azərbaycan başa düşür ki,
ancaq işğal olunmuş torpaqların qaytarılmasından söhbət gedə bilər, hansısa
güzəştdən yox”.
Z.Məmmədov vurğuladı ki, yaxın günlərdə ABŞ prezidentinin milli
təhlükəsizlik üzrə köməkçisi Con Boltonun regiona səfəri olacaq: "O, həm Azərbaycanda,
həm də Ermənistanda bir sıra görüşlər keçirəcək. Boltonun dövlət başçıları ilə
görüşü tanışlıq xarakteri daşıyacaq. Bu şəxs Tramp administrasiyasında çox
ciddi füqurdur və xarici siyasətin formalaşdırılmasında iştirak edir. Vurğulamaq
lazımdır ki, Trampla Boltonun xarici siyasətdə baxış bucaqları bir-biri ilə
üst-üstə düşür. Bütünlüklə Amerikanın Cənubi Qafqaza baxışında Obama
administrasiyasından fərqli olaraq, yaxınlaşma ola bilər. Bilirsiniz ki, Corc
Buş zamanında Azərbaycanla münasibətlər strateji tərəfdaşlığa qədər gəlib
çatmışdı. Lakin Barak Obama dövründə ABŞ-Azərbaycan münasibətləri həddən artıq
soyumuşdu. İndi isə Tramp administrasiyası Cənubi Qafqaza diqqət yetirməyə
başlayacaq. Burada elə əsas füqurun Boltonun özü olacağını düşünürəm. Region
ölkəsi olaraq, Azərbaycanın mövqeyi Gürcüstan və Ermənistandan öndə olacaq”.Bəxtiyar MƏMMƏDLİ