Ziyarətgahdakı sirli zəncir - Reportaj - Fotolar

11 ayın sultanı olan Ramazan ayını yaşayırıq. Dini bayramlarımız içərisində Ramazan bayramı mühüm yer tutur. İslamdailin ayları arasında Ramazan ayı ən şəfqətli və müqəddəs ay hesab edilir. Bu ayın gecələrinin birində müqəddəs kitabımız olan Qurani Kərim nazil olub.

Danılmaz faktdır ki, bu ayda məscidləri, müqəddəs yerləri ziyarət edənlərin sayı çox olur. Biz də bu müqəddəs ayda rəvayətə görə, dörd dəfə ölüb-dirilən Cərcis peyğəmbərin qəbrini ziyarətə getdik. Beyləqan şəhərinin 4 km. şimal-şərqində yerləşən piri ölkənin dörd bir tərəfindən ziyarətə gəlirlər. Ziyarətgahın yerləşdiyi binanın içərisi bəzəkli memarlıq inciləri ilə təmir olunub. Binanın çöl hissəsində təmir işləri yekunlaşmaq üzrədir. Təkcə kümbəzin yenidən restavrasiya işləri qalıb. Təmir prosesi elə şəkildə aparılır ki, bu oranı ziyarət edənlər üçün heç bir maneçilik yaratmır.

Ramazan ayında peyğəmbərin qəbrini ziyarət edənlərin çoxluğunun şahidi olduq. Azərbaycanın müxtəlif bölgələrindən insanlar bura gəlirlər. Gələnlərin kimisi qurbanlıq heyvan kəsir, kimisi nəzir verir, kimisi orada niyyət tutur, qurban deyir... Ziyarətgahın ətrafında qəbiristanlıq, daş sexi var. Həmçinin ərazidə dükan, qəssab və kabab bişirənlər fəaliyyət göstərir. Qurbanlıq heyvan da satılır.

Uşaqlıdan bu peyğəmbər haqqında müxtəlif fərziyyələr, deyimlər eşitmişəm. Zaman-zaman dünyaya çıxış vasitəsi olan internet üzərindən özüm də Cərcis peyğəmbərin həyatı və fəaliyyəti haqqında məlumatlar əldə etmişəm. Ancaq eşitmək başqa, canlı şəkildə görmək isə tamam başqadır. Buraya gələn insanların söhbətindən və etdikləri dualardan, şahidi olduğum nüanslardan anladım ki, burada əsas məsələ inancdır. İnsanlar buraya inanaraq, qəlbən sevərək gəlirlər. Onlar buraya gəldikdən sonra dünyasını dəyişənlərin ruhlarının dinclik tapdığına, niyyətlərinin həmin an həyata keçəcəyinə inanırlar. Onlar məhz beləcə rahatlıq tapırlar. Buraya gələn ziyarətçilərin bu peyğəmbər haqqında düşüncələri fərqlidir. Belə ki, kimisi binanın 3 dəfə başına fırlanır, divarları öpə-öpə qəbri dövrə vurur, kimisi də divardan öpməyi natəmizlik hesab edərək istəklərini sadəcə olaraq ürəklərində Allahdan istəməyə üstünlük verirlər.

"Zəncirli pir”, "Sarı peyğəmbər” kimi də adlandırılan bu ziyarətgahı fərqləndirən əsas detal oradakı qəzəbli ilan kimi qıvrılan müəmmalı zəncirdir. Zəncir düz mərkəzdən, kümbəzin ortasından sallanır. İnsanlar zəncirin ucundakı ilgəyə yaylıq atır. İnanca görə, zəncir qıvrılıb yaylığı yerə atmırsa, demək tutduğun dilək həyata keçəcək...

Ziyarətgahın xuddamı Hacı Mirsəməd ağa ilə söhbətimiz zamanı bu zəncir barədə müxtəlif fərziyyələrin olduğunu öyrəndik. Belə ki, kimisi onun hava axınına görə, fiziki qanunauyğunluğa görə hərəkət etdiyini, kimisi də yaylığın ağırlığının onu hərəkətə gətirdiyini iddia edir. Hacı Mirsəməd ağa ziyarətgaha üz tutan ziyarətçilərə peyğəmbərin həyatı haqda danışmağı özünə borc bilir: "Cərcis miladi təqvimi ilə 315-392-ci illərdə yaşayıb. Bütün peyğəmbərlər kimi o da bizə göndərilib. Tarixi mənbələrdə onun doğum yeri Fələstin göstərilir. Onun əsil adı Cərcis bin Anaq olub. 315-ci ildə Mosulda tacir ailəsində anadan olub və atasının yolunu davam etdirib. Tarixi İpək Yolu ilə qədim Beyləqan torpağından keçərək Dağıstana və başqa vilayətlərə səfərlər edib, ticarətlə məşğul olub. Bütün sərvətini təkallahlığı yaymaq yolunda sərf edib, 77 il ömür sürüb və 392-ci ildə dünyasını dəyişib. Qəbri bizim torpaqdadır, amma onun adına biri İraqın Mosul vilayətində, 2-cisi Yunanıstanın Afina şəhərində və 3-cüsü Türkiyənin Urfa vilayətində olmaqla, daha üç məbəd də var. Cərcisin əmisi burada hakimiyyətdə olub. Peyğəmbər Beyləqan torpağına gəldiyi dövrdə əmisi dünyasını dəyişmişdi, bu yerlərdə Dərziyanə adlı zalım bir şah hökmranlıq edirmiş. Cərcis peyğəmbər təkallahlığı təbliğ etməyə başlayır və az zaman içərisində onun gətirdiyi dini qəbul edən insanların sayı 33 min nəfərə çatır.

Dərziyanə şah Cərcis peyğəmbərin gəlişindən sonra nüfuzunu itirməyə başlayır. Buna görə də Cəris peyğəmbəri həbs edib doğratdırır və bir quyuya atdırır. Lakin peyğəmbər Allahın əmri ilə yenidən dirilib, quyudan çıxır. Bu hadisə düz üç dəfə təkrarlanır. Nəhayət, dördüncü dəfə doğranılıb quyuya atılan Cərcis peyğəmbər Allahdan onu bir daha həyata qaytarmamağı xahiş edir. Bundan sonra quyu torpaqla doldurulur və bu ziyarətgah yaranır.

Cərcis adının farsca "cahar” və "cur” sözlərindən əmələ gəldiyini və "dörd dəfə ölüb-dirilən” mənasını verdiyini iddia edənlərin məhz yuxarıdakı rəvayətə əsaslandığı göz qabağındadır. Rəvayətin ərəb mənbələrindən qaynaqlandığı da şübhəsizdir.Ona erkən yaşlarından sağlığında 28-ə qədər möcüzəni insanların gözü qarşısında göstərmək kəraməti vermişdir. Belə ki, insanların gözü qarşısında qurumuş ağaclara can, xəstələrə şəfa vermək və sair kimi möcüzələr göstərərdi. Cərcis bizim şəhid peyğəmbərimizdir. Daha sonra insanlar onun ətrafında birləşib, onun basdırıldığı yerin ətrafında dəfn olunublar. Bildiyiniz kimi, bura həm də qəbiristanlıqdır. Bu qəbiristanlığın tarixi də artıq 17 əsri keçib”.

Binanın tarixinə gəlincə isə, Hacı Mirsəməd ağa deyir ki, əvvəllər binanın üzərində balaca formalarda kümbəzlər olub və bu tikilillər zəlzələlərdən, müharibələrdən, təbii fəlakətlərdən, baxımsızlıqdan uçub dağılıb. Nəhayət, bina 1899-1905-ci illərdə mərhum sifarişçi Hacı Qurban Hacı Nəbi oğlu tərəfindən inşa edilməyə başlanılıb. O da namaz üstə dünyasını dəyişib. Onun oğlu Hacı Qulu Hacı Qurban oğlu bu binanı inşa etdirib. Binanın memarı usta Həsən Təbrizi olub. 6 ilə başa gələn bu bina Azərbaycan milli ornamentində tikilmiş memarlıq abidəsidir”.

Məlumat üçün bildirək ki, bu ziyarətgahın kümbəzi sütunsuzdur. Burada heç bir mismardan, taxtadan istifadə edilməyib. Cərcis peyğəmbərin ziyarətgahı üçün tikilən bina 8 guşəlidir. Bu da cənnətin qapılarını xatırladır. Ziyarətgahın xuddamı deyir ki, binanın tikilişində də müəmmalı məqamlar var: "Memar bu binanın kümbəzini tikir, sonda zənciri asır. Bunu sifariş edən tərəkəmə camaatı ona kömək edənlərdən olub. Sonda yay vaxtında memar kümbəzdən zənciri asıb bir ay Təbrizə dincəlməyə gedib. Memar oradaca dünyasını dəyişib. Zəncir o vaxtdan burda müəmmalı şəkildə asılı qalır. Heç kim bilmir ki, bu zəncir buraya nə üçün asılıb. O vaxt kişilər papaq qoydular, gördülər zəncir fırlanıb papağı yerə atır, sonra şam qoydular və zəncir şamı söndürdü. 20 il keçir və xalq arasında belə bir inan yaranır ki, əgər zəncir atdığın əşyanı götürürsə, duan qəbul olacaq, geri qaytarırsa, bir az səbir etməyə işarədir. Hər bir memarın özünün bir sənət əsəri olub. Bu zəncir onun bizlərə qoyub getdiyi bir sualdır. Zəncir bizə yadigardır, əzizdir. Onu qoruyub saxlamaq və gələcək nəsilə ötürmək bizim borcumuzdur. Ona toxunmaq olmaz”.

Bəzən xalq bu ziyarətgaha "Sarı peyğəmbər” də deyir. Bunu də iki cür əsaslandırırlar. Birincisi, bunu Cərcis peyğəmbərin sarıyanız və uzun adam olması, ikincisi isə ziyarətgahın kümbəzinin və binanın çöldən sarı rəngdə olması ilə əlaqələndirirlər.

Hacı Mirsəməd ağa ziyarətgaha gələn vətəndaşların suallarını cavablandırarkən, bəzən xaricilərin də buraya gəlib Cərcis peyğəmbərin qəbrini ziyarət etdiyini dedi. Onun sözlərinə görə, Cərcis peyğəmbərin məşhurluğu dünyanın dörd bir yanına yayılıb. Belə ki, buraya Havay adalarından, Amerikadan, İrandan, Türkiyədən, Rusiyadan, Dağıstandan, Avropadan və dünyanın bir çox yerlərindən ziyarətə gəlirlər.

Buranı ziyarətə gələn Rauf Məmmədov deyir ki, o mütəmadi olaraq ildə iki dəfə bu peyğəmbəri ziyarət edir. Niyyət tutur və Allahdan öz diləyini istəyir. Peyğəmbərin simvolu olan zəncirə niyyət edib yaylıq atan ziyarətçi bu inancı dəfələrlə sınadığını və hər dəfəsində niyyət etdiyi arzularının hasil olduğunu deyir.

Orada olduğumuz zaman Amerikada yaşayan azərbaycanlı Sevinc Səfərova ilə həmsöhbət olduq. Dedi ki, "Zəncirli pir” kimi tanıdığı ziyarətgaha bir neçə il əvvəl də gəlib: "Mən hər dəfə bu ziyarətgaha gələndən sonra bir yüngüllük hiss edirəm. Sanki daxilim yenilənir və mənə güc gəlir. Hər dəfə bu peyğəmbərə yeni arzularla, niyyətlə gəlirəm, amma diləyimi Allahdan istəyirəm. Sadəcə olaraq, buraya olan inancımdan və dinimizə bağlılığımdan gəlirəm. Hər nə qədər yaradıcılıq işləri ilə məşğul olsam da, dinimizə çox bağlıyam və bu peyğəmbərə də inanıram. "Cərcis peyğəmbər” çox məşhur bir yerdir, inanıram ki, buraya ümid bağlayan heç kimi naümid qoymayıb, qoymayacaq da”.