YUNESKO-nun Təcili Qorunma Siyahısına daxil edilən yallımız
"Yallı (Köçəri, Tənzərə), Naxçıvanın ənənəvi qrup rəqsləri”
YUNESKO-nun Təcili Qorunma Siyahısına daxil edilib. 2018-ci ilin 26 noyabr-1
dekabr tarixlərində Mavriki Respublikasının paytaxtı Port Luis şəhərində
YUNESKO-nun Qeyri-maddi mədəni irsin qorunması üzrə Hökumətlərarası Komitəsinin
növbəti 13-cü sessiyasında qəbul edilmiş qərarla "Yallı (Köçəri, Tənzərə),
Naxçıvanın ənənəvi qrup rəqsləri” YUNESKO-nun Təcili Qorunma Siyahısına daxil
edilib. Sözügedən nominasiya sənədi Mədəniyyət Nazirliyi, Xarici İşlər
Nazirliyi və Azərbaycanın YUNESKO yanında Daimi nümayəndəliyinin birgə
əməkdaşlığı ilə təqdim edilib. Namizədlik sənədinin məhz Naxçıvan adı ilə
təqdim edilməsində əsas məqsəd ölkəmizin qədim və tarixi regionu olan
Naxçıvanda yaşayan əhalinin ənənəvi mədəniyyətinə və xalq yaradıcılığına dünya miqyasında
işıq salmaq, onu tanıtmaq, eyni zamanda bu ənənələri YUNESKO səviyyəsində
qorumaqdan ibarətdir. Ermənistanın, Azərbaycanın digər mədəni irs namizədləri
ilə olduğu kimi, "Yallı (Köçəri, Tənzərə), Naxçıvanın ənənəvi qrup rəqsləri”
nominasiyasına qarşı təxribat xarakterli cəhdlərinin qarşısı alınıb, Azərbaycan
Respublikasının aidiyyəti dövlət orqanları tərəfindən sessiyadan öncə müvafiq
iş aparılıb və ölkəmizin nümayəndə heyəti tərəfindən sessiya zamanı Ermənistan
tərəfinə layiqli cavab verilib.
YUNESKO ilə əməkdaşlığın inkişafında və mədəni irsimizin qorunması və
dünya miqyasında təbliğində müstəsna rolu olan Azərbaycanın Birinci
vitse-prezidenti, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, YUNESKO-nun və İSESKO-nun
xoşməramlı səfiri Mehriban Əliyevanın dəstəyi ilə "Yallı (Köçəri, Tənzərə),
Naxçıvanın ənənəvi qrup rəqsləri” ilə yanaşı, hazırda kamança hazırlanması və
ifaçılıq sənəti, dolma hazırlama və paylaşma ənənəsi, Azərbaycan muğam
ifaçılığı, lavaş bişirmə və paylaşma ənənəsi, Lahıc misgərlik sənəti, aşıq
sənəti, Novruz bayramı, xalça sənəti, tar ifaçılığı, kəlağayı sənəti
YUNESKO-nun Qeyri-Maddi Mədəni İrs üzrə Reprezentativ Siyahısında yer
alıb. Bununla bərabər "Çövkən - ənənəvi
Qarabağ atüstü oyunu” isə YUNESKO-nun Təcili qorunmaya ehtiyacı olan
Qeyri-Maddi Mədəni İrs Siyahısında yer alır.
Bakı
Xoreoqrafiya Akademiyasının xarici işlər üzrə prorektoru, Xalq artisti Təranə
Muradova bizimlə söhbətində bildirdi ki, bu, çox sevindirici və bir o qədər
də dərin bir mövzudur: "Biz də Yallının Naxçıvanın ənənəvi qrup rəqsləri kimi
YUNESKO-nun Təcili Qorunma Siyahısına daxil edilməsini eşitdik. Bunu çox
sevinclə qarşıladıq. Əvvəla onu qeyd edək ki, Bakı Xoreoqrafiya Akademiyasında
milli rəqslərimizi gənclərə tədris edirik. Akademiyamızda təhsil alan hər bir
tələbə milli rəqslərimizə dərindən bələddir. Bu, çox vacib bir amildir. Nəinki
Yallımız, bizim digər rəqslərimiz dədə-babalarımızdan bizə bir ərməğan olaraq ötürülüb. Bu ərməğanı
qorumaq, ona sahib çıxmaq, düzgün şəkildə gələcək nəslə ötürmək isə bizim
özümüzdən asılıdır”.
Xalq artisti qeyd etdi ki, Naxçıvanda 100-dən çox yallı növü var,
onların hamısı biri-birindən maraqlıdır və öz tarixləri var: "Nəinki Naxçıvanda,
bizim digər bölgələrimizdə - Qarabağda, Lənkəranda yallı növləri çoxdur. Sevindirici
haldır ki, gənclərin bu sahədə özlərini inkişaf etdirmələri üçün Kamal
Həsənovun, Qəmər Almaszadə kimi dəyərli ziyalılarımızın kitabları mövcuddur ki,
onlar bizim stolüstü kitablarımıza çevrilib. Gənclərimiz həmin kitabları
oxuyur, maariflənir əyani şəkildə öz milli rəqslərinin tarixi ilə də tanış
olurlar. Köçəri, Tənzərə Yallısınının YUNESKO-ya daxil olunmasına isə ancaq
sevinmək olar. Biz "Kaspi” qəzeti vasitəsi ilə dövlət başçımıza və onun
xanımına bu addımına görə minnətdarlığımızı bildiririk. Biz də öz öhdəmizə
düşən missiyanı layiqincə yerinə yetirməyə çalışırıq. Öz tariximizi, rəqsimizi
mənfur düşmənlərimizə hədiyyə verə bilmərik. Əlimizdən gəldiyi qədər tələbələrimizə milli rəqslərimizi daha
dərindən öyrətməyə cəhd edirik ki, bu ənənənə davam etsin. Çünki bizdən sonra
bu ənənəni bizim gənclər davam etdirməli və rəqslərimizə sahib çıxmalıdırlar”.
Xalq artisti çıxışında tariximizə boylandıqda, zəngin milli
ənənələrimizin, qədim rəqslərimizin mövcudluğuna şahid olacağımızı deyir: "Xalqımızın
zəngin musiqisi, adətləri, rəqsləri var. Təəssüflər olsun ki, bizim düşmələrimiz
bu gözəllikləri öz adlarına çıxarmaq istəyirlər. Mən heç cür anlaya bilmirəm
ki, nə üçün ermənilər bizim rəqslərimizi öz adlarına çıxarmalıdırlar? Bu gün mənfur
qonşularımız tariximizi oğurlasalar, sakit durub, onlara heç bir reaksiya
verməsək, sabah da başqa şeylərə əl atacaqlar. Ona görə, onları susdurmaq
lazımdır. Buna görə də, rəqslərimizin YUNESKO tərəfindən qorunması çox vacib
amillərdən biri idi. Bu gün biz xoreoqraflar çox sevinirik ki, beynəlxalq bir
təşkilat tərəfindən rəqslərimiz qorunur. Hər zaman tələbələrimizə deyirik ki,
milli rəqslərimizi, xoreoqrafiyamızı qoruyun, bu, çox vacibdir. Bu hadisə isə
bizi olduqca məmnun etdi”.
"Şərur” Xalq Yallı
Ansamblının bədii rəhbəri, əməkdar artist
Əfsər Novruzov "Kaspi”yə açıqlamasında bildirdi ki, bu, çoxdan
gözlənilən, hər kəsə ibrət ola biləcək bir addımdır: "Əslində bu, zamanında və
doğru atılmış bir addımdır. Bir sənət adamı olaraq buna görə çox sevinirik.
Fürsətdən istifadə edib, Birinci vitse-prezident Mehriban xanıma ansamblımız
adından təşəkkürümüzü bildiririk. 20 ildən artıqdır ki, məhz bu işlə məşğulam. Biz
"Şərur” Xalq Yallı Ansamblının kollektivini yaratmaq üçün kəndbəkənd, oba-oba
gəzib, qədim rəqslərimizi, yallılarımızı toplayıb, öyrənir, repertuarımızı daha
da zənginləşdiririk. Ömürlərinin ahıl çağını yaşayan insanlarda xeyli bilgilər
var. Onların köməyi ilə unudulmaqda olan 4-5 yallı bərpa etmişik. Hazırda isə
repertuarımızda ifa tərzi ilə bir-birindən fərqlənən 40-dan çox yallı və rəqsimiz
özünə yer tutub. Biz Yallının təbliğatçılarından biriyik. Şərurda bir çox
mədəniyyət tədbirlərində çıxışlar edirik. Şərur xalq çalğı ansamblının
repertuarını hazırlayır, bunu gənclər arasında təbliğ edirəm. Yallımızın
100-dən artıq növü olub. Zaman keçdikcə bu yallılar unudulub. Hazırda isə ifa
olunan 40-a yaxın yallımız var”.
Əfsər Novruzov bildirir ki, köçəri yallısının ermənilər tərəfindən
mənimsənilməsini qəbul edə bilməyib: "Başa düşə bilmirəm ki, bizim tariximizi,
milli musiqilərimizi, rəqslərimizi ermənilər necə mənimsəyə bilər? Bu mövzu mənim
yaralı yerimdir. Həmişə demişəm ki, mənim babamın oynadığı Köçəri yallını
mənfur qonşular necə mənimsəyə bilər? Onlar olmayan bir şeyə necə sahib çıxa
bilərlər? Mənim babamın, babamın babasının belə oynadığı yallını ermənilərin öz
adlarına çıxarması asandırmı? Məsələ çox ciddidir. "Bu bizimdir” deməklə də olmur.
Bu yallı Şərurda bağça yaşlarından təhsil almağa başlayan hər bir uşağa
öyrədilir. Hər kəs Şərur yallısını əzər bilir. Bu yaxınlarda Elmlər
Akademiyasının Naxçıvan bölməsində Köçəri yallı haqqında böyük bir kitab nəşr
olundu. Bu kitab gənclərə, ziyalı nümayəndələrə təqdim edildi. Təbii ki, bu
işdə təbliğatın rolu danılmazdır. Erməni deyir yallı mənimdir. Ancaq
YUNESKO-nun mədəni irsinə daxil olunanda, artıq dünya bildi ki, yallı kimindir.
Ot öz kökü üstə bitir. Ancaq ermənilərin bu hərisliyinin kökü yoxdur. Kəndlərdə
bir çox yallıları təbliğ edirəm və uşaqlara öyrədirəm. 2-3 il bundan əvvəl Köçəri
yallısını 500 nəfər kollektivlə yığdıq. Tarixi memarlıq abidəsinin yanında
Köçəri yallısını rəqs etdik. Qoy ermənilər də bilsin ki, Azərbaycanda, xüsusən
də Şərurda Köçəri yallısı təbliğ olunur və yaşadılır, gələcək nəsillərə də
lazımi şəkildə ötürülür. Yallının təbliği üçün çox çalışırıq və çalışacağıq da.
Bunun üçün dövlətimiz də beynəlxalq səviyyədə lazımi tədbirləri görür”.
Məlumat üçün bildirək ki, AzərbaycandanYUNESKO-nun
qeyri-maddi mədəni irs siyahısına 12 qeyri-maddi mədəni irs nümunəsi daxildir.
İlk nümunə olanAzərbaycan muğamı2008-ci ildə siyahıya
daxil edilib, daha sonra isə Azərbaycan aşıq sənəti, Novruz bayramı, Azərbaycan xalça toxuculuğu, Azərbaycan tar ifaçılıq sənəti
və onun hazırlanma ustalığı, Qadın baş örtüyükəlağayının
düzəldilməsi və geyinməsiənənəvi incəsənəti və onun simvolizmi, Lahıc misgərlik sənəti, lavaş, dolmahazırlama və
paylaşma ənənəsi, kamança da bura
daxildir.
Xəyalə Rəis