Yol nəqliyyat hadisələrini minimuma necə endirmək olar?
Demək olar ki, hər gün yol nəqliyyat hadisələrinin
ya şahidi oluruq, ya da xəbərini eşidirik. Ümumi statistikanı eşidəndə, gözə
sadəcə rəqəmlər görünə bilər. Amma bu hər birimizin doğmasının başına gələ biləcək
hadisədir. Çünki hər birimiz və doğmalarımız yol hərəkətinin ya piyada, ya da sürücü
kimi iştirakçısıyıq.
Statistik rəqəmlərə baxsaq, hər il xeyli sayda yol
nəqliyyat hadisələri baş verir, ölən və yaralananlar da həddindən artıq çox
olur. 2016-cı il ərzində Azərbaycan ərazisində 2006 yol nəqliyyat hadisəsi qeydə
alınıb. Trend-in məlumatına görə, baş vermiş hadisələr nəticəsində 759 nəfər həlak
olub, 2003 nəfər yaralanıb. 2015-ci illə müqayisədə yol nəqliyyat hadisələrinin
sayı 214 fakt (9,6 %), həlak olanların sayı 135 nəfər (15 %), yaralananların
sayı isə 262 nəfər (11,6 %) azalıb.
Respublika
üzrə qeydə alınmış yol nəqliyyat hadisələrinin 95,2 %-i (1910) sürücülərin yol
hərəkət qaydalarını pozmaları, o cümlədən 38,1 %-i (764) ötmə və qarşıdan gələn
nəqliyyatın yoluna çıxma, 22,6 %-i (453) nəqliyyat vasitələrinin yüksək sürətlə
idarə olunması, 12,8 %-i (257) yolayrıclarını keçmə qaydalarının pozulması, 1,7
%-i (34) nəqliyyat vasitələrinin sərxoş vəziyyətdə idarə olunması səbəbindən
baş verib.
Yol nəqliyyat
hadilərəsinin 44 %-ni (882) piyadaların vurulması təşkil edib, nəticədə 319
piyada həlak olub, 643-ü yaralanıb. 59 yol nəqliyyat hadisəsi piyadaların yol
hərəkət qaydalarını pozmaları nəticəsində baş verib.
"Cəzalar kifayət qədər sərtdir”
Statistik
rəqəmlərə əsaslansaq, qəzaların sayında müəyyən azalmalar olsa da, yenə də
kifayət qədər çoxdur. Amma müəyyən qədər azalmaların yəqin ki, bir səbəbi var.
Bəs bu səbəblər nələrdir? Qanunların sərtləşdirilməsi və cəzaların
artırılmasının burada rolu nə dərəcədədir? Ümumilikdə bu istiqamətdə effektiv
nəticəyə nail olmaq üçün daha nələr edilməlidir?
Təhlükəsiz Yol Alyansının
koordinatoru Şahin Camalov "Kaspi”yə
açıqlamasında bildirdi ki, müəyyən qədər azalma olsa da, Azərbaycan üçün qəza
sayı hələ də çoxdur: "2014-2015-ci illərlə müqayisədə ötən il yol nəqliyyat
hadisələrinin sayında azalma var. Amma Azərbaycanda yol nəqliyyat hadisələrinin
statistik göstəriciləri bunun kifayət qədər çox və təhlükəli həddə olduğunu
aydın şəkildə göstərir. Təbii ki, bundan öncəki illərlə müqayisədə müəyyən
azalmalar mövcuddur. Bu bizi bir az sevindirir. Amma nəzərə almaq lazımdır ki,
indiki statistika belə, Azərbaycan kimi kiçik bir ölkə üçün kifayət qədər
çoxdur”.
Ş.Camalov
deyir ki, yol nəqliyyat hadisələrinin azalmasının bir səbəbi də qaydaların
sərtləşdirilməsi, cərimələrin məbləğinin artırılması hesab oluna bilər: "2015-ci
illərin sonları, 2016-cı ildə yol hərəkəti ilə bağlı qaydalarda bir az da
sərtləşdirilmə aparıldı. Müəyyən inzibati xətalarla, qayda pozuntularıyla bağlı
qaydalar sərtləşdirildi, cərimələr artırıldı. Və təbii ki, bu öz nəticəsini
verməliydi. Çünki bu, birinci şərtdir. Onu da qeyd edim ki, Azərbaycanda
hazırda yol hərəkəti qaydalarının pozulması ilə bağlı cəzalar kifayət qədər
sərtdir. Bundan artıq sərtləşdirilməsi qanunun icrası ilə bağlı problemlər
yaradar. Amma əsas səbəb qaydaların sərtləşdirilməsi də deyil”.
Məlumatsızlıq,
diqqətsizlik...
Ş.Camalovun sözlərinə görə, qanunların sərtləşdirilməsi
kifayət edə bilməz, əsas, maarifləndirmə işlərinin aparılmasına ehtiyac var: "2015-ci
ildə qəzalar kifayət qədər çox idi. Xüsusilə 2016-cı ilin əvvəlində vətəndaş cəmiyyəti,
ekspertlər də yol hərəkəti ilə bağlı maarifləndirmə işini sürətləndirilməsini
ön plana çıxardılar. Qanunların sərtləşdirilməsi təklikdə problemi həll etmir.
Paralel olaraq maarifləndirmə işləri aparılmalıdır. Bu gün baş verən qəzaların
statistikasını ciddi analiz etsək, yol hərəkəti qaydalarının daha çox məlumatsızlıqdan,
diqqətsizlikdən pozulması faklarının önə çıxmasını görərik. Ona görə də əgər
biz 2017-ci ildə yol hərəkəti hadisələrinin daha da azalmasını istəyiriksə,
qanunvericilik səviyyəsində maarifləndirmə işlərini də çoxaltmalıyıq.
Avtomobili çox adam idarə edə bilər. Amma fövqəladə vəziyyətlərdə avtomobili
idarə etmək üçün daha çox təcrübəyə, biliyə ehtiyac var. Baş verən çox kiçik
bir kritik vəziyyətin yol nəqliyyat hadisəsinə səbəb olduğunu görürük. Məsələn,
bəzi sürücülər yolda avtomobillər arasında ara məsafəsinin nə qədər olmasını
bilmirlər, yol hərəkəti qaydaları haqda tam məlumatlı deyillər, sadəcə
avtomobili idarə etməyi bacarırlar. Bu isə düz yolda normal ola bilər. Amma çox
hərəkət olan yolda, bir az fövqəladə hallarda problem yaranır və qəzalar baş
verir. Ona görə ciddi şəkildə maarifləndirmə ilə bağlı işlər aparılmalıdır”.
Ş.Camalov onu da bildirdi ki, maarifləndirmə işində vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları
ilə əməkdaşlıq genişləndirilməlidir: "Baş Dövlət Yol Polisi İdarəsinin
işləri kifayət qədər çoxdur. Amma onlar vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları ilə
daha ciddi şəkildə əməkdaşlıq etməlidirlər. Əməkdaşlıq nəticəsində vətəndaşlar
ciddi şəkildə maarifləndirilməlidirlər. Yolu piyada zolağından keçməyənlər
kifayət qədər var. Məktəblərdə, ali təhsil müəssisələrində maariflədirmə işi aparılmalıdır.
DYP bu işi tək görə bilməz. Bunun üçün vətəndaş cəmiyyətinin xidmətlərindən
istifadə etməlidir ki, birlikdə yol qəzalarında qurban verdiyimiz insanların
sayını kifayət qədər azalda bilək”.
"Statistikada
əks olunan gerçək rəqəmdir?”
Avtosfer.az
saytının baş redaktoru, nəqliyyat sahəsi üzrə ekspertElməddin Muradlı bildirdi ki, tam şəkildə qəzaların aradan qaldırılması mümkün deyil. Amma
minimumlaşdırılmasına nail olmaq mümkündür: "Dünyanın heç bir ölkəsində buna
nail olmayıblar. Amma İsveçdə ölüm göstəricisinin sayı bir nəfər çox olan kimi,
narahat olurlar, komissiya yaradıb araşdırırlar. Niyə bu il ötən ilə nisbətən bir
nəfər artıq adam ölüb? Bu nədən qaynaqlanır? Bizdə 759 nəfər ölüm statistikası
açıqlandı. Ümumi baxanda, əvvəlki illərə nisbətən kifayət qədər azalma var. Amma
biz hər gün 3-5, hətta bəzən 6-8 nəfərin yol qəzasında həlak olduğunu eşidirik.
İndi o rəqəmlərin qarşısında belə bir statistikanın ortaya çıxması da bir qədər
düşündürücüdür. Statistikada əks olunan gerçək rəqəmdir? Yoxsa bizim
qanunvericilikdə müəyyən boşluqlardan irəli gələn mənzərədir? Çünki bizim qanunvericiliyə
görə, yol-nəqliyyat hadisəsi zamanı xəsarət alan şəxs bir həftə sonra dünyasını
dəyişirsə, onu yol nəqliyyat hadisəsində ölən şəxs kimi qeydə almırlar. Yaxud
bir sürücü avtomobili aşırıb gölə düşüb ölürsə, ölüm səbəbi suda boğulma kimi
qeydə alınır. Belə hallara görə, statistika az çıxır. Əgər statistikada olanlar
doğrudursa, azalma varsa, bu, yaxşıdır”.
"Sosial
çarxlar çəkilməlidir”
Yol nəqliyyat hadisələrinin azalmasının müxtəlif səbəbləri
olduğunu deyən E.Muradlı bildirdi ki, burada mətbuatın rolu böyükdür: "Yol nəqliyyat
hadisələrinin azalmasında cərimələrin artırılmasının da müəyyən qədər rolu var.
Eyni zamanda, iqtisadi çətinliklə bağlı insanların avtomobildən az istifadə etməsini
də bir səbəb kimi qeyd edə bilərik. Bir də təbliğat işi getdikcə artmaqdadır. Burada
jurnalistlərin rolu böyükdür. Mətbuatda bu cür təbliğatın 80 faizi jurnalistlərin
təşəbbüsü ilə bağlı olur. Qarşı tərəf də təşəbbüs göstərməli, sosial çarxlar çəkməlidir.
Məsələn, DYP rəhbərliyinin göstərişinə əsasən, magistral yolların keçdiyi kəndlərdə
yerli əhali ilə görüşlər keçirirlər. Artıq həyəcan təbili çalırlar. Əvvəllər bu
cür hadisələr daha çox şəhərlərdə, rayon mərkəzlərində baş verirdi. Amma indi
magistral yolların keçdiyi kəndlərdə də qəzalar baş verir. Deməli, artıq kəndlərdə
də təbliğat işləri aparılmalıdır”.
Ekspert bildirdi ki, yol hərəkəti hər insanın gündəlik
həyat tərzi olan bir sahədir. Ona görə hərtərəfli maarifləndirmə işi
aparılmalıdır: "Ciddi və davamlı maarifləndirmə aparılanda, nəticəsi
statistikada da əks olunur. Maarifləndirmə, ictimai qınaq, məsuliyyət hissi
olmalıdır. Nə qədər ki hər kəs öz üzərinə düşən məsuliyyəti dərk etmir, o vaxta
qədər də qəzaların sayını minimumlaşdırmaq çətin olacaq”.
"Kompleks
şəkildə iş aparılmalıdır”
Bakı
Şəhər Dövlət Yol Polisi İdarəsinin ictimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin rəisiVaqif Əsədov da bildirdi ki, sürücü, avtomobil, yol və piyada nə qədər varsa, yol
nəqliyyatı hadisələri də qaçılmazdır. Amma minimumlaşdırmaq üçün kompleks şəkildə
iş aparılmalıdır: "Yol hərəkətində mədəniyyət səviyyəsi formalaşarsa,
nizam-intizam yüksələrsə, küçə və yollarda təhlükəsiz davranış vərdişləri
aşılanarsa, hadisələr də minimuma düşər. Təbii ki, hadisələrin baş verməsi yol
hərəkəti haqqında qanunun tələblərinin pozulması ilə əlaqədardır. Məhz bunun
qarşısını almaq üçün dövlət yol polisi fəaliyyət göstərir. Dövlətimiz hər bir vətəndaşını
qoruyur və onun təhlükəsizliyini təmin edir. Biz də yol polisi olaraq vətəndaşlarımızın
təhlükəsizliyinin təmin olunması, qəzaların sayının azalması üçün çalışırıq.
Yol polislərinin məqsədli keçirdikləri tədbirlər,
eyni zamanda, "Yol hərəkəti haqqında” Qanuna və İnzibati Xətalar Məcəlləsinə vaxtaşırı
edilən əlavə və dəyişikliklər bu azalmaya səbəb kimi göstərilə bilər. Eyni zamanda,
ölkəyə gətirilən son texnologiyalar və onların tətbiqi - "İ-patrul” sistemi ilə
bizim fəaliyyətimiz xeyli asanlaşıb. Şəhər üzrə təhlükəsizliyin təmin edilməsi
üçün kamera sisteminin tətbiqi də burada böyük rol oynayır”.
Cərimələrin
rolu...
V.Əsədov deyir ki, qaydaların sərtləşdirilməsi, cərimənin
miqdarının artırılması vətəndaşların məsuliyyətli olmasında böyük rol oynayır:
"Tətbiq edilən cəzalar, cərimə metodları və yaxud cərimələrin miqdarı nə qədər
kəskin olursa, bir o qədər də yaxşı təsir edir. Əvvəllər təhlükəsizlik kəmərindən
istifadə etməməyə görə cərimə 15-20 manat arası idi. Hazırda isə bu rəqəm 40
manatdır. Nəticədə bugünə təhlükəsizlik kəmərindən istifadə etmədə 35-40 faizədək
artım var. Bu, Bakı şəhəri ərazisindədir. Ümumiyyətlə, ölkənin müxtəlif ərazilərindəki
yollarda hərəkət edəndə, görərsiniz ki, daha çoxdur. Gündəlik dövlət yol polisi
əməkdaşlarının məqsədli keçirdikləri tədbirlər bu kimi müsbət göstəriciləri əldə
etməyə imkan verir. Son zamanlar hərəkət iştirakçıları ilə yanaşı, təbliğat işlərinin
aparılmasında KİV-in vaxtında və qərəzsiz yaydığı informasiyalar da hadisələrin
azalmasına təsir göstərən əsas amillərdən biridir. Təhlükəsizliyin təmin edilməsində
hər bir hərəkət iştirakçısının konkret hüquq və vəzifələri var və hər kəs də
buna riayət etməlidir. Heç kəs məsuliyyətdən yayınmağa çalışmamalıdır”.
V.Əsədov onu da bildirdi ki, ötən il bir çox hökumət
və qeyri-hökumət təşkilatları ilə maarifləndirmə istiqamətində əməkdaşlıq həyata
keçirilib. Bu işlər uğurlu şəkildə icra olunub. Qeyd etdi ki, bu işlər yeni ildə
də davam etdiriləcək.
Aygün Asimqızı