Yenə də erməni təxribatı

26.02.22 09:30 719

Rusiyanın İrandakı erməni mənşəli səfiri iki ölkə arasında qalmaqal yaradıb. Bu, onun ilk belə təxribatı deyil. Diplomatın bir il əvvəl də paylaşdığı şəkil İranda kəskin etiraz doğurmuşdu.

Rusiya ətrafında yaşanan gərginliyə daha biri əlavə oluna bilər. Qəribə səslənsə də, bu dəfə qalmaqal İranla yaşana bilər. Qalmaqalın mərkəzində Rusiyanın İrandakı erməni mənşəli səfiri Levon Caqaryan dayanır. İran və rus mediasında dərc olunan materiallara görə, səfir diplomatiya işçiləri günü rus şairi və diplomatı Aleksandr Qriboyedovun heykəli önünə əklil qoyub. Ardınca da, "Tvitter”də fotolar paylaşıb və "biz unutmuruq" mesajı atıb ki, bu da İran ictimai fikrinin ona qarşı yönəlməsinə səbəb olub. Sözsüz ki, səfirin bu addımı təsadüfi deyil və müəyyən qüvvələrin sifarişi ilə həyata keçirilir. Özü də bu, səfirin artıq ikinci qalmaqallı addımıdır.

Qriboyedov sevgisi, yoxsa...

Beləliklə, İran tərəfini qəzəbləndirən əsas amil kimi Qriboyedovun 1828-ci ildə Türkmənçay sülh müqaviləsinin imzalanmasındakı mənfi rolu göstərilir. Erməni mənşəli səfirin hərəkəti neçə gündür ki, bu ölkənin kütləvi informasiya vasitələrinin ən çox müzakirə olunan mövzusudur. Artıq məsələyə ölkənin hazırkı və keçmiş diplomatları da qoşulub. Məsələn, İran Xarici İşlər Nazirliyinin Qərbi Asiya ölkələri üzrə departamentinin baş direktoru Rəsul Musəvi bəyan edib ki, ölkələr tarixdən dərs çıxarmaqla yanaşı, ondan asılıb qalmamalıdır. BMT-dəki İran nümayəndə heyətinin keçmiş əməkdaşı Kuroş Əhmədi isə bəyan edib ki, belə bir qalmaqallı keçmişi olan şəxslə bağlı səfirin mövqeyi qəribədir: "Hansı ölkədə işlədiyini nəzərə almalısan". İran KİV-ləri xatırladır ki, məhz Qriboyedov Türkmənçay sülh müqaviləsinin hazırlanmasında əvəzsiz rol oynayıb. Həmin müqavilə ilə 1826-1828-ci il müharibəsi sona çatıb. Bununla da, Rusiya imperiyası Cənubi Qafqazın işğalını rəsmiləşdirmiş olub. Məsələ o qədər böyüyüb ki, İran XİN-in rəsmi nümayəndəsi Səid Xətibzadə də reaksiya verib və bildirib ki, nazirlik səfirin sözlərinə olan reaksiyaları və etirazları qeydə alıb. Əlavə edib ki, istənilən diplomat və təcrübəli səfir bilir ki, olduqları ölkədə xalqın hisləri ilə oynamamalıdırlar. Xətibzadə əlavə edib ki, iradlar müvafiq kanallarla Rusiya tərəfinə təqdim edilib.

Bir il əvvəl də şəkil paylaşmışdı və...

Maraqlıdır ki, Rusiya səfirliyi də sakit qalmayıb. İrandakı Rusiya diplomatik missiyası "anti-İran mediası” tərəfindən qalmaqalla bağlı təxribat xarakterli nəşrlərin yayılmasına diqqət çəkib. Bildirilib ki, rusiyalı şair və diplomat Aleksandr Qriboyedovun abidəsi önünə əklilqoyma mərasimi hər il keçirilir. "Biz bu nəşrləri təxribat xarakterli hesab edirik və bu kimi xəbərlərin Rusiya ilə İran arasındakı dostluq və isti münasibətlərə xələl gətirmək məqsədi daşıdığını bildiririk. Eyni zamanda "belə saxta eyhamlara” sərt cavab verəcəyik". Əlavə edilib ki, bu cür epizodlar sürətlə və qorxulu şəkildə baş verir. Keçən il səfirlik Caqaryanın britaniyalı həmkarı Saymon Şerklifflə fotosunu sosial şəbəkələrdə yerləşdirdiyinə görə açıqlama verməli olmuşdu. Qalmaqala səbəb kimi şəklin SSRİ, ABŞ və Böyük Britaniya arasında 1943-cü ildə Tehran konfransının keçirildiyi tarixi pilləkəndə çəkilməsi göstərilmişdi. İranlılar iki səfirin təqdimatını ingilis-sovet işğalını xatırlatmaq kimi qiymətləndirmiş və "imperiya" təlqininə görə üzr istənilməsini tələb etmişdilər. O zaman XİN rəhbəri vəzifəsini tutan Məhəmməd Cavad Zərif fotonu "yersiz" adlandırmışdı.

İran xalqı təkrar təhqir olunub

İranın "Hamshahri" qəzeti yazıb ki, Rusiya erməni səfirinin timsalında İran xalqını təkrar təhqir edib. Məqalədə bildirilir ki, vaxtilə səfirin öldürülməsi elə onun öz günahı ucbatından baş verib. Həmin ilin fevralında Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin ərəbdilli hesabından bir tvit də qeyri-müəyyən vəziyyət yaratmışdı. Belə ki, Rusiya xarici işlər nazirinin müavini Mixail Boqdanov və İraq səfiri Əbdürrəhman Hüseyni arasında görüşdən bəhs edən yazıların birində "fars” əvəzinə rus dili üçün ənənəvi olmayan "Ərəb körfəzi” adından istifadə edilməsi də İranın narazılığına səbəb olmuşdu.

Rus ekspert erməni səfiri ittiham edir

Rusiya Elmlər Akademiyası Y.Primakov adına Dünya iqtisadiyyatı və beynəlxalq münasibətlər institutunun baş elmi işçisi Nikolay Kojanov vəziyyətə iki istiqamətdə baxılmalı olduğunu deyib: "Rusiya-İran münasibətləri, ya Rusiyaya qarşı daha neytral kurs tərəfdarları, ya da Qərblə daha fəal yaxınlaşma tərəfdarlarının nəzarəti altındadır". Ekspert vurğulayıb ki, tarixi yaddaş və mənfi təcrübə ilə yanaşı, Rusiya-İran yaxınlaşması əleyhdarlarının istənilən ağrılı nöqtələrə fəal şəkildə təzyiq göstərəcəkləri müasir kontekst var. Onun sözlərinə görə, Rusiya səfirinin hərəkəti böyük təəccüb hissi yaradır: "Axı o bilməmiş deyil ki, İran cəmiyyətində Qriboyedov fiquru Tükmənçay müqaviləsi ilə yanaşı xatırlanır". Kojanovun qənaətincə, İranda hesab edirlər ki, bu müqavilə İran üçün təhqir və alçaldıcı bir müqavilə olub. Analitik onu da xatırladıb ki, Qriboyedov, sadəcə icraçı olub, müqavilənin hazırlanması heç onluq da deyil. Sadəcə İranda bu qənaətdədirlər ki, ölkənin bütün bəlaları məhz bundan sonra başlayıb.

Nifrətin dərinləşməsinə səbəb

Kojanov qeyd edib ki, belə bir şəraitdə Rusiya diplomatiyası, xüsusən də "Böyük üçlüyün” fotosunun imitasiyası ilə bağlı insidentdən sonra bir qədər diqqətli olmalı idi. Belə bir hərəkət ən azı məlumat kampaniyası ilə müşayiət olunmalıdır. Düzdür, Qriboyedovun abidəsi önünə gül dəstələri qoyulması, ilk növbədə, Rusiya tarixi üçün vacib olan bir şəxsiyyətə ehtiramdır. Amma ekspertin fikrincə, Rusiya tərəfi müəyyən tarixi vəziyyətə görə Qriboyedovun İranın ərazi itkilərini təsbit edən saziş hazırlayanlar arasında olmasına təəssüf hissini ifadə edə bilərdi.

Azər NURİYEV