Yaponiyada 4-cü böyük mobil operatorun qurulmasında iştirak edən azərbaycanlı - Gör-götür
Düşünür
ki, insanın keçdiyi yolda qarşısına çıxan hər bir nüans onun üçün təcrübədir. Yəni
heç bir şey itirmir, insan nə qədər uğursuzluq yaşayırsa, bu, ona daha yaxşı təcrübə
qazandırır. "Heç vaxt həvəsdən düşmək lazım deyil” deyən müsahibimiz Yaponiyadakı
"Rakuten Mobile” adlı 4-cü böyük mobil operatorun qurulmasında iştirak azərbaycanlı
mütəxəssis Vüsal Süleymanovdur.
- Sosial şəbəkədə ilk çalışdığınız iş yeri olaraq
"Aztelecom”u qeyd etmisiniz. Burda işə 2006-cı ildə başlamısınız. Orta məktəbi
isə 1997-ci ildə bitirmisiniz. Karyeranıza bu qədər gec başlamağınızın səbəbi nədir?
-
Professional karyerama bir az gec başlamışam. Bunun da müəyyən səbəbləri var.
Belə ki, orta məktəbi bitirəndə, sənədlərimi iqtisadiyyat yönümlü sahəyə
verdim, ancaq qəbul ola bilmədim və Bakı Rabitə Kollecinə daxil oldum. Kollecdə
oxuduğum müddətdə hərbi xidmətə getdim. Əsgərlikdən qayıdandan sonra kolleci
bitirdim. Bir müddət öz ixtisasım üzrə işləmədim, sonra yenidən təhsil almaq
fikrinə düşdüm. Azərbaycan Texniki Universitetinə telekommunikasiya ixtisası
üzrə daxil oldum. Elə tələbə vaxtı "Aztelecom” şirkətində CDMA şöbəsində işə başladım.
CDMA bir mobil rabitə standartıdır.
- Kolleci bitirəndən sonra hansı işlərdə
çalışdınız?
- O
vaxtlar kiçik şəxsi biznesimiz var idi, qardaşlarımla işləyirdim, həm də
universitetə hazırlaşırdım.
- Özünüz evdə hazırlaşırdınız, yoxsa müəllim yanına
gedirdiniz?
- Bizim ailəmiz Ağdamdan məcburi
köçkündür. İşğaldan sonra 1992-ci ildə Mingəçevirdə məskunlaşdıq. Orda 1 saylı
məktəbin kimya təmayüllü sinfini bitirmişəm. Məktəbi bitirən ili bir az müəllim
yanına hazırlığa getmişdim, ancaq qəbul ola bilməmişdim. Riyaziyyatı yaxşı
bildiyimə görə, Texniki Universitetə daxil olmaq üçün müəllim yanına getmədim,
cəmi 3 ay fərdi olaraq özüm hazırlaşdım.
- Universitetə qəbul olmayıb kollecdə təhsil
alanların böyük qismi elə bu təhsillə kifayətlənir. Sizdə fərqli olub...
-
Kolleci bitirəndən sonra iş üçün rabitə müəssisələrinə müraciət edirdim, ancaq
təklif olunan işlər məni qane etmirdi. Öz potensialıma güvənərək daha yüksək səviyyədə
işləri görəcəyimi bilirdim. Kolleci bitirməklə hədəflərimə çata bilməyəcəyimi
gördüm və bu sahədə ali təhsil almaq qərarı verdim. Birinci il imtahandan kəsildim,
çünki hazırlıqsız getmişdim. Lakin sonra özümdə güc tapdım və hazırlaşmağa
başladım. O vaxt yaşım da irəliləmişdi, ona görə hazırlığa getməyi də
düşünmürdüm. Evdə özüm hazırlaşdım. Əslində, Texniki Universitetə daxil olmaq mənim
üçün asan olmalı idi. Hətta orta məktəbi bitirəndə o universitetə sənəd versəydim,
mütləq qəbul olardım. İkinci cəhdimdə qəbul oldum və radio mühəndislik və rabitə
fakültəsində çoxkanallı telekommunikasiya sistemləri ixtisası üzrə oxudum.
- "Yaşım irəliləmişdi” dediniz. Universitetə qəbul
olanda neçə yaşınız var idi ki?
- Aradan
çox vaxt keçmişdi. Kolleci oxudum, 1 il 9 ay əsgərlikdə oldum, sonra 2-3 il
başqa işlərdə çalışdım. 24 yaşımda nəhayət ki universitetə qəbul oldum.
- 24 yaşda "gecdir” demədiniz? Ətrafda belə deyənlər
olurdu?
- Əlbəttə, deyənlər olurdu. Texniki
Universitetə ikinci dəfə imtahan verəndə deyirdim ki, bu, son şansımdır, qəbul
ola bilməsəm, demək ki qismətimdə yoxdur. Ancaq təhsil almağın yaş cəhətdən gec
olduğunu fikirləşmirdim.
- Bu dəfə də kəsilsəydiniz, sizcə, necə olardı?
- Həyatım
tamamilə başqa cür ola bilərdi. Çünki kolleci bitirməklə uğur əldə edə biləcəyimi
düşünmürdüm. Düzü, mütəxəssis kimi yetişməyimdə ali təhsilimin birbaşa rolu
olmayıb. Məsələn, Yaponiyada işə gələndə
heç kim məndən diplomumu soruşmayıb. Diplom
əslində o qədər də əhəmiyyət kəsb etmir. Ancaq ali təhsilin açdığı başqa
imkanlar var. Bu, vacib amildir. Hətta qlobal şirkətlərin rəhbərləri içərisində
təhsilini yarımçıq qoyan, heç təhsil almayanlar da var. Amma o vaxtlar Azərbaycan
reallığında ali təhsil almaq vacib sayılırdı.
- Universitetdən 1-2 il kəsilən tələbələrə bizdə
bacarıqsız kimi baxırlar. Bununla bağlı fikirləriniz maraqlıdır.
- Orta məktəbi
bitirdiyim il İqtisad Universitetinə daxil ola bilməyəndə, atam böyük xəyal
qırıqlığı yaşadı. Çünki qəbul olacağıma əmin idi. İmtahandan öncə artıq
universitetdə oxuduğumu belə təsəvvür edirdi. Həyəcandan, ya nədənsə çox cüzi
balım çatmadı, kəsildim. Artıq ətrafdakılarda belə təsəvvür yaranmışdı ki,
universitetə qəbul olmaq iqtidarında deyiləm, o qədər də savadım yoxdur. Rabitə
kollecində oxumağım da əslində atamın təşəbbüsü idi. Dedi ki, universitetə qəbul
ola bilmədin, faciə deyil, bu balla istənilən kollecə, texnikuma düşə bilirsən.
Dedi ki, bir ixtisas seç, peşə sahibi ol. "Elektronika sahəsi üzrə sənətkar
olarsan” dedi. Bu zaman məndə də xəyal qırıqlıqları olurdu, amma hədəfimdən
yayınmırdım. İnsan nə qədər uğursuzluq yaşayırsa, bu, ona daha yaxşı təcrübə
qazandırır. Heç bir şey itirmir. Ona görə heç vaxt həvəsdən düşmək lazım deyil.
Hədəfin varsa, çox çalışırsansa, mütləq uğur əldə edəcəksən.
- İlk olaraq iqtisadiyyat, sonra da texniki sahəyə
maraq göstərmisiniz. Bəs orta təhsili niyə kimya-biologiya təmayüllü sinifdə
almısınız?
- Kəndimiz işğal olunanda 13 yaşım var idi, Mingəçevir
şəhərinə gəldik. Arada bir il, il yarım məktəbə getmədim, dərs oxumadım. Hətta
sonra məktəbdə necə davranmaq lazım olduğunu, oxuduqlarımı belə unutmuşdum.
Amma kəndimizdə olanda, məktəbdə çox yaxşı oxuyurdum. Ona görə atam yaxşı təhsil
almağımı istəyirdi. Atam mənim üçün yaxşı məktəb axtarırdı, ona da həmin məktəbi
məsləhət görmüşdülər. Yoxsa kimya-biologiya ilə bağlı ixtisasa yönəlmək kimi
bir fikrim yox idi.
- İlk iş yerinizdə bir ildən bir az çox
çalışmısınız. Tez ayrılmağınızın səbəbi nə idi?
- Bir
müddət sonra artıq orda işləmək məni qane etmədi, daha da irəli getməyə, yeni texnologiyalarla
maraqlanmağa başlamışdım. İngilis dilini öyrənməyə başladım və bu müddətdə
başqa işlərə də müraciət edirdim. Onlardan biri də "Nokia” şirkəti idi. O vaxt
adı "Nokia Siemens Networks” gedirdi. Həmin şirkətə birinci dəfə müraciət edəndə,
müsahibəyə çağırdılar, ingilis dilim zəif olduğu üçün qəbul etmədilər. Şirkətin
kadrlar şöbəsinin müdiri alman xanım idi, mənə dedi ki, texniki biliyin var,
ingilis dilini təkmilləşdir, səni yenidən müsahibəyə dəvət edəcəm. 3-4 ay
ingilis dili üzərində işlədim və yenidən iş üçün müraciət etdim. İkinci cəhddə
müsahibədən keçdim və orda işə başladım. Beləliklə, mobil telekommunikasiya
sektoruna gəldim. Sonra bu sahədə müxtəlif şirkətlərdə, fərqli ölkələrdə işlədim.
O vaxtlar əməkdaşlıq etdiyim Optimum Network Solutions (ONS) adlı bir türk şirkəti
var idi və onun xarici ölkə xaricindəki layihələrinə cəlb olundum. İlk dəfə
2010-cu ildə Tacikistana getdim, orda bir layihədə işlədim. Sonra bir müddət
Türkiyədə "Turkcell”in layihələrində və Azərbaycanda "Azerfon” şirkətində bir
layihədə çalışdım. 2010-cu ilin sonlarında "Bakcell”də Radio Şəbəkələrin
Planlaşdırılması və Optimiallaşdırılması üzrə baş mühəndis kimi işə başladım, 3
ildən artıq orda işlədim. "Bakcell”dən sonra yenidən ölkə xaricində karyeram
başlayıb. 2013-cü ildən bəri dünyanın bir neçə ölkəsində müstəqil ekspert kimi
çalışıram. Bu günə kimi Azərbaycanda daxil olmaqla 7 fərqli ölkədə mobil telekommunikasiya
sahəsində müxtəlif layihələrə cəlb olunmuşam. Bu ölkələr Tacikistan
("Tajikcell”), Türkiyə ("Turkcell” , "TurkTelekom”), İspaniya ("Telefonica”),
İndoneziya (BOLT), Madaqaskar ("Airtel”) və Yaponiyadır ("Rakuten Mobile”).
- Uğur qazanmaq üçün çox çalışmağın önəmli olduğunu
dediniz. Siz öz təcrübənizdə necə çalışmısınız?
- Mənim
məşğul olduğum sahə çox spesifikdir. Demək olar ki, Azərbaycanda bunun məktəbi
yoxdur. Azərbaycandakı universitetlərdə müasir mobil telekommunikasiya sahəsində
nə o qədər pedaqoq var, nə də lazım olan vəsait. Ona görə bu sahəni seçmiş
insanlar özlərini təkmilləşdirmək üçün lazım olan vəsaitləri müxtəlif mənbələrdən
axtarıb tapmalıdırlar. Çox çalışmaq deyəndə bunu nəzərdə tuturam ki, texniki
sahədir və texnologiya o qədər sürətlə inkişaf edir ki, kadr olaraq ona ayaq
uydurmaq hazırda çox çətindir. Mənim sahəmdə Azərbaycanda təcrübəli kadr elə də
çox deyil, amma dünyada çox təcrübəli mütəxəssislər var. Bunlarla bir yerdə işləmək
üçün öz üzərində daim çalışmalı, yeni texnologiyaları öyrənməlisən. Artıq elə
bir rəqabət dövrüdür ki, hər sahədə öz sözünü demək istəyənlər daha çox çalışmalı,
daha çox işləməlidir.
- Sahənizin spesifikliyindən danışdınız. Bir az bu
haqda məlumat verin...
-
Dünyada mobil telekommunikasiya sektorunda operatorları avadanlıqla təchiz edən
bir neçə böyük təchizatçı var. Onlara vendorlar deyirlər. O vendorlar Finlandiyanın
"Nokia”, İsveçin "Ericsson”, Çinin "Huawei” və "ZTE” şirkətləridir. Son vaxtlar
Cənubi Koreyanın "Samsung” şirkəti də bu siyahıya əlavə edilir. Bu tipli kiçik
şirkətlər də var. 3GPP, ETSI və bu kimi beynəlxalq qurumlar telekommunikasiya
sahəsində ümumi standartları və protokolları müəyyən edirlər. Hansı ki adını çəkdiyim
bütün qlobal təchizatçılar bu standartlara uyğun olaraq fəaliyyət göstərirlər.
Amma vendorların özlərinin spesifik yanaşmaları var və telekom mütəxəssisləri də
buna görə müxtəlif kateqoriyalara bölünürlər. Məsələn, "Huawei” avadanlıqları
üzrə ixtisaslaşmış mütəxəssis və s. Mən "Nokia” avadanlıqları ilə daha çox işlədiyim
üçün "Nokia” sahəsində mütəxəssis kimi yetişmişəm. Ona görə son zamanlar
davamlı olaraq "Nokia” şirkətinin layihələrinə dəvət alıram.
- Hazırda "Nokia”nın hansı layihəsindəsiniz?
-
Yaponiyada "Rakuten Mobile” adlı 4-cü böyük mobil operator qurulur. Dünyada ilk
dəfə olaraq burda ən son texnologiyalar tətbiq olunur. Təzə operator olduğu
üçün hər şey sıfırdan quruluq. Tam bulud texnologiyaları üzərində qurulan
virtual 4G və 5G şəbəkəsidir. Biz də bu operatorun radio şəbəkəsinin
planlaşdırılması, baza stansiyaların istismara hazır vəziyyətə gətirilməsi və
eyni zamanda istismardan sonrakı müddətdə şəbəkənin qüsursuz, dayanıqlı işləməsini
təmin etmək üçün optimallaşdırma işlərinin aparılmasında ekspert kimi
çalışırıq. Yaz aylarında şəbəkənin geniş istifadəçi kütləsinin istismarına təqdim
edilməsi planlaşdırılır.
- Ölkə xaricində işləməyə getsəniz də, qayıdırsınız.
Bir çox kadr getdiyində uzun müddət qalmağı üstün tutur. Sizin dönməyinizin səbəbi
nə olur?
-
Avropa, Asiya, Afrika ölkələrində iş fəaliyyətim olub. Uzun müddət Türkiyədə
çalışmışam, indi də Yaponiyadayam. Bu layihəyə digər ölkələrdən cəlb olunan bir
çox adam birdəfəlik köçmək qərarı veriblər, ailələrini gətirirlər. Mən də bunu
edə bilərəm. Çalışdığım ölkələrdə qarşıma belə şanslar çox çıxır, ancaq nədənsə
heç vaxt bu haqda düşünməmişəm. Bir az vətənə bağlı adamam. 1-2 illik layihə
olur, gedib işləyib qayıdıram.
Tanınmış
türk şirkəti P.I.Works ilə əməkdaşlıq etdiyim illərdə Verizon kimi Amerika şirkətlərinin
layihələrinə də dəstək verdiyim olub, ancaq heç vaxt ora köçmək haqqında düşünməmişəm.
- İşlə bağlı ölkələri dəyişəndə ailənizi də özünüzlə
aparırsınız?
- Uzaq
ölkələrə gedəndə yox. Çünki ailənin adaptasiya olması çox çətindir. İqlim, mədəniyyət,
mühit və s. hər şeyi dəyişmək asan proses deyil. Ailəmi də seçdiyim bu yolda o
ölkə-bu ölkə sürümək istəmirəm. Türkiyə dil, mədəniyyət baxımından yaxın olduğu
üçün ordan layihəyə dəvət alanda aparıram. Yaponiyaya gətirmək haqqında
düşünmürəm. Bilirəm ki, uyğunlaşmaqları çətin olacaq. Ona görə özüm tez-tez
getməyə çalışıram. Tez-tez deyəndə ki, uzaq ölkə olduğu üçün hər istədiyimdə də
gedə bilmirəm. Ən son ötən ay ölkədə olmuşam. Oğlum birinci sinfə gedirdi, ailəmin
yanında oldum. Bir də yeni ildə gəlməyi düşünürəm.
- Xaricdəki işlərə təcrübə, yoxsa maliyyə üçün
gedirsiniz?
- Təcrübə
böyük amildir, hər layihədə böyük təcrübə qazanırsan, lakin illər keçdikcə o təcrübənin
sənin sosial rifahının artmasında da bir rolu olmalıdır. Yaponiyadan öncə bir
il Bakıda çalışdım. Afrikada - Madaqaskarda bir layihədə çalışırdım, bitirib
ölkəyə qayıtdım, orda "Nokia”nın "Bakcell və "Azercell”lə layihələri var idi, məni
də dəvət etdilər. Xarici ölkədə çox qalmışdım, yorulmuşdum, üstəlik də qızım yeni anadan olmuşdu, ona görə ailəmin yanında qalmaq istəyirdim,
Bakıdakı təklif də yerində oldu və qəbul etdim. Amma Azərbaycanda davamlı
olaraq mühəndis, konsultant kimi işləmək məni qane etmir. Verilən maaş təcrübəmə
uyğun olmur deyə, yenə xarici ölkələrə üz tutmaq məcburiyyətində qalıram. Çünki
xarici ölkələrə gedəndə dərəcənə görə maaş təyin edilir.
- Burda aldığınız maaşla orda verilən maaş arasında
fərq nə qədər olur?
-
Müqayisəolunmaz dərəcədə fərq olur (Gülür). Məsələn, Azərbaycanda 10-15 il təcrübəsi
olan mütəxəssisin aldığı maaş 1500-2000 civarında olur. Bəlkə də, bu, Azərbaycan
standartlarında, sosial mühitində yüksək maaşdır. Ancaq qlobal standartlara
baxanda, heç də yüksək məbləğ deyil. Ona görə xaricdə işləyəndə qat-qat yüksək
məvacib ala bilirik. Əlbəttə, o məvacibin vergiyə, şəxsi problemlərə gedən hissəsi
də olur. Amma xərcləri çıxandan sonra sənin əlində qalan pulu müqayisə etsək,
3-4 dəfə fərq var.
- 4 aydır ki, Yaponiyadasınız. İndiyə qədər
olduğunuz ölkələrin iş mühiti ilə Yaponiyanı müqayisə etsək, nələri deyə bilərsiniz?
-
Yaponiya çox fərqli iş mühitində sahib ölkədir. Yaponlar işləməyi həddindən
artıq sevirlər. Burda "karoşi” deyilən bir söz var, həddən artıq işləməkdən ölmək
anlamına gəlir. Hər il bir neçə insan çox işləməkdən həyatını itirir. Bu xoşagələn
hal deyil, amma bunlar işləməyi sevirlər.
Digər tərəfdən,
işə münasibət, nizam-intizam hədsiz dərəcədə yüksəkdir. Bunlarda bütün sahələrdə
işləyən insanlar işlərini qüsursuz görməyə çalışırlar. Hətta bəzən adama elə gəlir
ki, bunlar insan yox, robotdurlar, bu şəkildə işlərini qüsursuz görürlər. Ona
görə heç bir sahədə bunlarda hər hansı qüsur, səhv və ya problem görmürsən. Dəqiq
şəkildə qurulmuş sistemləri var və hər kəs də buna uyğun şəkildə çalışır.
Aygün
Asimqızı