Yaponiya mediası Dağlıq Qarabağ münaqişəsindən yazıb
2016-cı il dekabr ayının 16-da Yaponiyanın ən
çox oxunulan qəzetlərindən biri olmaqla, gündəlik 700 mindən çox tirajla (səhər
buraxılışı 510,994, axşam buraxılışı 192,095) çap olunan "Tokio” (Tokyo Şimbun)
qəzetinin səhər buraxılışında həmyerlimiz, Yaponiyanın dövlət təqaüdçüsü,
Hokkaydo Universitetinin doktorant tələbəsi, konfliktologiya elmində
araşdırmalar aparan Əlibəy Məmmədovun Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ,
eyni zamanda Rusiya və Yaponiyanın ərazi problemi olan Cənubi Kurillə bağlı
geniş müsahibəsi yer alıb.
Müsahibədə əsas diqqət Dağlıq Qarabağ ətrafında
aprel ayında baş vermiş 4 günlük müharibə, azərbaycanlı ziyalıların, məcburi
köçkünlərin problemlə bağlı düşüncələri, öz doğma yurd-yuvalarına qayıtmaq
əzmində olmaları, eyni zamanda Kuril adalarından qovulmuş yaponiyalı keçmiş ada
sakinləri ilə bağlı həmyerlimizin araşdırmalarının nəticələri yer alıb. Dekabr
ayının 15 və 16-da Rusiya prezidenti Vladimir Putinin Yaponiyaya rəsmi səfəri
ərəfəsində Kuril adaları problemi və keçmiş Sovet məkanının ən ağrılı
problemlərindən olan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə diqqət artıb. Yaponiyanın
Hokkaydo Universitetində Dağlıq Qarabağ problemi ilə Kuril adalarının
müqayisəli elmi təhlilini aparan Əlibəy Məmmədov hər iki problemdə Rusiyanın
aparıcı rol oynaya biləcəyinə əminliyini ifadə etmişdir. Məqalədən sitatları
aşağıdakı kimi qeyd edirik: "Xüsusilə hər iki problemdə Rusiya faktoruna diqqət
yetirən Yaponiyada təhsil alan azərbaycanlı tələbə Əlibəy Məmmədov qeyd
etmişdir ki, Cənubi Kuril adaları məsələsində Rusiya birbaşa tərəfdir. Dağlıq
Qarabağ münaqişəsində isə Rusiya rəsmi tərəf olmasa belə Ermənistan tərəfini
açıq və fəal şəkildə dəstəkləmiş və dəstəkləməkdə olan bir dövlətdir.”
Məqalədə qeyd olunur ki, Əlibəy Məmmədov özü
uşaqlıqda təxminən 7 ilə yaxın məcburi köçkün düşərgəsində yaşayıb, köçkünlərin
ağrı-acılarını görə-görə, hiss edə-edə böyüyüb: "Müharibənin sülh yolu ilə
həlli haqqında düşündüyü bir zamanda, Cənubi Kuril adaları problemi və oranın yaponiyalı
ada sakinləri haqqında biliklər əldə etdikdə, yaponların da azərbaycanlılar
kimi öz yurd-yuvalarından qovulduqlarının fərqinə varmışdır. Bu onda dərin təəssürat yaratmışdır”.
Həmyerlimiz müsahibəsində Cənubi
Kuril adaları və Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin oxşar və fərqli cəhətlərindən
söhbət açaraq onu da vurğulayıb ki, Yaponiya və Azərbaycan əraziləri işğal
olunmuş tərəflərdir, Rusiya və Ermənistan isə əksinə bu əraziləri güc yolu ilə
ələ keçirmiş dövlətlərdir. Hər iki münaqişədə Rusiya faktoru önəmli rol
oynayır. Əsas fərq isə müharibənin miqyası və nəticələri olmuşdur. Azərbaycanda
2015-ci ilin rəsmi rəqəmlərinə görə 620 mindən çox məcburi köçkün vardır.
Bundan əlavə Ermənistandan güc yolu ilə qovulmuş, deportasiya edilmiş
azərbaycanlıları da nəzərə aldıqda bu rəqəm 1 milyonu ötür. Müsahibədə o da
qeyd olunub ki, həmyerlimiz 2015-ci il Sentyabr ayında Azərbaycanda məcburi
köçkünlər və ziyalılar arasında araşdırmalar, elmi sorğular keçirmişdir. Onun
nəticələrinə görə Azərbaycanın ziyalıları arasında da müharibə tərəfdarlarının
az olmadığı qənaətinə gəlinib. Həmyerlimizin yaponiyalı keçmiş ada sakinləri
ilə olmuş araşdırmasının nəticələrinə görə yaponların 78%-i ruslarla birgə
yaşama normal yanaşmış və dəstəkləmişlər. Azərbaycanlı məcburi köçkünlərdə isə
bu rəqəm aşağı olmuşdur. Aradan keçən zaman fərqinin insanların düşüncə tərzinə
göstərdiyi təsir kimi dəyərləndirilmişdir.
Əlibəy Məmmədov müsahibəsində
xüsusilə vurğulamışdır ki, müharibələrdən birbaşa əziyyət çəkən, onun şahidi
olmuş insanların düşüncələrindən məsələyə yanaşmaqla ən ağıllı həll yolu tapmaq
olar. Bu insanlar birbaşa müharibəni təcrübədən keçirtmiş, onun dəhşətlərini
bilən, bu məsələ ilə bağlı ən yaxından maraqlanan, qarşı tərəfi daha yaxşı
tanıyanlardır. Çalışmaq lazımdır ki, müharibəni təcrübədən keçirtmiş insanların
yaşadığı dövrdə məsələ həllini tapsın. İkinci nəsildə nifrət hissi daha güclü
olduğundan konstruktiv həll yolunun tapılacağına şübhə ilə yanaşılır. Ə.
Məmmədovun Cənubi Kuril adalarını araşdırmağa gəlməsi də, hər şeydən öncə məhz
öz doğma vətənində baş vermiş münaqişəyə həll yolunu tapmaq üçün olduğu qeyd
edilmişdir. Müsahibədə Azərbaycan Respublikasının xəritəsi eyni zamanda
Ermənistan tərəfinin atəşkəsi pozduğu anların rəsmləri də yer almışdır.
Müsahibədə Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin Azərbaycanın tərkib hissəsi
olması, Ermənistanın təcavüzü nəticəsində Azərbaycanın milyona yaxın qaçqın və
məcburi köçkününün olması açıq şəkildə qeyd edilib.
Müsahibə ilə bağlı Əlibəy
Məmmədov qeyd etmişdir ki, Tokioda belə bir qəzetdə Azərbaycanın ən ağrılı yeri
olan Dağlıq Qarabağla bağlı geniş, Azərbaycanın haqlı mövqeyindən çıxış edən
məqalənin yer alması, təkcə bir Azərbaycanlının deyil, həm də bütöv
Azərbaycanın və dünya azərbaycanlılarının uğuru kimi qələmə alınmalıdır. Onu da
qeyd edək ki, həmyerlimiz hər iki münaqişədən bəhs edən digər bir məqaləsi ötən
noyabr ayının 17-də gündəlik iki milyona yaxın tirajla çıxan Hokkaydo qəzetində
də yer almış və geniş oxucu kütləsinin marağına səbəb olmuşdur. Ə. Məmmədov
bildirib ki, bundan sonra da ən ali səviyyələrdə Azərbaycanın haqq səsinin elmi
yolla yaponiyalıların diqqətinə çatdırmağa davam edəcəkdir.