Yanacağın qiymətindəki artımı fürsət bilənlər
Millət vəkilləri bildirirlər ki, süni qiymət artımına
cəhd edənlər çox olacaq və dövlət bunu
nəzarətdə saxlamalıdır
Yanvarın 4-də
Tarif Şurasının iclasında Dövlət Neft Şirkətinin (SOCAR) müraciətinə baxılaraq
Aİ-92 avtomobil benzininin pərakəndə satış qiyməti 1 litr üçün 1 manat, dizel
yanacağının qiyməti isə 80 qəpik müəyyən edilib. Bundan əvvəl bu markalı
benzinin qiyməti 90, dizel yanacağınkı isə 60 qəpik idi.
Vətəndaşlar bu qiymət artımından narahatdır, çünki digər sahələrə təsiri qaçılmaz olacaq. Ancaq dövlət tərəfindən bildirildi ki, qiymət dəyişikliklərinin digər sahələrə təsirinin minimum olması üçün müvafiq tədbirlər görüləcək. Bu tədbirlər qiymətləri nəzarətdə saxlamaq üçün nə dərəcədə effektli olacaq?
Millət vəkili Vüqar Bayramov bildirdi ki, yanacağın qiymətindəki artımla
əlaqəli dövlətin dəstək tədbirləri vacibdir: "Hökumətin də bəyan etdiyi kimi
yanvarın sonuna qədər dəstək tədbirləri elan olunacaq. Dizel yanacağının
qiymətinin artmasının ən çox təsir etdiyi iki sektor kənd təsərrüfatı və
nəqliyyatdır. Xüsusilə də ictimai nəqliyyat. Bunun üçün kənd təsərrüfatında
subsidiya məbləğinin artırılması nəzərdə tutulur. Fermerlərə verilən subsidiya
məbləğinin yenidən hesablanması və dizel yanacağının qiymətinin artmasından
yaranan xərcin artırılmış subsidiya vasitəsilə kompensasiya edilməsi
gözlənilir. Məqsəd kənd təsərrüfatı məhsullarının qiymətinin artmasının
qarşısının alınmaqdır. Xərc dövlət tərəfindən kompensasiya olunacağı üçün kənd
təsərrüfatı məhsullarının qiymətlərinin stabilliyini - ən azı optimallığını
qoruyub saxlamaq mümkün ola bilər.
İctimai
nəqliyyatda da oxşar olaraq dəstək paketi hazırlanır. Burda da məqsəd ictimai
nəqliyyat sahəsində fəaliyyət göstərən sahibkarların qiymət artımları nəticəsində
yaranan əlavə xərclərinin kompensasiya edilməsinə nail olmaqdır. Məqsəd ictimai
nəqliyyatda tariflər və qiymətləri stabil saxlamaqdan ibarətdir”.V.Bayramovun sözlərinə görə, dəstək tədbirlərinin effektli olması gözləniləndir: "Məsələn, fermerlərə verilən birbaşa subsidiya məbləği artırılacaq. Onun effektli olması gözləniləndir. Çünki bütün hallarda fermerə, 2020-ci ildə eyni hektara görə aldığı subsidiyadan daha çox məbləğdə subsidiya veriləcək. Yəni fermerlər öz xərclərini kompensasiya etmək üçün büdcədən daha çox vəsait alacaqlar. Eləcə də ictimai nəqliyyata dəstək paketi olacaq və bu da birbaşa effekt göstərməlidir. Təbii ki, dəstək paketi elan olunduqdan sonra onun detallı olaraq müzakirəsi mümkündür. Dəstək paketləri, adətən, seçilmiş sektorlar üzrə xərclərin bir hissəsini və bəzi hallarda hamısını dövlət tərəfindən kompensasiya edir”.
Millət vəkili
bildirdi ki, belə dövrlərdə süni qiymət artımlarına cəhd göstərənlər də çox
olur: "Bizim əvvəllər bu tipli dövrlərdə apardığımız monitorinqlər göstərir ki,
hər zaman süni qiymət artımlarına cəhdlər və meyllər olur. Hətta xərcin dövlət
tərəfindən kompensasiya olunması halında belə, sahibkarlar süni şəkildə
qiymətlərin artırılmasında meyilli və maraqlı olurlar, daha çox izafi gəlirlər
əldə etməyə çalışırlar. Bütün dəstək tədbirləri fonunda, eyni zamanda istehlak
bazarının monitorinqinin davam etdirilməsi və daha da gücləndirilməsinə ehtiyac
var. Söhbət inzibati müdaxilədən getmir. Söhbət süni şəkildə xərc artımı baş
vermədən qiymət artımlarının qarşısının alınmasından gedir. Bunun üçün xüsusən
də yanacağın qiymətinin hansı məhsullar və xidmətlərə təsir etdiyinin
qiymətləndirilməsi və buna uyğun olaraq monitorinqin aparılmasına ehtiyac var.
Güman edirəm ki, xüsusilə də istehlak bazarında monitorinqləri gücləndirmək və
xərc və qiymət strukturuna uyğun olaraq inzibati deyil, mövcud qanunvericilik
çərçivəsində tənzimlənmələrin genişlənməsinə ehtiyac var. Çünki bu tip
artımların psixoloji tərəfləri var. Hökumət qurumları çalışmalıdır ki, bu
psixoloji effektdən istifadə edərək qiymət artımlarına və ya kəskin qiymət
artımlarına gedilməsin”.
Millət vəkili Azər Badamov bildirdi ki, yanacağın qiymətindəki artımın əhali
üçün vacib olan digər sahələrə təsirini minimallaşdırmaq önəmli idi: "Bu
istiqamətdə tədbirlər artıq görülür. Məsələn, kənd təsərrüfatı məhsullarının
istehsalına dizel yanacağının qiymətinin artımının təsirini azaltmaq məqsədi
ilə kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarına verilən subsidiyaların
artırılması nəzərdə tutulur. Yaxud ictimai nəqliyyatın qiymətinin artırılmaması
üçün ictimai nəqliyyat xidməti ilə məşğul olan şirkətlərə subsidiyaların
verilməsi mexanizmi hazırlanır. Burda məqsəd yanacağın qiymətinin bahalaşmasının
insanların sosial vəziyyətinə təsirini minimallaşdırılmaqdır”.
A.Badamov
bilirdi ki, yanacağın qiymətinin əsas sahələrə təsirini dövlət tənzimləyəcək,
digər sahələrdəki qiymətlərə təsiri isə cüzi şəkildə olacaq: "Yanacağın
qiymətinin artması bir çox sahələrdə qiymətlərə cüzi də olsa təsirini
göstərəcək. Tarif Şurasının nəzarətində olan sahələr üzrə qiymət artımı bu gün
gündəmdə deyil. Amma ümumilikdə, digər sektorlarda cüzi artımlar baş verməsi
qaçılmazdır. Çünki daşınmaların qiymətlərində müəyyən qədər artım olacaq. Amma
bu, çox da hiss edilməyəcək dərəcədə artımlar olacaq. Yəni kəskin artımdan
söhbət gedə bilməz. Çünki daşınma
xərcləri məhsulun maya dəyərində çox cüzi hissəni tutur. 1 faizdən aşağı qiymət
artımı ola bilər. 1 faizdən artıq qiymət artımı harada baş verirsə, bu, artıq
süni qiymət artımı olacaq. Təbii ki, fürsətdən istifadə edərək pul qazanmaq
niyyəti ilə süni qiymət artımına gedənləri də müşahidə edəcəyik. Bunun üçünsə
dövlət tədbirlər görəcək, dövlət strukturları monitorinqlər keçirəcək, inzibati
tədbirlər görüləcək”.
Aygün