Xocalı soyqırımı - bu tarixi hər dəfə vərəqlədikcə...
"Bütovlükdə Azərbaycan
xalqına qarşı yönəldilmişXocalı soyqırımı öz ağlasığmaz qəddarlığı və qeyri-insani
cəza üsulları ilə bəşər tarixində bir vəhşilikaktıdır. Bu soyqırım, eyni zamanda bütün bəşəriyyətəqarşı tarixi bir cinayətdir”.
Ümummilli lider Heydər Əliyev
Bəşəriyyət öz mövcudluğu
ərzində saysız – hesabsız qanlı müharibələrin, basqınların və dəhşətli
faciələrin şahidi olub. Bunlardan bəziləri kütləvi şəkildə dinc, silahsız
əhalinin o cümlədən qocaların, uşaqların və qadınların məhv edilməsilə
nəticələnib. Xalqımız da dəfələrlə erməni daşnaklarının etnik təmizləmə və
soyqırım siyasətinə məruz qalıb.
XX əsrdə ermənilər tərəfindən Azərbaycan
xalqına qarşı dəfələrlə təcavüz olunmuş və soyqırım törədilmişdir. Ermənilərin
1992-cı il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə Xocalıda törətdikləri amansız
soyqırım bunların ən dəhşətlisi oldu.
O soyuq fevral gecəsi Ermənistan silahlı
qüvvələri Sovet İttifaqı ordusunun 366-cı alayının köməyi və iştirakı ilə,
Azərbaycanın gözəl diyarı olan Xocalı sakinlərinə qarşı dəhşətli soyqırım törətdilər.
Xocalı soyqırımını törətməklə erməni millətçiləri xalqımızı qorxutmaq, vahimə
yaratmaq, onun mübarizə əzmini qırmaq, torpaqlarımızın işğalı faktı ilə
barışdırmaq kimi çirkin niyyətlər güdürdülər. Azərbaycan xalqına qarşı misli
gürünməmiş kütləvi və amansız qırğın aktı ermənilərin Azərbaycanın dövlət
müstəqilliyini, ərazi bütövlüyünü hədəf götürmüş , insanlığa qarşı yönəlmiş
irimiqyaslı cinayət idi. Dinc, silahsız xocalılara bir gecənin içində böyük
zərbələr vurulmuşdur. Soyqırım nəticəsində yüzlərlə xocalılı qadın, kişi,
yaşlı, gənc, uşaq, körpə həlak oldu, yüzlərlə insan əsir düşdü, yaralandı və xəsarət
aldı.
Bu faciə Ermənistan - Azərbaycan müharibəsi
dövründə Azərbaycan xalqına qarşı vurulmuş ən ağır zərbələrdən biridir.
Xocalılar bu faciəni mərdliklə, qəhrəmanlıqla dəf etməyə çalışdılar lakin
qəflətən edilən hücum nəticəsində silahlı bölmələrə qarşı silahsız insanların
vuruşması mümkün olmadı. Öz evini, ailəsini, şəhərini qəhrəmancasına müdafiə
edənlər həlak oldular. Vəhşi ermənilər tərəfindən açılan atəşlərin nəticəsində
Xocalı ərazisi qana boyandı. Erməni vəhşiləri Xocalı şəhərini yerlə-yeksan edərək,
qədim tarixi abidələri, ictimai binaları, xəstəxana və poliklinikaları,
məktəbləri, fərdi mülkləri, dövlət idarələrini yandırıb dağıtdılar.
Erməni birləşmələrinin vəhşiliyi
nəticəsində Xocalıda 613 nəfər öldürülmüş, 1275 nəfər dinc sakin əsir götürülmüşdür.
Onlardan 150 nəfərin taleyi hələ də məlum deyildir. Faciə nəticəsində 1000
nəfərdən artıq Xocalı sakini müxtəlif dərəcəli güllə yarası alaraq şikəst olub.
Onların 76 nəfəri yetkinlik yaşına çatmayanlardır. Qətlə yetirilənlərin 106
nəfəri qadın,83 nəfəri azyaşlı uşaq, 70 nəfəri isə ahıl çağını yaşayan qocalar
idi. Şəhidlərin 56 nəfəri diri-diri yandırılmış, başlarının kəsilmiş və dərisi
soyulmuş, bədən əzaları kəsilmiş,
gözləri çıxarılmış, hamilə qadınların bədəni süngü ilə dəlik-deşik edilmişdir.
Erməni vandalizminin iç üzünü açan bu təcavüz nəticəsində 8 ailə tamamilə məhv
edildi, 25 uşaq hər iki valideynini , 130 uşaq isə valideynlərindən birini
itirdi.
Xocalı erməni quldurlarının və Rusiyanın
366-cı atıcı alayının hücumu ilə beləcə viran qoyuldu. Halbuki Xocalı Qarabağda
ən strateji əhəmiyyət daşıyan yer, yeganə təyyarə meydanına malik olan yaşayış
məskəni, bütün bölgənon dayaq nöqtəsi idi. Xocalının mərd oğulları aeroportu son nəfəslərinə qədər mərdliklə qoruyaraq,
şəhid oldular.
Xocalı faciəsindən sonra bu qanlı olayın
miqyasını xalqdan gizlətməyə çalışanlar 26 fevralda baş verən erməni
vəhşiliyinin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması yönümündə heç bir iş görmədi.
Xocalı soyqırımı Azərbaycan parlamentinin 25 mart 1992-ci il tarixli iclasında
müzakirə edilsə də, o vaxt hadisəyə münasibət birmənalı olmadığından və
hakimiyyətə can atanların məqsədi başqa istiqamətə yönəldiyindən , bu qanlı
hadisənin günahkarları bütövlükdə üzə çıxarılmamışdır. Yalnız Ümummilli
liderimiz Heydər Əliyevin 1993-cü ildə xalqın təkidli tələbi ilə hakimiyyətə
qayıdışından sonra Azərbaycan həqiqətlərinin dünyaya çatdırılması istiqamətində
soyqırımla bağlı geniş müzakirələr aparıldı.1994-cü il 1 mart tarixində ulu
öndərimizin təşəbbüsü ilə Milli Məclis Xocalı soyqırımına siyasi qiymət verdi,
belə ki, Milli Məclisin qərarı ilə 26
fevral ölkə ərazisində "Milli Matəm Günü” elan olunmasını qərara aldı. 1997-
cildə isə Xocalı soyqırımının
qurbanlarının xatirəsinə sükut dəqiqəsi elan edilməsi haqqında " Azərbaycan
Respublikası Prezidenti Heydər Əliyev tərəfindən fərman imzalandı.
Nə qədər ağır hüzn və kədər içində olsaq da,
düşünürük ki, xalqımız üçün həmin ağır o məqamda onun qorxmaz və fədakar oğlu
unudulmaz və dahi rəhbərimiz Heydər
Əliyev hakimiyyətdə olsaydı , Xocalı faciəsidə baş verməyəcəkdi. Ulu öndərimiz
hakimiyyətə qayıtdıqdan sonra faciəyə hüquqi-siyasi qiymət verilməsində öz
səylərini əsirgəmədi , bir çox həqiqətlər öz yerini tapdı , günahkarların
kimliyi xalqa məlum oldu. Ulu öndərimizin layiqli davamçısı İlham Əliyev Xocalı
faciəsi qurbanlarının xatirəsinin əziz tutulması , onların ailələrinin və
övladlarının təskinliyi üçün çox iş görür. Məhz buna görə də günahsız ruhlar hər
ilin bu günü sevinə, şad ola bilərlər.
Bəli, bu gün Xocalı faciəsindən 25 il keçir.
Xocalı faciəsi sadəcə olaraq tarixə çevrilməmişdir, bu tarixi hər dəfə
vərəqlədikcə sanki yaralarımızın qaysağı qopur, qəlbimiz göynəyir. Amma bir
təsəlimiz var ki, Azərbaycan xalqı o
zaman da sınmadı, əyilmədi, verdiyi şəhidləri üçün heyifsilənmədi, məğrur dayandı, reallığın
üzünə dik baxdı. Xocalı faciəsi xalqımızın qan yaddaşına yazılmış səhifədir,
onu heç bir qüvvə pozmağa qadir deyildir. Bu torpağın çörəyini yeyib, suyunu
içən hər bir Vətən övladı işğal altında olan torpaqlarımızın qaytarılması
haqqında daim düşünməlidir. Xalqımız əmindir ki, dövlətimizin yürütdüyü uğurlu
siyasət sayəsində bu tarixi ədalətsizliyə gec-tez son qoyulacaqdır.
ÜlkərHəmidova
Azərbaycan Respublikası Prezdentininİşlər
İdarəsinin Siyasi Sənədlər ArxivininBaş-mütəxəssis kitabxanaçısı