Xalq teatrları yaşayır və təəccübləndirir
Azərbaycanda xalq yaradıcılığının inkişafı,
qorunması və təbliğinə dəstək məqsədilə Mədəniyyət Nazirliyində "Azərbaycan
Xalq Yaradıcılığının 2019-2023-cü illər üzrə inkişafına dair Strateji Fəaliyyət
Planı” hazırlanaraq təsdiq edilib. Həmin fəaliyyət planında xalq teatrlarının
əhalinin estetik zövqünün formalaşdırılması və asudə vaxtının səmərəli
təşkilində rolunun artırılması üçün sistemli işlərin, o cümlədən festival,
müsabiqə, forum və digər tədbirlərin təşkili nəzərdə tutulub.Hazırda respublikanın paytaxt və regionlarında, o
cümlədən Naxçıvan Muxtar Respublikasında 37 xalq teatrı fəaliyyət göstərir. Bu
teatrlarda milli dramaturgiyanın parlaq əsərləri ilə yanaşı, xarici
müəlliflərin də bir sıra əsərləri hazırlanıb tamaşaçılara təqdim edilir.Bu münasibətlə III Respublika Xalq Teatrları Festivalının
seçim turları başa çatıb. Festivalın münsiflər heyətinin üzvləri - Şuşa Dövlət
Dram Teatrının baş rejissoru, Əməkdar artist, Prezident mükafatçısı Loğman
Kərimov (sədr), nazirliyin Xalq yaradıcılığı və mədəni marşrutların inkişafı
şöbəsinin Xalq yaradıcılığı sektorunun müdiri Vüqar Məmmədov, həmin şöbənin
aparıcı məsləhətçisi Elgün Əliyev, Gənc Tamaşaçılar Teatrının rejissoru Gülnar
Hacıyeva, Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin kafedra
müdiri, dosent Azad Şükürov, Bakı Xoreoqrafiya Akademiyasının baş müəllimi,
teatrşünas, Əməkdar mədəniyyət işçisi Atababa Hacıbabayev bölgələrimizi
qarış-qarış gəzərək xalq teatrlarının tamaşalarını izləyib və onlara ustad
dərsləri keçərək öz məsləhətlərini bildiriblər. Xalq teatrlarının süquta
uğradığını və məhvə doğru getdiyini düşündüyümüz bir dönəmdə bu festivalın
keçirilməsi onlara yeni nəfəs vermiş kimi oldu. Biz də festivalın münsiflər
heyətində yer alan bir çox sənətkarlarımızdan təəssüratlarını xəbər aldıq.
Mədəniyyət
Nazirliyinin sektor müdiri Vüqar Məmmədov peşəkar
teatrlarımızın bünövrəsinin məhz xalq teatrlarından başladığını, onların
aktyorların formalaşmasında əsas mərhələlərdən biri olduğunu vurğuladı: "III
Respublika Xalq Teatrları Festivalı çərçivəsində rayonlarda fəaliyyət göstərən
xalq teatrlarının tamaşalarını izlədik. Nümayiş olunan tamaşalar bizi həddən
ziyadə məmnun etdi. Belə ki, xalq teatrlarında istedadlı, yüksək potensiala
sahib olan aktyorlarla tanış olduq. Təbii ki, tamaşaların hamısı zövqlü,
möhtəşəm və keyfiyyət standartlarına cavab vermirdi. Ancaq ümumi proses bizi
qane etdi. Xalq teatrlarının iştirakçıları müxtəlif peşə sahibləri idi,
onlardan bank işçiləri, xadimə, satıcı, fəhlə və başqa peşə sahibləri ilə
rastlaşdıq. Belə ki, iştirakçılar asudə zamanlarında həm məşqə gəlib tamaşanın
hazırlanma prosesində iştirak edir, həm də bu tamaşanın bir parçası olurlar.
Onlarla söhbət zamanı aydın oldu ki, bu sənətlə hobbi kimi məşğul olurlar.
Onlar xalq teatrı adı altında bir araya toplaşırlar. Festival çərçivəsində bir
çox xalq teatrlarımız elə peşəkar səviyyədə tamaşa nümayiş etdirdilər ki, o
tamaşalar bizim paytaxtda fəaliyyət göstərən peşəkar teatrların əsərlərindən
fərqlənmirdi. Təbii ki, bu da bizi məmnun etdi. Hansı ki, onlar dar şəraitdə,
məhdud imkanlar daxilində çalışır və nələrsə etməyə cəhd göstərirlər”.
V.Məmmədov xalq teatrları festivallarının bundan
əvvəlki illərdə də keçirildiyini və nə üçün arada bu qədər məsafənin
yaranmasına belə aydınlıq gətirdi: "Festivalların keçirilmə tarixləri arasında
yaranan bu məsafə müəyyən maliyyə məsələləri və digər səbəblərdən qaynaqlanır. Bundan
sonra xalq teatrları festivalını 2 ildən bir keçirmək niyyətindəyik. May ayında festivalın final
mərhələsini keçirəcəyik”.
Müsahibimiz xalq teatrları festivalının
keçirilməsinin daha çox onların potensialının nümayişi kimi qəbul edildiyini
bildirdi: "Hazırda 37 xalq teatr kollektivi var. Onlarda yaradıcı proses gedir.
Sözün həqiqi mənasında teatr sənətinin yaşaması üçün xalq teatrları baza rolunu
oynayır. Peşəkar teatra bazası olan, ali təhsilli gənclər lazımdır. Xalq
teatrları universitetə qədər bu gəncləri formalaşdırır. Ali təhsil ocağı isə
onları cilalayır, formalaşdırır, yavaş-yavaş səhnə həyəcanını dəf etdirir,
sonra ali təhsil verib peşəkar səhnəyə çıxarır. Xalq teatrları peşəkar teatrlarımızın
kadr potensialını təmin edir. İnanın ki, bu, teatr sənətinin mövcud olma səbəbi
qədər vacibdir”.
Gənc Tamaşaçılar
Teatrının rejissoru Gülnar Hacıyeva layihənin məqsədinin
xalq teatrlarını yaşatmaq, fəaliyyətini genişləndirməkdən ibarət olduğunu
vurğuladı: "Münsiflər heyəti olaraq məqsədimiz ən yaxşı tamaşaları seçməkdən
ibarət idi. Biz münsiflər heyətinin üzvləri ilə birlikdə bir sıra bölgələrdə
olduq, istedadlı gənclərimizlə tanış olmaq imkanı qazandıq. İzlədiyimiz
tamaşaların içərisində mükəmməl, zövqlü tamaşalar az deyildi. Hiss edirdik ki,
tamaşanı sevərək, ona ürəklərini qoyaraq hazırlamışdılar və onlar bizi çox
təəccübləndirdilər. Hətta tamaşaların içərisində peşəkar rejissor, peşəkar
aktyor işi ilə rastlaşdıq. Baxmayaraq ki, onlar ali təhsil ocaqlarında təhsil
almayıb və İncəsənət Universitetində bu sənətin sirlərinə yiyələnməyiblər. İştirakçıların
arasında sürücü, fəhlə, müxtəlif peşə sənəti ilə məşğul olan insanlar da az
deyildi. Ötən il bu festivalda münsif
heyəti qismində iştirak edirdim və düşünürdüm ki, maraqlı bir tamaşa hazırlamaq
üçün təhsil almaq ən vacib amillərdəndir. Bu dəfə adi bir fəhlə elə bir oyun
göstərdi ki, biz onun təcrübəsiz olduğuna inanmaqda çətinlik çəkdik”.
Gülnar xanım deyir ki, hələlik tam seçim olmayıb: "Bacardığımız
qədər onların ən mükəmməlini seçəcəyik. Seçərkən rejissor işi, aktyor oyunu,
tərtibat, hətta geyimə qədər hər şeyi nəzərə alacağıq. Festivalda müxtəlif
nominasiyalar üzrə qaliblər olacaq”.
Əməkdar artisti
Loğman Kərimov bir ildə xalq teatrlarının təqdim etdiyi tamaşaların
əksəriyyətini izlədiklərini və tamaşaların bu günün tələblərinə cavab verə
biləcək dərəcəyə yaxınlaşdığını dedi: "Bu çox müsbət haldır. İstər Bakı
şəhərində, istər bölgələrimizdə xalq teatrları var və onlar davamlı olaraq
çalışırlar. Onların hər biri ayrı-ayrılıqda öz təqdimatlarını etdilər. Təbii
ki, onların hamısı mükəmməl deyillər. İçərisində zəif, orta, yaxşı ssenarisi
olan, olmayan tamaşalar da vardı. Festivalda iştirak edən kollektivlər
bacardıqları qədər çalışırdılar ki, hazırladıqları tamaşalarla özlərini göstərə
bilsinlər. Onların içərisində çox təqdirəlayiq əsərlər var idi. Tarixi
keçmişimiz və müasir problemlər bu tamaşalarda öz əksini tapmışdı. Biz onlara
öz təklif və məsləhətlərimizi bildirdik. Bundan əvvəlki festivalda tutduğumuz
iradlar bu dəfə yox idi. Demək ki, festival iştirakçıları əvvəlki məsləhətlərimizdən
yararlanıb daha peşəkar şəkildə bu festivala hazırlaşmışdılar. Hətta çox
maraqlı kukla tamaşaları ilə rastlaşdıq. Onlar tamaşalarını müasir təqdimatla
tamaşaçıya təqdim edirlər. Misal üçün, əgər klassik bir əsər oynayırlarsa, o
demək deyil ki, saqqaldan istifadə edilməlidir. Onlar klassik əsərləri müasir
detallardan istifadə edərək canlandırırdılar. Biz bu festivalda çox maraqlı
aktyor oyunları ilə rastlaşdıq. Hətta 7-8 yaşında uşaqların səhnədə canlandırdığı
performansları gördük, o uşaqlara məəttəl qaldıq. Festivalda 80 yaşına qədər
olan insanlar iştirak edirdi. Hansı ki, onlar bu sənət üçün çalışıblar,
həyatlarını bu sənətə fəda ediblər. Biz çox gözəl tamaşalar izlədik. Onların
gözlərində "mənə diqqət edin”, "mən bunu bacarıram” kimi ifadələr özünü gizlətmirdi.
Mən festivalda iştirak edən bütün xalq teatrlarını alqışlayıram. Mədəniyyət
Nazirliyinə bu festivalı keçirdiyinə görə təşəkkürümü bildirirəm”.
Dosent Azad
Şükürov da xalq teatrlarının hazırladıqları tamaşalardan
məmnun qalıb. Qeyd edir ki, ölkədə baş verən ictimai-siyasi hadisələrin xalq teatrlarını
diqqətdən kənarda qoyduğunu düşünsə də bu, festival onun fikrini dəyişib: "Respublikada
kifayət qədər uğurlu xalq teatrları var. Yevlax, Bərdə, Biləsuvar, Şabran rayonlarının
xalq teatrlarının adlarını qeyd edə bilərəm. Digər xalq teatrlarımızın fəaliyyəti də
qənaətbəxşdir. Onlar çalışırlar, həvəslidirlər, xüsusən də gənclər işlərini
sevərək görürlər. Asudə zamanlarında xalq teatrlarına gəlirlər, günlərini orada
keçirirlər, zövqləri formalaşır. O xalq teatrlarında yaxşı tamaşaçılar yetişir.
Onların içərisindən müsabiqə müddətində 20-yə qədər gənci İncəsənət
Universitetinə sənəd vermək üçün dəvət etdim. O gənclərin çox yaxşı potensialları
var. Biz orada ustad dərsləri keçdik, onlara etdikləri səhvləri göstərdik. Münsiflər
heyəti kimisə yoxlamaq, təftiş etmək mənasında deyil, onlara doğru yolu
göstərmək üçün bunu etdi. Xalq teatrları kollektivlərinin üzvləri də razı
idilər. Çox yaxşı bir əlaqə yaradıcılıq əlaqəsi yarandı. Bir həftəyə nəticələr
hesablanacaq. Onlar Bakıya dəvət olunacaq. Mən buradan Mədəniyyət Nazirliyinə
bu layihə üçün təşəkkür etmək istəyirəm. Çünki bu, yerində və zamanında atılmış
bir addımdır”.
Müsahiblərimizlə söhbətlərdən aydın oldu ki, III
Respublika Xalq Teatrları Festivalının seçim mərhələsində nəinki tamaşalar
izlənilib, peşəkar rejissor, aktyorlar tərəfindən xalq teatrlarında fəaliyyət
göstərənlər üçün ustad dərsləri də keçirilib. Dərslərdə səhnə mədəniyyəti,
jestlər, mimikalar, səsləndirmə və hərəkətlər izah edilib, tamaşalara quruluş
verilməsi zamanı xalq teatrlarının rejissorlarına müasir dövrün tələblərinin
nəzərə alınması, etik qaydalar, tamaşaçılar ilə ünsiyyətin qurulması üçün
cəhdlərin göstərilməsi tövsiyə edilib.
Xəyalə Rəis