Vyana görüşü Azərbaycanın növbəti diplomatik uğurudur - Fotolar
Müstəqil Azərbaycanın
xarici siyasətində əsas prioritet ölkənin ərazi bütövlüyünü təmin etmək, Dağlıq
Qarabağ münaqişəsinin ədalətli həllinə nail olmaqdır. Bu münaqişənin müasir
mərhələsi 1988-ci ildə Ermənistan SSR-in Azərbaycan SSR-ə qarşı ərazi iddiaları
əsasında başlayıb. 1991-1994-cü illərdə AzərbaycanınDağlıq Qarabağ ərazisi
uğrunda Ermənistanla Azərbaycan arasında müharibə baş verib. Nəticədə
Azərbaycan ərazilərinin 20 faizi Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal
olunub. İşğal olunan Dağlıq Qarabağ və ətrafdakı Laçın, Kəlbəcər, Ağdam, Füzuli,
Cəbrayıl, Qubadlı, Zəngilan rayonlarından ümumilikdə 1 milyondan artıq insan
qaçqın və məcburi köçkün vəziyyətinə düşüb.
Hərbi əməliyyatlar 1994-cü
ilin may ayında Bişkekdə Azərbaycan və Ermənistan arasında imzalanmış atəşkəs
sazişi ilə başa çatsa da, işğalçı dövlətin silahlı birləşmələri mütəmadi olaraq
atəşkəsi pozur, hətta dinc insanları, o cümlədən körpə uşaqları da hədəfə
alırlar. Həmin vaxtdan etibarən Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli
iləATƏT-in Minsk qrupu məşğul olur. Bu qrupATƏT-in Nazirlər
Şurasının 1992-ci ilin 24 martında Helsinkidə keçirilmiş görüşündə yaradılıb.
Qrupun üzvləri Azərbaycan, Ermənistan, Rusiya, Amerika Birləşmiş Ştatları,
Fransa, Polşa, Almaniya, Türkiyə, Belarus, Finlandiya və İsveçdir. 1996-cı ilin
dekabrından bu qrupun Rusiya, ABŞ və Fransadan ibarət həmsədrlik institutu
fəaliyyət göstərir. Ermənistan qoşunlarının Dağlıq Qarabağdan qeyd-şərtsiz
çıxarılması ilə bağlıBMT Təhlükəsizlik Şurasının 1993-cü ildə qısa
fasilələrlə qəbul edilmiş 822, 853, 874 və 884 saylı qətnamələri, o
cümlədənBMTBaş Assambleyası,AŞPA,ATƏT, İƏT, həmçinin digər
təşkilat və qurumların qətnamələri mövcuddur.
Lakin işğalçı Ermənistan
bütün bunlara əhəmiyyət vermir, beynəlxalq hüququn prinsiplərini kobud şəkildə
pozur, dünya ictimaiyyətinə sayğısızlıq nümayiş etdirir. Ona görə də
Azərbaycanda Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata keçirilən xarici
siyasət kursunda Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli hər zaman bir nömrəli
problem - əsas vəzifə kimi qarşıya qoyulur. Azərbaycanın xarici siyasət kursunu
reallaşdıran Xarici İşlər Nazirliyi, o cümlədən diplomatlarımızla yanaşı,
dövlət başçısı İlham Əliyev də bütün xarici səfərlərində, beynəlxalq
əhəmiyyətli tədbirlərdə ən yüksək tribunadan Dağlıq Qarabağ problemi barədə
həqiqətləri dünya ictimaiyyətinə çatdırır. Bununla bərabər, Prezident İlham
Əliyev həmsədr dövlətlərin vasitəçiliyi ilə işğalçı Ermənistanın siyasi
rəhbərliyi ilə müxtəlif vaxtlarda görüşlər keçirir, münaqişənin dinc yolla,
xüsusən də Azərbaycanın ərazi bütövlüyü çərçivəsində həll olunması üçün
danışıqlar aparır. Cari il martın 29-da Avstriyanın paytaxtı Vyana şəhərində Azərbaycan
Prezidenti və Ermənistan baş naziri arasında keçirilən daha bir görüş də bu
qəbildəndir. İlk növbədə qeyd edək ki, bu görüşü Azərbaycanın növbəti
diplomatik uğuru kimi dəyərləndirmək olar. Sözügedən görüşün keçirilməsi bir
daha təsdiq etdi ki, danışıqlar yalnız Azərbaycan Respublikası və Ermənistan
arasında aparılır və danışıqların formatı dəyişməz qalır.
Bu yerdə xatırlatmaq yerinə
düşər ki, Ermənistanda inqilab yolu ilə siyasi rəhbərlik dəyişdikdən sonra
işğalçı dövlətin rəsmiləri müxtəlif bəyanatlar səsləndirir, danışıqlar
prosesində separatçıların da iştirak etməsinə cəhdlər göstərirdilər. Yəni, Ermənistan
tərəfi danışıqların formatının dəyişdirilməsi ilə bağlı absurd iddialar irəli
sürürdü. Lakin 9 mart tarixində ATƏT-in Minsk Qrupu həmsədrləri Bəyanatla çıxış
edərək formatın dəyişdirilməsinin qəbuledilməzliyini bildirdilər. Azərbaycan
tərəfi də öz növbəsində dəfələrlə formatın dəyişilməzliyini vurğuladı. Beləliklə
də Azərbaycan dövlətinin, Prezident İlham Əliyevin uğurlu xarici siyasəti,
diplomatiyamızın gücü sayəsində düşmən ölkənin bu kimi bütün niyyətinin qarşısı
alındı, işğalçı ölkənin lideri danışıqlar masasına otuzduruldu. Xeyli müddət
keçdikdən sonra Azərbaycan Prezidenti və Ermənistanın baş naziri arasında
ATƏT-in Minsk Qrupu həmsədrlərinin vasitəsi ilə ilk dəfə, özü də 2 saatdan
artıq təkbətək görüş keçirildi. Daha sonra görüşə həmsədrlər və 2 ölkənin
xarici işlər nazirləri də qatıldı, toplam 3 saatdan artıq müddətdə danışıqlar
aparıldı.
Xüsusilə qeyd olunmalıdır
ki, bu görüş danışıqlar prosesinə yeni bir impuls verdi. Nəticə etibarilə də
Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirləri və həmsədrlər tərəfindən birgə
"3+2” formatında
Bəyanat verildi. Bəyanatda qeyd olunur ki, görüş əsnasında danışıqlar
prosesinin əsas məsələləri və substantiv məqamları barədə fikir mübadiləsi
aparılıb. Sülh prosesinin irəli aparılması üçün mühitin yaradılması,
münaqişənin həlli üçün danışıqlar prosesində konkret və nəticəyönümlü addımlar
atılmasının vacibliyi qeyd olunub. Dövlət başçılarının görüşündən əvvəl 2
ölkənin xarici işlər nazirləri arasında 4 dəfə görüş keçirilib. Bu da formatın
eyni şəkildə davam etdirilməsinin göstəricisidir. Bəyanatda atəşkəslə bağlı
məqamlar da qeyd edilib. Həmçinin atəşkəsin davam etdirilməsi, danışıqların
intensiv, substantiv əsaslarla bir-birini tamamlaması vacib şərtlərdəndir,
bunlar paralel və davamlı aparılmalıdır.
Danışıqlar prosesinin mahiyyətinə
gəldikdə, Azərbaycanın mövqeyi bəllidir və birmənalı xarakter daşıyır.
Mövqeyimizin əsasını Helsinki Yekun Aktı və BMT Təhlükəsizlik Şurasının müvafiq
qətnamələri təşkil edir. BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrinin tələblərinə
uyğun olaraq, Ermənistan qoşunları Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərindən
çıxarılmalı və ölkəmizin ərazi bütövlüyü, suverenliyi təmin olunmalıdır. Bütün
bunlar bir daha onu deməyə əsas verir ki, işğalçı Ermənistanın "çabalamaları”na
baxmayaraq, Vyana görüşü Azərbaycanın növbəti diplomatik uğurudur.
O cümlədən bu səfər
Azərbaycan və Avstriya arasındakı münasibətlərin inkişaf etdirilməsi baxımından
da mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Səfər çərçivəsində dövlət başçısı Avstriya
Federal kansleri, Avstriya Prezidenti və vitse-kansleri ilə görüşlər keçirib. 2
ölkənin təşəbbüsü ilə Birgə Əməkdaşlıq Şurası adlı yeni bir əməkdaşlıq formatı
yaradılıb. Burada da 2 ölkənin aidiyyatı nazirliləri, işgüzar dairələri bir
araya gətirilir. Görüş əsnasında bir daha qeyd olunub ki, Azərbaycan və
Avstriya arasında yüksək səviyyəli siyasi əlaqələr mövcuddur. Azərbaycan Avstriyanın Cənubi Qafqaz regionunda əsas
iqtisadi tərəfdaşıdır. İqtisadiyyat, ticarət, kənd təsərrüfatı, nəqliyyat,
turizm, enerji və texnologiyalar kimi sahələrdə əməkdaşlığın böyük
perspektivləri var. Avstriya şirkətləri Azərbaycanda fəal surətdə çalışırlar. Avstriya
şirkətləri Azərbaycanda İçəri Şəhərdə bir sıra tarixi abidələrin bərpasında,
dağ xizək turizm komplekslərinin yaradılmasında yaxından iştirak ediblər.
Onu da qeyd edək ki, Avstriya
rəhbərliyi də Azərbaycanla əməkdaşlığa böyük əhəmiyyət verir. Bu səbəbdən də
sözügedən səfər Azərbaycanla Avstriya əlaqələrinin hərtərəfli inkişaf etdirilməsi
üçün münbit zəmin yaratmış olub. Avstriya Azərbaycanın Avropa İttifaqı ilə
əlaqələrinin inkişafını yaxından dəstəkləyir. Məhz Avstriyanın sədrliyi
dövründə Azərbaycanla Avropa İttifaqı arasında tərəfdaşlıq prioritetləri sənədi
imzalanıb. Nəqliyyat sahəsində 2 ölkə arasında böyük perspektivlər var. Azərbaycanın
regionda yaratdığı infrastruktur imkanları Avstriya şirkətlərinin yeni
bazarlara çıxışı üçün əlverişli imkanlar yaradır ki, rəsmi Vyana bunda
maraqlıdır.
Bütün bunları nəzərə alsaq,
Prezident İlham Əliyevin Vyana səfərini həm Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq
Qarabağ münaqişəsinin dinc yolla tənzimlənməsi, işğalçı dövlətin yenidən
danışıqlar masası arxasına cəlb edilməsi, həm də Azərbaycan-Avstriya
münasibətlərinin daha da inkişaf etdirilməsi baxımından uğurlu hesab etmək
olar.
Alpər
TURAN