Vasitəçilik missiyası tərəflərə bərabər yanaşma tələb edir
Azərbaycanla Fransa arasında həm siyasi, həm iqtisadi, həm də
Avropanın enerji təhlükəsizliyi məsələlərində ciddi əməkdaşlıq mövcuddur. Lakin
rəsmi Parisin Ermənistanla, o cümlədən Dağlıq Qarabağla bağlı tutduğu mövqe
haqlı olaraq Azərbaycanda birmənalı qarşılanmır. Çünki Fransa ATƏT-in Minsk
qrupunun həmsədrindən biridir və Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsində
vasitəçilik missiyasını həyata keçirir.
Buna görə də bir çox hallarda Fransanın birtərəfli mövqe sərgilədiyini görməzdən gəlmək olmur. Elə bu günlərdə Ermənistanda keçirilən Frankofoniya sammitində iştirak etmək üçün Fransa prezidenti Emmanuel Makronun Yerevana gəlməsi də məhz qeyd edilən məqamlardandır. Minsk qrupunun həmsədri kimi Fransanın dövlət başçısının bu səfərinin bütövlükdə Cənubi Qafqaz ölkələrini əhatə edəcəyi gözlənilən idi. Lakin Makron Ermənistana gəlməklə kifayətləndi. Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllində vasitəçilik missiyasını həyata keçirən Fransanın dövlət rəhbəri tərəfindən atılan bu addım növbəti birtərəfli mövqe olmadımı?
Bəxtiyar MƏMMƏDLİ
Buna görə də bir çox hallarda Fransanın birtərəfli mövqe sərgilədiyini görməzdən gəlmək olmur. Elə bu günlərdə Ermənistanda keçirilən Frankofoniya sammitində iştirak etmək üçün Fransa prezidenti Emmanuel Makronun Yerevana gəlməsi də məhz qeyd edilən məqamlardandır. Minsk qrupunun həmsədri kimi Fransanın dövlət başçısının bu səfərinin bütövlükdə Cənubi Qafqaz ölkələrini əhatə edəcəyi gözlənilən idi. Lakin Makron Ermənistana gəlməklə kifayətləndi. Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllində vasitəçilik missiyasını həyata keçirən Fransanın dövlət rəhbəri tərəfindən atılan bu addım növbəti birtərəfli mövqe olmadımı?
Mövzu ilə bağlı "Kaspi” qəzetinə açıqlamasında Milli Məclisin deputatı Zahid Oruc bildirdi ki, hələ 1995-ci ildə,
yəni Azərbaycanın müstəqilliyinin cəmi 4 yaşı olanda Fransa cəmiyyətinə qarşı
haqlı iradlar, etirazlar və tənqidlərin qat-qat böyük olduğunu görməkdə idik:
"Çox yaxşı xatırlayıram ki, ulu öndər Heydər Əliyev Minsk qrupu formatında
Avropadan yer alan bu dövlətin rolu haqqında danışarkən söyləyirdi ki, Parisdə
görüşləri zamanı Jak Şirak ona səmimi etiraf edərək, Azərbaycanda həm rəsmi
dövlət orqanlarında, həm də cəmiyyətdə Fransanın mövqeyinə, bu regiondakı
konfliktlərdə barışcıl davranışlar sərgiləməyəcəyinə əminlik olduğunu deyibmiş.
Fransanın Ermənistanla qardaşlıq nümayiş etdirəcəyinə və hərbi cəhətdən yardım
göstərəcəyinə inam mövcud idi. Bu nöqteyi-nəzərdən açıq deməliyik ki, bu
şübhələr cəmiyyətin müəyyən təbəqələrində hələ də qalmaqdadır. Onu da deməliyik
ki, dövlət siyasəti yalnız hansısa faktı konstatasiya etmək, onun təsvirini
vermək deyil, əgər arzu etmədiyimiz şərait mövcuddursa, onu dəyişdirməkdir.
Ötən illər ərzində Fransa ilə Azərbaycan arasında yaxşı iqtisadi-siyasi
münasibətlər formalaşıb və bu da özü-özlüyündə Ermənistanla olan münasibətlərə
də təsir göstərdi. Yəni, Azərbaycan seyrçi, passiv mövqedə durmadı ki,
Paris-İrəvan əlaqələri bizim mənafelərimizi təhdid etsin. Təbii ki, 100 il ərzində
Paris çevrəsində qərarlaşmış böyük erməni cameəsi var. Ermənilər 26 bələdiyyədə
üstünlüyə malikdirlər, onlarla şəhərlərin, qəsəbələrin küçələri erməni adları
daşıyır. Şarl Aznavura öz parlaq simaları kimi ehtiram göstərirlər, yaxud
Fransa dövlətinin rəhbərliyi onun mərasiminə qatılır. Digər yandan,
Frankofoniya tədbiri baxmayaraq ki, fransız dillilərin forumudur, lakin
ermənilər bu dilə üstünlük verdiyini deyərək, özlərini bura siyasi cəhətdən
pərçim ediblər. Buradan da xal qazanmağa cəhdlər göstərirlər. Məhz bu tədbir
çərçivəsində Şuşaya, Xankəndinə, hətta Laçına meriya institutlarının, bələdiyyə
orqanlarının nümayəndələrini gətirirlər və hansısa iş birlikləri haqqında saziş
imzalayırlar. Bunu da Fransa dövlətinin siyasəti kimi təqdim etməyə çalışırlar”.
Z.Oruc vurğuladı ki, Makron gənc insandır və bu gün Avropanın çox
böyük qayğıları altındadır: "Qədim qitə olaraq burada birincilik uğrunda,
xüsusilə Merkeldən sonra rəqabət daha da güclənib. Makron Avropanın ordusunu
yaratmaq, NATO qolundan ayırmaq, Amerikanın təhlükələrinə qarşı çıxmaq və sair
istəyindədir. Bu səbəbdən də Qafqaza bütöv baxmaq imkanında deyil. Açıq
bildirməliyik ki, Fransa vasitəçilik missiyasında yer alsa da, irəli sürülən
təşəbbüslər Parisdən qaynaqlanmır. Biz onu görmürük ki, Fransa dövləti
tərəfindən ədalətli mövqe ortalığa qoyulsun, ölkə rəhbərləri Parisdə görüşsün.
Hansı ki, bunlar zamanında baş veribdir. Məsələn, Ukrayna hadisələrində necə
ki, Fransua Ollandın iştirakı ilə 17 saatlıq Minsk görüşündə öz ölkələrinin
problemlərini kənara qoyub Krım, yaxud da Donbas və ətrafındakı vəziyyəti
sabitləşdirmək istəyirdilər. Ona görə ki, Avropa İttifaqında rəqabət aparan
Fransa və Almaniyanın postsovet məkanına böyük maraqları var. Fransa bizim
ölkəyə 2 milyard avrodan yuxarı investisiya qoyub və bir sıra şirkətlərin
Azərbaycanda çox ciddi dayaqları mövcuddur. Belə olan təqdirdə, biz hərtərəfli
şəkildə, yəni həm siyasi, həm iqtisadi, həm enerji sahəsində, eyni zamanda
diplomatik xətlərlə Yelisey sarayının mövqeyinə təsir göstərməyə çalışırıq.
Əminəm ki, Makron Azərbaycana gələcək, çünki ölkə rəhbərliyi ilə görüşdə bu
yöndə açıqlamalar verilib. Birtərəfli qaydada erməni mövqeyini tutmaq ilk
növbədə Makronun özünün prezidentlik mənafelərinə zərbə vuracaq. Çünki əgər
qlobal siyasətdə olmaq istəyirsənsə, mütləq ədalətli tendensiyaları
stimullaşdırmalısan. Sən bu gün Qafqaza gəlib Qarabağı ikinci erməni dövlətinə
çevirib də öz mənafelərini sürdürə bilməzsən. Çünki bu dərhal münaqişəni
alovlandıra bilər və şübhəsiz ki, Azərbaycan ikinci, üçüncü dairələrin əli ilə
əleyhimizə savaş aparılmasına yol verməmək üçün tədbirlərini davam etdirəcəkdir”.Politoloq Elşad
Mirbəşiroğlu bildirdi ki, ümumiyyətlə Frankofoniya təşkilatının sammitinin Ermənistanda
keçirilməsinin heç bir əsası yox idi: "Bu təşkilat əsasən fransız dilli
ölkələri özündə birləşdirir. Bir daha qeyd edim ki, bu təşkilatın tədbirinin
Ermənistanda keçirilməsi əsassızdır. Hesab edirəm ki, sammitin Ermənistanda
keçirilməsinin əsas hədəfi bu ölkədə növbədənkənar parlament seçkilərində
Paşinyana dəstək olmaqdan ibarət idi. Yəni, artıq aydındır ki, Paşinyan qərb
tərəfindən birmənalı olaraq dəstəklənir və qərbin istəyi ondan ibarətdir ki,
nəyin bahasına olur-olsun, Ermənistanı Rusiyanın təsirindən çıxarsın. Bu baxımdan
da qərb ölkələri tərəfindən Ermənistana çox ciddi dəstək mövcuddur”.
E.Mirbəşiroğlu əlavə etdi ki, Fransa Minsk qrupunun həmsədr
dövlətlərindən biridir: "Fransanın regionda Ermənistana yaxın mövqe sərgiləməsi
onun vasitəçiliyinin səmərəliliyini və səmimiliyini sual altında qoyur.
Ümumiyyətlə, hər zaman Fransanın mövqeyində Ermənistana fərqli münasibət özünü
göstərib. Amma onu da nəzərə almaq lazımdır ki, Azərbaycanla Fransa arasında
münasibətlərin səviyyəsi heç də Ermənistanla Fransa arasında olan əməkdaşlığın
səviyyəsindən aşağı deyil. Hesab edirəm ki, hətta son illər Fransa Azərbaycana
daha çox önəm verməkdədir. Nəzərə almaq lazımdır ki, Fransanın rəsmi
nümayəndələrinin Azərbaycana səfəri də baş tutmuşdur və iki ölkə arasında münasibətlər
dinamik inkişaf edir. Bu baxımdan düşünürəm ki, Fransada erməni diaspor
təşkilatının təsiri özünü göstərir, amma rəsmi səviyyədə Fransanın Azərbaycana
önəm verdiyi də göz önündədir”. Bəxtiyar MƏMMƏDLİ