“Uğur lazımi anda özü gəlib məni tapır” - Fotolar
O, mərhum sənətkarımız Vaqif İbrahimoğlunun son 3
tələbəsindən biridir. Müsahibim İlahə Həsənova rejissorun son illər hazırladığı
iki tamaşada rol almışdı. Sonra ana teatrımız olan Akademik Milli Dram
Teatrının səhnəsində biri-birindən fərqli obrazları ilə özünə yeni bir səhifə
açdı.Belə ki, bu teatrın səhnəsində "Psix”-də Dulsineya,
"Teleskop”-da qadın, "Sərgüzəşti Vəziri Xani Lənkəran”-da Nisə, "Don Juan”-da
Donna Anna, "Kuraj və onun uşaqları”-nda Katrin, "Topal Teymur”-da Olqa, "Kölgə”-də Luiza, "Qanlı Nigar”-da
Nedidə kimi obrazlara can verdi. Amma İlahə Həsənova mənim gözümdə Kamal
Abdullanın qələmə aldığı, Əlif Cahangirin rejissorluq etdiyi "Bir, iki,
bizimki” tamaşasındakı qadın obrazı ilə qalıb. Onun rol aldığı bu tamaşa
haqqında çox danışılmışdı. Müəllimi Vaqif İbrahimoğlunun xatirəsinə həsr olunmuş
"Boş məkanın dolğunluğu-2” Eskperimental Tamaşalar Festivalında həmin
tamaşa "Ən yaxşı tamaşa” nominasiyası üzrə
mükafata layiq görüldü.Müsahibim deyir ki, özünü həyatını axarına buraxıb,
bütün uğurlar özü gəlib onu tapır. Uğur əldə etmək üçün nə bir formulu, nə də
bir cəhdi olub.
Onu film aktrisası kimi sevənlər də var. Aktrisa
İlqar Nəcəfin "Nar bağı” filmindəki Sara obrazına görə 15-ci Beynəlxalq Kazan
Film Festivalının "Ən yaxşı qadın rolu” mükafatına layiq görülüb. Bu onun
sözügedən filmlə qazandığı ilk "Ən yaxşı qadın aktrisası” mükafatı deyil, bundan
əvvəl müsahibim Türkiyədə keçirilən Antakya Beynəlxalq Film Festivalının "Ən
yaxşı qadın rolu”na görə baş mükafatını almışdı.
Redaksiyamızın qonağı olan İlahə Həsənova əvvəlcə "Nar
bağı” filmindəki Sara obrazından və onun uğurlarından danışdı:
- Əlbəttə ki, "Ən yaxşı qadın rolu”na görə mükafata
layiq görülmək bir aktrisa üçün sevindirici haldır. Vətəndən kənarda, dinindən,
dilindən, milli-mənəvi dəyərlərindən ayrı olan bir məmləkətdə sənin hekayən dinlənilirsə
və həmin insanlar səninlə bərabər o hissləri yaşayırsa, onun dəyəri mənim üçün
daha yüksəkdir. Bu o deməkdir ki, artıq vətəndən kənarda da səni tanıyır, cizgilərinə
bələd olur və işini qiymətləndirirlər. Belə olduqda insan işindən stimul alır.
Hansısa bir işə başlayanda ondan böyük gözləntilərim olmur.
Əgər filmdə çəkilirəmsə, sonda mən də hər kəs kimi - tamaşaçı qismində oturub seyr
edirəm. Hər şeyi zamanın axarına buraxıram.
- Filmdə Sara əsas
obraz olmasa da, tamaşaçının zəif, həssas damarına toxunmağı bacarır. Ola
bilərmi ki, bu nüans beynəlxalq film festivallarının münsif heyətinin də
diqqətindən yayınmasın?
- Ümumi götürdükdə, "Nar bağı” filmində qadın obrazı
o qədər də aktiv deyil. Hissələri, dialoqları ilə ikinci planda olan bir obrazdır.
Bu filmdə bizim sosial problemimiz əks olunub. XXI əsr olsa da, bölgələrdə, elə
paytaxtımızda da qadınlarımızın yaşadığı problem öz əksini tapıb. Rusiyaya getmiş
həyat yoldaşlarının yolunu gözləyən, övladlarını tək böyüdən, nə qadın kimi qadın,
nə də ana kimi ana olan xanımlarımız bu gün azdırmı? Onların çoxu təhsil almamış
ərə verilənlərdir. Uşaq yaşda ana olan xanımlarımız ailə-məişət problemlərinin içərisində
boğulur, normal həyat rejimini yaşamırlar. Saranın hekayəsi həmin
xanımlarımızın hekayəsi kimi çox ağrılıdır. Sara cavan gəlindir, övladı xəstədir
və onun problemini həll edə bilmir. Hara getsin, kimdən kömək istəsin? Belə olanda
bəzən insan intihar həddinə çatır. Ssenarini oxuyanda, Sara obrazı məni çox təsirləndirmişdi.
- Aktrisa üçün
oynayacağı obrazın ötürəcəyi hisslər çox önəmli olmalıdır. Hər hansı filmə
təklif alanda buna önəm verirsinizmi, yoxsa sizin öz kriteriyalarınız var?
- Film təklifi alanda ssenarini oxuyuram, əgər o obraz
mənə təsir etmirsə, həmin layihədən imtina edirəm. Çünki filmdə obrazın gözləri
aydın görünür və sən tamaşaçını o qədər də aldada bilmirsən. Ancaq teatr səhnəsində
müəyyən şeylərdən keçmək olur. Çünki səhnə tamaşaçı ilə təmas üçün bir qədər uzaqdır.
Teatr səhnəsində hər dəfə səhnəyə çıxıb, sənə həvalə olunan obrazı oynayırsan. Hər
məşqdə, tamaşada obrazınla bağlı nəyisə özününküləşdirə bilirsən. Ancaq filmdə bu
mümkün deyil. Hər dəfə tamaşada oynayanda özünə bir yenilik tapırsan. Filmdə isə
bu imkanlar verilmir.
- İlahə xanım, iki
il YUĞ Teatrında çalışdınız və daha sonra Akademik Milli Dram Teatrına
gəldiniz. Hər iki teatrın həm estetikası, həm də səhnələri arasında böyük fərq
var. Bu dəyişiklik çətinlik yaratmadımı?
- Akademik Milli Dram Teatrına gələndə, nə qədər
səhnədə hərəkət edirdimsə deyirdilər ki, görünmür. Başa düşdüm ki, ağlamaq üçün
sadəcə gözümdən yaş gəlməsi böyük bir səhnə üçün kifayət etmir, ağlamağını
göstərmək üçün hayqırtı olmalıdır. Anladım ki, bu səhnədə etdiyin hərəkətləri daha
böyük etməlisən ki, tamaşaçı onu görə bilsin. Bundan başqa elə də böyük fərqlilik
hiss etmədim.
- "Boş məkanın
dolğunluğu-2” festivalında rol aldığınız "Bir,
iki, bizimki” tamaşasının qalib olacağını gözləyirdinizmi?
- Əsla. İlk dəfə Kamal Abdullanın bu əsərini oxuyanda
Əlif Cahangirin onu necə səhnələşdiriləcəyini təsəvvür edə bilmirdim. Əsəri
oxuduqdan sonra rejissorla müzakirə edəndə gördüm ki, onunla fikrimiz üst-üstə düşür.
Əsas odur ki, sən onu necə təqdim edirsən. Bu, intuitiv sənətdir. Özün də bilmədən,
hiss etmədən görürsən ki, başqa bir şey etmisən. Bəzən nəyisə oxuyuram, deyirəm ki, mən bunu edə bilmərəm.
Ancaq məşqdə görürsən ki, sən başqa bir şey edirsən.
- Bəs bu tamaşa
üçün təklif gələndə "gənc rejissordur, birdən yaxşı alınmaz, istədiyini səhnədə
edə bilməz” kimi düşüncələrə qapıldınızmı?
- Əsla. Orada başqa bir rejissor olsaydı belə, mən öz
işimi görəcəkdim. Açıq deyim ki, Vaqif İbrahimoğludan başqa öz obrazım üzərində
başqa rejissorlarla işləməmişəm. Ola bilər rejissor desin ki, "bu nizamda dayan”,
"belə et”, "burdan gəl”. Ancaq oturub mənimlə nəyisə analiz, izah etməsi
prosesi olmayıb. Bu günə qədər bir çox rejissorlarla çalışmışam. Onların hər
birinin özünəməxsus iş prinsipləri var. Ancaq Vaqif İbrahimoğlu mənim
canlandırdığım obrazlarım üzərində çalışır, hər nüansı mənə xırda aydınlığına
qədər izah edirdi.
- Sizcə, rejissor
hər tamaşada aktyora oynayacağı obrazın alt qatını açıb, onun izahını
verməlidirmi?
- Təbii ki, bu, rejissorun işi deyil. Rejissor aktyorla
bunu müzakirə etməməlidir. Aktyora obraz verilirsə, obrazın üzərində işləmək aktyorun
işidir. Onu necə hazırlamaq, təqdim etmək aktyorun potensialına qalıb. Rejissor
bütün prosesləri birləşdirib, sonda bir məhsul təqdim edir. Aktyorun səhnədəki
mizanı üçünsə pedaqoqlar, müəllimlər olmalı, aktyorların oynayacaqları obrazlar
həmin pedaqoqlarla müzakirə olunmalıdır.
- İlahə üçün rolun
baş və epizodik olmasının bir önəmi varmı?
- Mənim üçün rolun böyüyü, kiçiyi yoxdur. Yaxşı əsərdə
balaca bir obrazı belə çox gözəl oynaya bilərəm. Ancaq pis əsərdə baş rolu oynasan
belə, onun heç bir mənası yoxdur. Teatrda mənə indiyə qədər nə obraz veriblərsə,
oynamışam. Hətta uşaq tamaşasında belə rol almışam.
- Yəni deyirsiniz
ki, ürəyinizdə nisgili qalan obrazlar yoxdur?
- İndiyə qədər xarakter baxımından hər bir obrazı canlandırmışam.
Bəlkə də bu bir şans idi ki, mən teatra gəldiyim ərəfədə yeni tamaşalar hazırlanırdı,
həmin ərəfədə bir çox tamaşada iştirak edirdim, indi də edirəm. Bunun üçün obrazlara
qarşı o qədər də "aclığım” yoxdur. Mənə görə hər yaşın öz obrazları var. Mən də
hər yaş mərhələmə uyğun obrazlar canlandırdığım üçün elə bir "aclığım” yoxdur.
- Özünüzü xoşbəxt aktrisa
hesab edirsiniz?
- Özümü şanslı aktrisa hesab edirəm. Mən heç nə etməmişəm.
Uğur lazımi anda, lazımı zamanda özü gəlib məni tapır.
- Niyə mətbuatda
çox az-az görünürsünüz? Haqqınızda "mətbuatdan aralı gəzir” deyirlər. Buna
səbəb nədir?
- Sənət adamlarının, həmkarlarımın zaman-zaman
mediada çıxan müsahibələrini oxuyuram. Tamaşalar haqqında yazılan xəbərlərə,
resenziyalara da nəzər yetirirəm. Verilən müsahibələrdə insanların ağıllı görünməyə
çalışmasını, məsləhətlər, tövsiyələr verdiklərini görəndə, bu, başqalarında bir
ikrah hissi yaradır. Müsahibəni oxuyanda, sadəcə bir insanla söhbət edirmiş kimi ondan müsbət enerji ala bilmirəm. Müsahibələrin
çoxunda "mən bunu edirəm”, "mən belə oxuyuram”, "mən belə intellektualam” kimi
sözlər və ya mənaları həddindən artıq çox istifadə edilir. Ona görə də mən müsahibələri
çox sevmirəm. Ümumiyyətlə, cəmiyyətdə belə bir qəbul olunmuş anlayış var: "Əgər
məndən müsahibə alırlarsa, deməli, çox önəmli insanam”. Halbuki, bütün peşələr
əziyyətlidir. Amma əgər sən əziyyətsiz nəyəsə nail olursansa, demək, ortada bir
iş yoxdur.
- Xoş olmayan bir
məsələ də odur ki, ömründə bircə dəfə Vaqif İbrahimoğlunu görənlər də özlərini
onun tələbəsi adlandırırlar...
- Vaqif İbrahimoğlunun yanında iki il olmuşam və iki
tamaşasında rol almışam. Ondan 2 tamaşada öyrəndiklərimi sonralar 20 tamaşada istifadə
etmişəm. Vaqif İbrahimoğlu nə kiməsə istedad verir, nə də ki aktyorların başından
istedad tökürdü. Bizim gündəlik olaraq bildiyimiz şeyləri o, necə yaşamaq lazım
olduğunu göstərirdi. O deyirdi ki, həmin anı hiss et və onu yaşa. Bəzi şeylər var
ki, onu dilimizdə deyirik, sanki yaşamırıq. Mən onları özümdə istifadə etməyi öyrəndim.
Sən oturub bütün kitabları oxuya, sistemlərdən xəbərdar ola bilərsən. Ancaq onun
bir cümləsini yaşamaq, təcrübədən keçirmək tamam başqa bir şeydir.
- Niyə seriallarda
yoxsunuz?
- Serialların bugünkü səviyyəsi məni qane etmir. Getdikcə
yaxşılaşmaq əvəzinə, geriyə gedirik. Bilmirəm seriallar həftəlik olduğu üçün,
yoxsa maliyyə az olduğu səbəbindən belə alınır? Əvvəlki illərdə bundan daha yaxşı
seriallar çəkilirdi. Və serialların hamısında 3-4 nəfər var, başqa insanlar gəlmir.
- İlahə sosial biridirmi?
- Heç də. Hətta dostlarım mənə deyirlər ki, sən daş
dövründən qalmısan (gülürük). Nə "Facebook”da, nə "İnstagram”da varam. Hərdən mənə
deyirlər ki, səni tapmaq istəyəndə haradan axtarsınlar? Əgər mən o insana vacibəmsə,
gəlib teatrda, evdə də olsa tapacaq. Şəkillərimi çəkib sosial şəbəkələrdə paylaşmağı
xoşlamıram. İnsan içindəki eqonu böyüdür, yedizdirir və bir də onda oyanır ki, artıq
"mən” deyə bir şey yoxdur, məhvə doğru gedib. Sosial aləmə qarışmaq içimdən
gəlmir. İnsan nəyəsə başladıqda, getdikcə onu inkişaf etdirir. Bu gün özümə "İnstagram”
səhifəsi açsam, ora bir şəkil yerləşdirsəm, sabah ikisini, biri gün üçünü
paylaşacam və beləliklə, bu artıq xəstəliyə çevriləcək. Özüm özümə o şəraiti yaratmıram.
Ehtiyac duymuram ki, kimsə məni orada tərifləsin, ya pisləsin. Əlbəttə ki, mənə
xoş sözlər yazılsa, çox sevinərəm, ancaq dərəcəsi çox olanda, bu, xəstəliyə çevrilir.
Mən özümə bunu layiq görmürəm.
Xəyalə Rəis
Bu yazı "İntellekt Araşdırmalar Mərkəzi” İctimai
Birliyinin Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına
Dövlət Dəstəyi Şurasının maliyyə yardımı ilə həyata keçirdiyi "Teatr mədəniyyətinin
formalaşması istiqamətində TV və radio proqramların hazırlanması” layihəsi çərçivəsində
hazırlanıb.