Ukrayna üçün “Staynmayer formulu”
Vladimir Zelenskinin "Staynmayer formulu”na razılıq verməsi Ukraynada
kütləvi etirazlara səbəb olub. Ölkənin bir neçə iri şəhərlərində "Staynmayer formulu”
deyilən sənəd barədə üçtərəfli razılığın əldə edilməsinə etiraz olaraq aksiyalar
keçirilib. Mitinqçilər Donbasın rusiyayönümlü separatçı bölgələrinə "xüsusi
statusun” verilməsi barədə razılaşmanı "Rusiya qarşısında kapitulyasiya”
adlandırıblar. Ən böyük etiraz aksiyası paytaxt Kiyevin mərkəzi meydanında
keçirilib. Bu mitinqdə 2000-dək etirazçının iştirak etdiyi xəbər verilir. Onlar
"Vova çıx”, "Kuçma get”, "Zelya (Zelenski) get”, "təslimçiliyə yox” şüarlarını
səsləndirirdilər. Əvvəlcə mitinq Maydanda keçirilib, etirazçılalr daha sonra
prezident Vladimir Zelenskinin administrasiyasının qarşısına gəliblər. İnsanlar
Ukraynanın təslim olmasına icazə verilməməsi, Donbasdakı hərbi qüvvələrin geri
çəkilməməsi, həmçinin ölkənin suverenliyini məhdudlaşdıran hər hansı xüsusi
rejimə qadağa qoyulması və s. tələb ediblər.
Ali Radada da "Staynmayer formulu” qızğın mübahisələrə səbəb olub. Radanın
sessiyasından əvvəl prezident Zelenski öz partiyasının fraksiya üzvləri ilə
görüşüb. Lakin prezident bütün deputatların qarşısında çıxış etmək istəməyib. Zelenski
keçirdiyi brifinqdə deyib ki, sənəddə Ukraynanın qorxacağı heç bir müddəa
yoxdur. O bildirib ki, "avtomat və pulemyotların lüləsi altında heç bir seçki
keçirilməyəcək”.
Avropa İttifaqında "Staynmayer formulu”nu Ukraynanın şərqində sülhə
doğru addım adlandırıblar. Sənədə əsasən, Ukrayna rusiyayönümlü separatçıların
nəzarətində olan ərazilərə xüsusi status vermək öhdəliyi götürür. Zelenski
deyib ki, bu, qondarma Donetsk və Luqansk xalq respublikalarında yalnız Ukrayna
qanunlarına uyğun seçki keçiriləcəyi təqdirdə baş verəcək. Seçkilərin ədalətli
və rəqabətli keçdiyi ATƏT müşahidəçiləri tərəfindən də təsdiq edilməlidir.
Oktaybrın 1-də Donbas münaqişəsinə dair üçtərəfli kontakt qrupu
(Ukrayna, Rusiya, ATƏT) "Staynmayer formulu” deyilən sənəd barədə razılığa
gəlindiyini bildirmişdi. Sənəd habelə "Normand dördlüyü” (Almaniya, Fransa,
Rusiya, Ukrayna) tərəfindən razılaşdırılıb.
Tanınmamış "Luqansk Xalq Respublikası” nümayəndə heyətinin üzvü
Rodion Miroşnik jurnalistlərə deyib ki, "bəli, bir forma var”.
Bəs "Ştaynmayer formatı” nə deməkdir? Format Ukraynada tanınmamış DXR
və LXR tərəfindən nəzarət olunan ərazilərin xüsusi statusu haqqında qanunun
qüvvəyə minməsini nəzərdə tutur. Düstur Almaniyanın keçmiş xarici işlər naziri,
hazırda ölkənin prezidenti olan Frank-Valter Staynmayer tərəfindən hazırlanıb. O,
Kiyevin nəzarətində olmayan Donbasın bir hissəsinin keçiriləcək seçkilər
müddətinə Ukrayna qanunlarına əsasən müvəqqəti xüsusi status almasını təklif
edib. ATƏT bu seçkiləri ədalətli və azad hesab edərsə, Donbasın xüsusi statusu
haqqında qanun qüvvəyə minməli və davamlı olaraq fəaliyyət göstərməlidir. Güman
edilirdi ki, bu, Minsk razılaşmalarının icrasını və Rusiyaya qarşı sanksiyaların
mərhələli şəkildə qaldırılmasını sürətləndirməlidir. Bu fikir ilk dəfə 2015-ci
ildə müzakirə edilib, lakin heç vaxt hər kəs üçün vahid sənəd formatına
salınmayıb. Bu səbəbdən də tərəflər bunu fərqli şərh edirdilər və indiyə qədər
sövdələşmə ilə bağlı hələ də razılığa gəlinməyib.
Ukraynanın sabiq prezidenti Petro Poroşenkonun bildirib ki, "Ştaynmayer
formulu” Rusiya maraqlarını ifadə edir və Kremldə hazırlanıb: "Normand
formatında görüşlər hər hansı bir şərt irəli sürülmədən davam etdirilməlidir”.
Poroşenko öz məlumatında separatçı qurumların rəhbərlərinin səsləndirdikləri
bəyanatı xatırladıb. "Onlar bildiriblər ki, razılaşdırılan formullar "Donbasın
öz müqəddəratının tanınması mənasına gəlir”, - deyə Poroşenko bəyan edib. Ukraynanın
keçmiş lideri hazırkı hökuməti ölkənin maraqlarına xəyanətdə ittiham edib. "Bu,
Rusiyaya təslim olmaqdır”,- deyə keçmiş prezident jurnalistlərə
deyib. Poroşenko deyib ki, bu razılaşma "Rusiyanın dəyirmanına su tökməkdir,
çünki Ukrayna orada seçki keçirmək öhdəliyi götürsə də, Rusiyayla sərhədə
nəzarəti ələ alacağına hər hansı təminat almayıb”.
Parlamentin keçmiş spikeriAndrey Parubi dəsazişlə bağlı
dinləmələrin keçirilməsinə çalışacağını deyib. O, Zelenski administrasiyasını
cəmiyyəti qərarvermə prosesindən kənarlaşdırmaqda ittiham edib.
Kremldə isə Ukraynanın "Ştaynmayer formulu”na razılıq verməsini
müsbət hal kimi qiymətləndirirlər. Bunu Kremlin mətbuat xidmətinin rəhbəri
Dmitri Peskov deyib. Onun sözlərinə görə, bu fakt "Minsk-2” razılaşmasının həyata
keçirilməsi yolunda irəliləyişə ümid verir: "Bu, Ukrayna münaqişəsinin
nizamlanması üçün yeganə mümkün yoldur”. D. Peskov Normand formatında sammitin
keçirilməsi tarixinin yaxın vaxtlarda açıqlanacağına ümid etdiyini də qeyd
edib: "Ştaynmayer formulu"na razılıq verilib. Ona görə də indi bütün
maraqlı tərəflər və nümayəndələr sammitin keçirilməsi perspektivləri üzərində
çalışacaq. Ümid edirik ki, yaxın vaxtlarda sammitin keçirilməsi tarixinə
aydınlıq gətiriləcək”.
Azər NURİYEV