Türkiyənin qəhrəmanına çevrilən azərbaycanlı həkim

1984-cü ildə Şəkidə dünyaya gəlib Azərbaycan Tibb Universitetini bitirdikdən sonra Türkiyədə diplomun təsdiqi imtahanında iştirak edib. 2008-ci ildə TUS imtahanını verərək Kartal Koşuyolu Yüksək İxtisas Təhsil və Araşdırma xəstəxanasında ürək-damar cərrahı bölümündə oxuyub. 3 il İstanbulda işlədikdən sonra Azərbaycana qayıdaraq Gəncə Beynəlxalq Xəstəxanasında çalışıb. 2020-ci ildən Türkiyənin Yalova Atakənt xəstəxanasında fəaliyyət göstərir.

- Orta məktəbdə insan anatomiyası dərsi idi. Uşaqlar dərsdə səs saldılar. Müəllim elə bildi ki, nadincliyi mən etmişəm və mənə hirsləndi. Dedim ki, müəllim, axı mənim günahım yoxdur, niyə mənə əsəbiləşirsiniz? Dedi ki, sənə bu fəndən yaxşı qiymət yazmayacağam. "Oxuduqdan sonra necə qiymət yazmayacaqsınız?” dedim. Müəllim cavabında "sən oxumayacaqsan, mən də dediyimi edəcəyəm” dedi. Növbəti dərsə qədər kitabı başdan sona əzbərlədim. Müəllim və uşaqlar suallar verir, mən də cavablandırırdım. Çaşdığım yer olmadı, çünki kitabın hər səhifəsini əzbərləmişdim. Yenə də müəllim mənə "5” yox, "4” verdi. O kitabı oxuduqdan sonra insan orqanizmi mənə çox maraqlı gəldi və həkim olmağa qərar verdim. O "4” məni həkim etdi.

- Çox qeyri-adi gün idi. Həmişəki kimi işimlə məşğul idim. Şükürlər olsun ki, o gün əməliyyatda deyildim. Əvvəlcə mavi kod siqnalı verildi. Ürək-damar cərrahları mavi kod komandasına aid olmadığı üçün təcili yardım bölməsinə getmədim. Təxminən 3-5 dəqiqə sonra telefonuma zəng gəldi. Hər şey telefon zəngi ilə başladı. Assistent "həkim, təcili enərmisiniz” dedi və vəziyyəti başa düşdüm. Əgər bir ürək damar cərrahı yardım servisinə təcili çağırılırsa, orada artıq gəzərək yox, qaçaraq getmək lazımdır. İşıq sürəti ilə qaçdım. Otağa girəndə xərəkdə uşağı gördüm. Xəstəni süni tənəffüs borusuna birləşdirmişdilər. Kardioloq ürək yaralanmasını yoxlamaq üçün exokardio edirdi. Xəstənin yaralanma nahiyəsinə baxdım və gördüm ki, ürək olma ehtimalı çoxdur. Kardioloq dedi ki, ürək yaralanmasını exoda görə bilmir. Yəni ürək ətrafında çox miqdarda maye var. O anda tibb işçilərindən birinin səsini eşitdim: "Xəstənin ürəyi dayandı”... Artıq uşağı itirirdik. Peşəmizin verdiyi reflekslə nə etmək lazım olduğuna qərar verdim. Çünki xəstədə ürək yaralanması yoxdursa, qısa müddət ərzində ürəyinin dayanması ehtimalı çox azdır. Üstəlik, yaralanma döş qəfəsində idi...

- Bəli. İndi də danışanda həyəcanlanıram. Çünki hamının övladı var. Hamının övladı ağaca çıxar, oyun oynayar və başına belə hadisə gələ bilər. Orada da öz övladımı gördüm. Təsəvvür edin, uşaq oyun oynayarkən ürəyi yaralanır. Mən yardım etməli idim və artıq burada dəqiqələr yox, saniyələr önəmli idi. Xərəyin üzərinə çıxdım, ürək masajı edərək, "bizi dərhal əməliyyatxanaya endirin” dedim.

-12 yaşında ürəyi yaralanmış uşaq... "Qucağıma alıb əməliyyat masasına qoydum” desəm, yanılmaram. Normalda xəstənin steril şəkildə örtülməsi lazımdır. Amma burada vaxt itirə bilmirdik. Xəstənin ürək nahiyəsini təcili olaraq açmaq qərarını verdim və onu masaya qoyduqdan sonra ürəyi açmağım təxminən 1 dəqiqə çəkdi. Ürəyin ətrafında perikard (ürək kisəsi) deyə bir hissə var. Ürək yaralanmalarında ürəyin içərisində olan qan perikardla ürəyin arasında toplanır və onun funksiyasını əngəlləyir. Birbaşa perikardı açmaq lazımdır ki, içindəki qanı boşaldıb, ürəyin funksiyasını təmin edək. Perikardı açanda bol miqdarda qan və qan laxtası var idi. Biz buna ürək tampunadası deyirik. Qanı boşaltdıqdan sonra ürək rahatladı. Əməliyyat masasında ciddi problemlə qarşılaşmadıq. Ən önəmli və can alan nöqtə əməliyyatdan sonra reanimasiya idi. Çünki ürək masajı olan müddətdə beynin nə qədər oksigenlə təmin olunduğunu bilmirdik. Xəstənin oyanmama, beyində problem yaranma ehtimalı da var idi. 4 gözlə xəstənin oyanmasını gözləyirdik. Səhərə yaxın xəstə gözlərini açdı, lakin heç bir əmrə itaət etmədi. "Eşidirsənmi?” deyirik, cavab yoxdur. "Həmzə, Həmzə” çağırırıq, reaksiya vermir. Sanki heç nə eşitmir. Düşündük ki, yəqin uşaqda eşitmə problemi yaranıb. Xəstənin anasını çağırdım. Əsl möcüzə orada baş verdi... Ana, "Həmzə, məni eşidirsənmi?” deyə uşağa səsləndi. Həmzə başını hərəkət etdirdi və əli ilə işarə elədi. Artıq missiyamız müsbət sonluqla tamamlanmışdı.

- Haqlısınız. Mən orada risk etdim. Ola bilərdi, hər şey normal getməz, uşağın həyatını xilas edə bilməzdik. Yaxud prosedurdan sonra başqa ağırlaşmalar olardı. Düzdür, hüquqi cəhətdən problem olacağını zənn etmirəm, çünki "xəstəyə niyə təcili müdaxilə etdin” deməzdilər. Həmin an veriləcək qərar bəlli idi. Tam tərsinə, yardım etməsəydim, o zaman hüquqi baxımdan "niyə müdaxilə etmədin” deyərdilər. Amma işin, sadəcə hüquqi tərəfini deyil, xəstə yaxınları tərəfini də düşünmək lazımdır. Müdaxilə uğursuz olanda, xəstə yaxınları tərəfindən təzyiqlərə məruz qala bilərik. Orada bunları düşünmək üçün zamanımız yox idi. Biz lazım olan qərarı verdik və etdik. Bunu hesablamaq şansım yox idi. Bəlkə başqa sahələrdə düşünmək üçün vaxt var. Amma ürək, böyük damar yaralanmalarında zaman anlayışı yoxdur.

- Bir quşun qanadının çırpıntısının belə təsadüf olmadığına inanıram. Uşağın həyatda qalması, məncə, qismət, lazımi müdaxilənin olması, peşəkarlıqdır. Yəni uşağın qismətində yaşamaq şansı var idi ki, peşəkar müdaxilə olunmaq şansı qarşısına çıxdı.

- Dünya əllərində olsaydı, gətirib ovcuma qoyardılar. Əslində valideynlər işin ciddiyyətini həkimlər qədər anlamırlar. Saniyələrin əhəmiyyətini biz həkimlər bilirik. Valideynlər bu dərəcəsini bilsə, nə edərlər, bilmirəm.

- Bəli, çox cavanlaşıb. Getdikcə də cavanlaşmağa davam edir. Səbəblər çoxdur. Keyfiyyətsiz qidalanma, masa arxası işlər, idmandan uzaq qalma, gərgin, stressli həyat bunların başındadır. Kiçik faktorlar kimi görünsə də, insan həyatı üçün çox önəmlidir. Zərərli vərdişlərdən uzaq qalmaq, hərəkətli yaşamaq lazımdır. Amma bir həqiqət də var ki, bunların hamısını edib, gənc yaşda ürək problemləri ilə rastlaşanlar da az deyil. Bu, genetik problemlə bağlıdır. Genetik xəstəliklərlə bağlı belə bir deyim var: "Genetika silaha mərmini verir, yaşam tərzi tətiyi çəkir”. Yəni genetikada varsa, xəstəlik hazır şəkildə dayanır, gec-tez partlayacaq. Amma yaşam tərzin təhlükəlidirsə, o tətiyi tez çəkirsən.