Bakı 25°C
Türkiyə və İsrail üçün yeni dövr
"Milliyet”: "İki ölkənin
Şərqi Aralıq dənizindən Azərbaycana qədər geniş bir bölgədə ortaq maraqları
var”
Türkiyə ilə İsrail arasında illər uzunu yaşanan gərginlik getdikcə
arxa plana keçir. Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanla yeni seçilən İsrail
prezidenti İshak Hersoq arasındakı son telefon danışıqları və müzakirə olunan
məsələlər artıq münasibətlərin normallaşma astanasında olduğunu deməyə əsas
verir. Türkiyə prezidenti telefon danışığı zamanı "bütün fikir ayrılıqlarına baxmayaraq,
İsrail ilə təmasların və dialoqun davam etdirilməsinə böyük əhəmiyyət veririk”
deməsi və Hersoqun da öz növbəsində Türkiyə-İsrail münasibətlərinə böyük önəm
verdiyini deməsi böyük əhəmiyyət kəsb
edir. Bu onu deməyə əsas verir ki, Türkiyə İsraillə xarici siyasətini yenidən
nəzərdən keçirir və bu telefon danışığı çox vacib bir yeni başlanğıcdır.
Gəlinən qənaət budur ki...
Yeri gəlmişkən, Türkiyə mediası yazır ki, Benyamin Netanyahunun
istefası belə bir normallaşmanın sürətlənməsini mümkün etdi. Gəlinən qənaət
budur ki, Türkiyə və İsrailin telefon danışıqları ilə bağlı yaydıqları
açıqlamalar iki ölkə arasındakı münasibətlərin sürətlə bərpa olunacağına ümid
verir. "İki ölkənin Şərqi Aralıq dənizindən Azərbaycana qədər geniş bir bölgədə
ortaq maraqları var. İkinci Qarabağ müharibəsində İsrailin qardaş Azərbaycana
ədalətli müharibəsində nə qədər dəstək verdiyini hamımız müşahidə etdik.
Amerikadakı İsrail lobbisinin Azərbaycana qarşı erməni diasporunun
fəaliyyətinin tarazlaşdırılmasında da nə qədər faydalı olduğunu müşahidə etdik.
Digər tərəfdən, vaxtilə Yunanıstan və Cənubi Kiprə yaxınlaşan və Türkiyəyə
qarşı hərbi ittifaq quran İsrailin mənafelərimizə nə dərəcədə zərər verə
biləcəyini gördük. Bundan əlavə, Amerikadakı İsrail lobbisinin, yunan və erməni
lobbiləri ilə birlikdə Konqresdə Türkiyə əleyhinə bir blok yaratmasının da
Türkiyəyə problem yaratdığını müşahidə etdik”, - deyə qardaş ölkənin "Milliyet”
qəzeti yazır.
Vaxt və etibar tələb olunur
Qeyd olunur ki, bütün bunlara
baxmayaraq, İsrail Yunanıstana ciddi dəstək vermədi. Yunan Kiprinə 1997-ci ilin
əvvəlində S-300 raketlərinin verilməsi Türkiyənin diplomatik və hərbi təzyiqləri
üzündən baş tutmadı. O zaman da bu raketlərin adaya gətirilməməsi üçün İsrail
Türkiyənin yanında oldu. "Bu gün münasibətlərin əvvəlki normal vəziyyətə
birdən-birə qayıtmasını gözləmək real görünməsə də, hər halda, şanslar
yüksəkdir. Unutmaq lazım deyil ki, Türkiyə ilə İsrail arasında uzunmüddətli "soyuq
müharibə” yaşandı. Bunun təsirləri və qalıqları iki ölkə arasındakı
münasibətlərə müəyyən bir müddət təsir edəcək. Məsələn, İsrailin birdən-birə
Yunanıstandan və yunan Kiprindən uzaqlaşaraq 1997-1999-cu illər "S-300” böhranında olduğu kimi
Türkiyəni müdafiə edəcəyini gözləməməliyik. Ən əsası İsrailin Yunanıstanla
antitürk hərbi əlaqələr quraraq, Ankara ilə dostluğunu qorumağın mümkün
olmadığını başa düşməsi vacibdir. Bu kimi məsələlər vaxt tələb edir və etibar
tələb olunur”- deyə məqalədə vurğulanır.
İlk müsbət nəticələr var
Enerji sektorundakı əməkdaşlığın iki ölkə arasındakı münasibətlərin
normallaşma prosesini sürətləndirə biləcəyi də qeyd olunur. İqtisadi cəhətdən
əlverişli şərtlər yaranarsa, İsrailin Şərqi Aralıq dənizi hövzəsindən çıxardığı
və yaxud çıxaracağı qazın Türkiyəyə nəqli münasibətlərə əhəmiyyətli bir töhfə
verə bilər: "Artıq turizm və ticarət sahələrində mövcud olan məhdud
əməkdaşlığın daha da inkişafı ilə iki ölkə arasındakı münasibətlər tədricən
strateji səviyyəyə yüksələ bilər. İsrail ilə ikitərəfli münasibətlərin
normallaşması, Ankaranın Misir, Səudiyyə Ərəbistanı və bölgədəki digər ölkələrə
qarşı diplomatik təşəbbüslərinin bir hissəsi kimi qəbul edilməlidir. Artıq bu
sahədə ilk müsbət nəticələr var. Şərqi Aralıq dənizindən çıxarılan təbii qaz
Türkiyəyə nəql oluna bilər”.
Məqalədə eyni zamanda vurğulanır ki, risklər də gözardı
edilməməlidir. "Məsələn, Türkiyə Fələstin-İsrail münaqişəsində gərginlik
yaratmamalıdır, ərəb dövlətləri ilə birlikdə problemin həll yolunu
dəstəkləməlidir. Son hadisələr bizi bu məsələdə müsbət nəticələr çıxarmağa təşviq
edir. İsrail ərəb dövlətlərinin
əksəriyyəti ilə münasibətlərini normallaşdırıb. Türkiyə də bunu görməli və nəticə çıxarmalıdır” - deyə
məqalənin sonunda bildirilir.
Azər
