Bakı 14°C
Toğrul İsmayıl: “ABŞ Senatının qərarı siyasi xarakterlidir”
Politoloq: "ABŞ
itaətkarlıq etməyən Türkiyəni cəzalandırmağa çalışır”
"ABŞ
Senatının belə bir addım atacağı əvvəldən təxmin edilirdi. Çünki, son illər
ABŞ-Türkiyə münasibətləri xeyli kəskinləşmişdi. Düzdür, Trampla Ərdoğan
arasında keçirilən görüşdən sonra bu sahədə nisbətə sakitlik hökm sürürdü. Amma
nəticə etibarilə hadisələrin səngimədiyini, gərginliyin artdığını müşahidə
edirik. ABŞ itaətkarlıq etməyən Türkiyəni cəzalandırmağa çalışır. Bu
cəzalandırma növlərindən biri tarixi reallığa, hüquqa əsaslanmayan hadisəni Türkiyənin
ayağına yazmaq, onu soyqırımı törətməkdə ittiham etməkdir. Bununla Türkiyəni
gözü kölgəli etməyə, bundan öz maraqları naminə yararlanmağa çalışırlar”.
Bu barədə "Kaspi” qəzetinə açıqlamasında Türkiyədə
yaşayan siyasi şərhçi Toğrul İsmayıl bildirib. O, "erməni soyqırımı” kimi
dünya ictimaiyyətinə sırınan hadisənin 1915-ci ildə baş verdiyini, həmin vaxt
birinci dünya müharibəsi getdiyini diqqətə çatdırıb. Qeyd edib ki, bu müharibənin
iştirakçısı Osmanlı dövləti olduğu üçün o dövrdə baş verən hadisənin müasir
Türkiyə ilə hər hansı bağlantısı yoxdur.
Hansısa
dövlətin parlamentinin qəbul etdiyi qərar yalnız o dövlətin özünə aid ola bilər
Siyasi şərhçi
Türkiyə Cümhuriyyəti qurularkən imzalanan Lozanna müqaviləsinə diqqət çəkib.
Bildirib ki, bu müqavilənin imzalanmasında böyük dövlətlər iştirakçı olublar və
orada hər hansı soyqırımından söhbət getməyib: "Beynəlxalq hüquq
nöqteyi-nəzərindən soyqırımı iddiasının heç bir əsası yoxdur. ABŞ-ın 1948-ci
ildə qəbul etdiyi soyqırımı önləmə anlaşmasında Hitler Almaniyasının yəhudilər
üzərində törətdiyi soyqırımı gündəmə gətirilib. Nürnberq Beynəlxalq Hərbi
Tribunalından sonra da soyqırımı məsələsi gündəmdə saxlanılıb. Dünya
ictimaiyyəti bu qərarlara dayanaraq faşist Almaniyasının yəhudilərə qarşı
törətdiyi soyqırımını tanıyıb. Beynəlxalq Məhkəmələrdə soyqırımı törədilməsində
rol alan dövlət məmurlarının cəzalandırılması faktına rast gəlinsə də, indiyə
qədər hansısa dövlətin, yaxud millətin cəzalandırılması faktı yoxdur.
Ümumiyyətlə bu kimi məsələləri beynəlxalq məhkəmələr, tarixçilər araşdırır.
Tarixi hadisələrin dəyərləndirilməsi baxımdan bu, vacibdir. Lakin 1948-ci ildə
qəbul edilən bir qərarın 1915-ci ildə baş verən hadisələrə şamil edilməsi
məntiqsizlikdir, hüquqi əsası, bağlantısı yoxdur. ABŞ-ın və uydurma soyqırımı
tanıyan bəzi dövlətlərin davranışında yalnız siyasi çalar özünü biruzə verir.
Hansısa dövlətin parlamentinin qəbul etdiyi qərar yalnız o dövlətin özünə aid
ola bilər. Məsələyə bu yöndən də baxdıqda, uydurma soyqırımı iddiaları ilə
bağlı müxtəlif dövlətlərin parlamentində qəbul edilən qərarların Türkiyə ilə
hər hansı bağlantısı ola bilməz”.
Münasibətləri
tamamilə kəsmək qeyri-mümkündür
T.İsmayıl
vurğulayıb ki, ABŞ dünyanın super dövlətidir və onun Senatında Türkiyə əleyhinə
qəbul edilən qətnamə digər dövlətlərə bu yöndə təsir edə bilər: "Yəni, bu qərar
Türkiyəni siyasi ortamda ağır vəziyyətə salacaq. Ən əsası, qəbul edilən qətnamə
o qədər açıq siyasi mahiyyət daşıyır ki, burada məqsədi gizlətmək
qeyri-mümkündür. Nəzərə alınmalıdır ki, Türkiyə ilə ABŞ arasında strateji
tərəfdaşlıq əlaqələri, işbirliyi, müttəfiqlik münasibətləri mövcuddur.
Sözügedən qətnamənin qəbulu və bundan irəli gələn addımlar bu münasibətlərə
ciddi xələl gətirir. ABŞ nəyin bahasına olursa-olsun, Türkiyəni cəzalandırmağa
çalışır. Bu, məkrli, qeyri-obyektiv bir yanaşmadır. Türkiyə Yaxın Şərqdə,
bölgədə güclü bir dövlətdir, ABŞ-ın müttəfiqidir, NATO üzvüdür. ABŞ bu bölgədə
həyata keçirdiyi hərbi əməliyyatlarda Türkiyənin gücündən yararlanır. Türkiyə
gələcəkdə bu dəstəyini azalda bilər. Lakin inanmıram ki, iki ölkə arasında münasibətlər
daha gərgin xarakter alsın. Münasibətləri tamamilə kəsmək qeyri-mümkündür. Misal
üçün, Rusiyanın parlamentinin alt qanadı, eləcə də bəzi qərb ölkələrinin
parlamenti uydurma soyqırımı tanıyıb. Ancaq bu, həmin ölkələrlə münasibətlərin
qurulmasına, inkişaf etdirilməsinə əngəl olmayıb”.
Alpər TURAN
