Tənha ahıllar üçün günərzi xidmət mərkəzləri
Təqaüdçü insanlara, tənha ahıllara sosial dəstəklə
yanaşı, onların mənəvi-psixoloji dünyaları üçün müxtəlif layihələrin həyata
keçirilməsi də artıq qabaqcıl ölkələrin sosial siyasətlərində əsas yer tutur. Yaşlılar
üçün kitabxanaların yaradılması, səyahətlərin təşkili, könüllülər kimi işə cəlb
olunması, məşğulluqlarının təmin edilməsi və s. kimi layihələr üçüncü yaş
dövrünü yaşayan insanların ömrünü uzatmağa, onları tənhalıqdan xilas etməyə,
səhhətlərinə, psixoloji durumlarına yardım etməyə hesablanıb.
Ölkələr təqaüdyaşlı insanların sosial rifahları
üçün atdıqları addımlarla yanaşı, mərhəmətə, xeyriyyəçilik ənənələrinə,
xeyirxahlığa söykənən layihələri də birgə həyata keçirirlər. Məsələn, Rusiyada
ahıllar üçün universitetlərin qəbul elan etməsi, tənha qocaların tanışlıqları
məqsədi ilə səyahət klublarının yaradılması, yaddaşlarının bərpa olunması üçün
dil kurslarının fəaliyyəti buna gözəl misaldır. Bizim ölkəmizdə də sosial
siyasətin əsas istiqamətlərindən biri ahıl insanların sosial müdafiəsinin
gücləndirilməsinə yönəlib. Ölkə qanunvericiliyinə əsasən, 70 yaşına çatmış
vətəndaşlar ahıl hesab olunurlar.
Dövlət başçısının 2019-cu il 1 iyun tarixli sərəncamı
sosial xidmətlər sistemində yeni bir istiqamət kimi, ahıllar üçün də günərzi
xidmətlərin təşkilinə imkan yaradıb. Sərəncamın icrası çərçivəsində 5 rayonda
ahıllar üçün günərzi xidmət mərkəzlərinin yaradılması nəzərdə tutulub.
Hazırda Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi
Nazirliyinin pensiya yaşına çatmış şəxslər üçün sosial xidmət müəssisəsində
həmin kateqoriyadan olan şəxslər stasionar şəkildə xidmətlərlə təmin edilirlər.
Həmçinin əmək qabiliyyətli qohumları və ya qanuni nümayəndələri ilə eyni
yaşayış məntəqəsində yaşamayan, özünəqulluq qabiliyyəti olmayan tənha ahıllara
evlərində sosial-məişət xidməti göstərilir. Nazirliyin məlumatına görə, yeni
günərzi mərkəzlərində isə tənha ahıllara yarımstasionar şəkildə sosial-məişət,
tibbi, mədəni və s. xidmətlər göstərilməsi, asudə vaxtlarının səmərəli təşkili
və s. istiqamətlərdə işlər aparılacaq.
Əmək və
ƏhalininSosial MüdafiəsiNazirliyiDövlət Sosial Müdafiə
Fondunun Sosial xidmətlər və proqramlarşöbəsinin müdiri Vüqar Behbudov"Kaspi”yə
açıqlamasında ölkəmizdə tənha yaşayan ahıllara evdə sosial xidmət göstərildiyini
bildirir. Belə ki, nazirliyin 1100-dən çox işçisi tərəfindən 11 min qocaya evdə
məişət xidməti göstərilir: "Bizim Qocalar evimiz var. Tənha yaşayan insanlara
qulluq göstərilsin deyə, onlar qocalar evinə yerləşdirilir. Elə qocalar da var
ki, onlara evdə məişət xidməti göstərilir. Bəziləri gün ərzində özləri heç nə
edə bilmirlər və qocalar evinə də düşmək istəmirlər. Bu cür insanlara
alternativ xidmət göstərilir. Biz də həmin qocalara gün ərzində xidmət
göstərmək üçün qərara aldıq ki, günərzi mərkəzi yaradılsın və ahıllar orada
asudə vaxtlarını mənalı keçirsinlər. Uzun illər işləyib evdə qalan insanlar
üçün işsiz qalmaq daha böyük zərbə olur. Onlar həmin mərkəzlərdə gün ərzində
vaxtlarını keçirsələr, bir-birləri ilə ünsiyyətdə olsalar, onlar üçün daha
effektiv olar. Təbii ki, həmin mərkəzlərə sırf ehtiyacı olanların gəlməsinə
diqqət yetiriləcək”.
Şöbə müdirinin bildirdiyinə görə, ilkin olaraq 5
günərzi mərkəzinin yaradılması nəzərdə tutulur. Bu günlərdə isə pilot layihələrin
yaradılması ilə bağlı elanlar veriləcək: "İstəyirik ki, sosial sahədə təcrübəsi
olan təşkilatlar təkliflərlə çıxış etsinlər. Mərkəzlərin əsasən Bakı, Sumqayıt,
Gəncə kimi iri şəhərlərdə yaradılması nəzərdə tutulub. Gələcəkdə daha hansı
istiqamətlərdə yaradılması üçün təklifləri nəzərə alacağıq. Bu, pilot layihə
olduğu üçün birdən-birə öhdəçiliyi boynumuza götürüb bütün ölkəni əhatə edə
bilməyimiz real deyil. Biz uşaqlar üçün də günərzi mərkəzləri yaratmışıq. Bu işdə
özümüz üçün də təcrübə lazımdır”. V.Behbudovun sözlərinə görə, mərkəzlərdə
ahılların asudə vaxtlarının mənalı keçməsindən ötrü kitabxanaların yaradılması,
müxtəlif oyunların keçirilməsi, səyahətlərin təşkili və s. nəzərdə tutulur.
Həmçinin ahılların məşğulluqları da nəzərə alınacaq. Gün ərzində ahıllar üçün müəyyən
qidaların təşkili də istisna deyil. Şöbə müdiri pilot layihənin həyata
keçirilməsi üçün beynəlxalq təcrübənin də öyrənildiyini deyir: «Bu yaxınlarda
beynəlxalq tədbirdə iştirak etdim. Tədbirə bir çox ölkələrin nümayəndələri
qatılmışdı. Təbii ki, onların da təcrübəsindən istifadə etməklə öz nümunəmizi
yaratmağa çalışırıq. Çünki bizim ahıllarla onların ahıllarının həyat tərzi,
yaşayışı və s. arasında fərqlər var. Məsələn, dünyanın hər yerində qocalar evi
pullu, bizim ölkəmizdə isə pulsuzdur. Ancaq xidmət olaraq onların fəaliyyətini
öyrənmişik».
Şöbə müdiri, həmçinin Kanada təcrübəsi üzərində də
düşünüldüyünü deyir. Belə ki, Kanadada uşaq evi və qocalar evini birləşdirmək
fikri irəli sürülüb. Nəticə isə gözləniləndən də yüksək olub. Yaşlılar sevgi
dolu nəvələrini tapıblar, ata-anasız uşaqlar isə ilk dəfə valideyn sevgisi və
qayğısı hiss ediblər.
Həkimlər həmin yaşlıların bütün həyati funksiyalarının
yaxşılaşdığını, gözlərinə işıq gəldiyini və yaşam güclərinin artdığını müəyyən
ediblər. Uşaqlardakı sıxıntı, qorxu, kədər, güvənsizlik hissi isə şıltaq
səs-küylə əvəz olunub. Kimsə heç vaxt sahib olmadığı ailəyə sahib olub, kimsə
nəvələrlə əhatələnib: "Ancaq bilmirik ki, bizim qocalar uşaqları necə qəbul
edər. Ona görə də bir qədər tərəddüd keçiririk”.
Mərkəzlərə insanların yerləşdirilməsinə gəlincə,
şöbə müdiri bildirir ki, yerlər icarəyə götürüləcək: "Yəni layihə olaraq
verəcəyik, təşkilat özü yeri təklif edəcək. Biz də ahıllar üçün yerin uyğun
olub-olmadığını qiymətləndirəcəyik. Bizim o qədər binamız yoxdur. Prezidentin
sərəncamına əsasən, 58 uşaqlar üçün reabilitasiya mərkəzi, 58 icma əsaslı reabilitasiya
mərkəzi, 10 peşə reabilitasiya mərkəzi daxil olmaqla 100-dən çox mərkəz
yaradacağıq”. Mərkəzlərdə ahılların məşğulluqları da nəzərə alınacaq. Qocaların
nəyə marağı varsa, ilkin olaraq həmin məşğulluq növləri tətbiq ediləcək: "Gələcəkdə
tələbata uyğun olaraq məşğulluq növləri dəyişə də bilər. İlkin olaraq mərkəzə
ahıl tənhalar cəlb olunacaq. Çünki ahılların sayı çoxdur. Təkcə tənhalar 10
mindir. Hələlik qanunvericiliyə uyğun mərkəzlərin yaradılması ilə bağlı elanlar
hazırlanır. Yəqin ki, ayyarıma layihənin icrasına başlanılacaq”.
Təranə Məhərrəmova