Tatamini səhnəyə dəyişən xanım - Debüt
Əminə Cəfərova: "İncəsənət
Universitetini bitirmək aktyor olmaq demək deyil”
Hələ yolun başındadır. Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət
və İncəsənət Universitetinin 4-cü kursunda, "Teatr sənəti fakültəsi”ndə təhsil
alır. Ömrünün ən gözəl illərini yaşayır. Yaradıcılığına ana teatrdan başlayıb.
Belə ki, Akademik Milli Dram Teatrında maraqlı obrazlar yaradan Əminə Cəfərova
Şah Mat Teatrının da aktrisasıdır. Deyir ki, səhnə onun üçün doğma məkandır.
- Əminə Cəfərova
özünü necə təqdim edərdi?
- Həyatının üçüncü onluğuna qədəm qoyan, insanlardan
uzaqda öz dünyasını quran biri kimi təqdim edərdim. 1998-ci il mayın 16-da Bakıda
dünyaya gəlmişəm, 96 saylı məktəbi bitirmişəm. İdmanın müxtəlif növləri - üzgüçülük,
basketbol, karate ilə məşğul olmuşam. Hətta karatedə nailiyyətlərim olub.
- Bəs nə üçün idmanı
davam etdirmədiniz?
- Həmin ərəfələr universitetə hazırlaşırdım. O dönəmlər
yalnız bir istiqamət üzrə özümü yönləndirmişdim və istəyimə doğru yol alırdım. Seçim
anında incəsənətlə idman arasında qaldım və incəsənəti seçdim.
- Səbəb?
- Çünki ruh mənə daha rahat və komfortludur. Rahatlığıma
önəm verən insanam. Universitetə daxil olduqdan sonra zamanım olmadığı üçün idmandan
kənarlaşdım.
- İncəsənət Universiteti
sizə nə qazandırdı?
- Universitet mənə çox şey qazandırdı. Əslində rejissorluğa
hazırlaşırdım və özümü bu istiqamətə kökləmişdim. Hazırlıq müəllimim, xalq
artisti Vidadi Həsənov məni fikrimdən döndərdi və dedi ki, sən səhnəyə çox yaraşırsan,
səhnənin arxasında qalmalı deyilsən. Düzdür, fikrimdən dönməmişdim, ancaq özümü
sınamaq istəyirdim. Bunun üçün universitetə sənəd verərkən aktyorluğun
qabiliyyət imtahanında iştirak etdim və orada münsif heyəti kürsüsündə əyləşən Şəfiqə
Məmmədova məni çox bəyəndi, aktyorluq ixtisasına qəbul etdi. Rejissorluğa qabiliyyət
imtahanı verməyə getdikdə isə, Cənnət Səlimova dedi ki, əgər səni Şəfiqə Məmmədova
aktyorluğa qəbul edibsə, demək sən səhnənin önündə olmalısan, arxasında deyil. Qismət
elə gətirdi ki, mən aktyorluğa daxil oldum. Mənə də elə gəlir ki, əgər səhnə arxasında
olsaydım, bu qədər sakit və rahat ola bilməzdim.
- Akademik Milli
Dram Teatrının səhnəsi ilə tanışlığınız necə yarandı?
- İkinci kursdan etibarən Akademik Milli Dram Teatrında
tamaşalarda iştirak edirəm. Universitetdən teatra gedəndə 12 nəfərdən ibarət
idik və getdikcə sayımız azalmağa başladı. Teatrda isə "Manqurt”da qarabasma, "Buratino
axmaqlar ölkəsində”də qurbağa, "Ninza tısbağalar”da ifritəni oynayıram.
- Tələbələrə teatrda
çalışmaq üçün yetəri qədər imkan və şərait yaradılırmı?
- Maksimal dərəcədə bizə teatrlarda işləmək və tamaşalarda
rol almaq üçün imkan yaradılır. Ümumiyyətlə teatrlar gənclərin orda çalışmasında
maraqlıdırlar.
- Bəs teatrda
çalışmaq gənclərin marağındadırmı?
- Elə gənclər var ki, teatrda çalışmaqda
maraqlıdır, səhnəyə çıxmağa can atır. Bəzi tələbələr isə məhz diplom xatirinə təhsil
alırlar. Bəziləri simasının tanınması üçün məhz bu universiteti seçib. Teatr
insanın müəllimidir və öyrədici funksiya daşıyır.
- Bəs film, kamera
önü?
- Film və serialdan aktrisa olaraq nəsə öyrənmək
mümkün deyil. O zaman mümkün olur ki, yaradıcı heyət, xüsusən də rejissor işini
bilən, peşəkar və illərin sənətkarı olsun ki, sən ondan nəsə öyrənə biləsən. Özümü
filmdən, kameradan çox kənarlaşdırmışam. Çünki orada öyrənə biləcəyim heç nə yoxdur.
Teatr canlı sənət növüdür. Burada birbaşa insanlarla ünsiyyətdə olursan. Ancaq filmdə
o enerjini almaq mümkün olmur.
- Universitetdə
də tələbələrin hazırladığı tamaşalar olur. Bu prosesin özü də çox böyük öyrədici
funksiyaya malikdir.
- Əslində məni bir aktrisa kimi həvəsləndirən də bu
oldu. Universitetə daxil olanda, çox həvəssiz idim, rejissor olmaq istəyirdim. Daha
sonra tələbə yoldaşlarımın və dostlarımın tamaşalarından təkliflər aldım və bu tamaşalar
məni daha da ruhlandırdı. Gördüm ki, mənə çox maraqlıdır və insanlarla işləmək,
onları tanımaq mənə daha çox şey qazandırır. Bu tamaşalar məni bir aktrisa
olaraq daha çox möhkəmləndirdi.
- Universitetdə
belə bir deyim var: "İncəsənət Universitetinə gələn tələbələr özlərini birinci kursda
xalq artisti, ikinci kursda əməkdar, üçüncü kursda aktyor, dördüncü kursda isə heç
aktyor belə hesab etmirlər”. Siz bu fikri qəbul edirsinizmi?
- Mən bunu qəbul etmirəm. Ancaq elə tələbələr var
ki, ilk kursdan özlərini həqiqətən elə aparırlar. Hesab edirlər ki, əgər
qabiliyyət imtahanından keçiblərsə, onlar əsil aktyordurlar. Anlamırlar ki, İncəsənət
Universitetini bitirmək aktyor olmaq deyil. İncəsənət Universitetini bitirib, digər
sahələrdə işləyənlər də az deyil.
- Teatr səhnəsində
obraz canlandırmaq üçün sizə görə nəzəriyyə, yoxsa təcrübə daha önəmlidir?
- Biri var nəzəriyyəni oxuyub, tətbiq etmirsən və
bu sənin bazanda qalır. Bir də var ki, sən nəzəriyyədən təcrübəndə, səhnədə də
istifadə edirsən. Öyrəndiklərini harda, necə istifadə etdiyini bilmirsən.
Səhnəyə çıxdıqda, beynin nəzəriyyədə qalır.
Birini atıb digərini tutmaq mümkün deyil. Düzdür, praktika nəzəriyyədən bir az üstündür.
Çünki praktikada öyrəndiklərini tətbiq edərək öyrənirsən.
- Universitet sizə
o təcrübəni verirmi?
- Çox az. Tələbə əgər niyyətli və istəklidirsə, o praktikanı
özü qazanır.
- Universitet sizə
o azadlığı verirmi?
- Düşünmürəm.
- Bu gün gənclər teatrı
necə görmək və teatrda nələri dəyişmək istəyirlər?
- Gənclər daha çox teatrlarımızda yeni janrların
tətbiq olunmasını istəyirlər. Tamaşalarda teatrlarımız effektlərdən istifadə etmirlər.
Yeni stilə, yeni janra açıq deyillər.
- Biri var ana
teatrın səhnəsi, biri də var ki, təhsil aldığın və bütün prosesi öyrəndiyin universitetin
səhnəsi. Yəqin ki, hər ikisi sizin üçün doğmadır?
- Əlbəttə ki, hər iki səhnə mənim üçün doğmadır.
Universitet mənə bu sənətin sirlərini öyrədir. Tərəf-müqabillərimizlə işləyirik,
böyük səhnəyə öyrəşməyə çalışırıq. Universitetdə öyrəndiyimizi ana teatrın
səhnəsində tətbiq edirik. Biri öyrədici, digəri isə icraedici funksiyanı
daşıyır. Bir də ana teatrın səhnəsində bilirik ki, səhnədəki partnyorlar sənin
qrup yoldaşların deyil, xalq və əməkdar artistlərdir. Sən istəsən də, istəməsən də, onlar səni öyrədirlər.
- Şah Mat Teatrı
ilə tanışlığınız nə zaman yarandı?
- Birinci kursda oxuyanda Mir Qabil Əkbərov və Ümid
Abbasovla tanış oldum. Onların bu istəkləri həqiqətən gənclərin sözünü demək və
öz zirzəmi teatrını yaratmaq üçün mükəmməl bir ideya idi. Hər dəfə müzakirələr
aparılırdı, ancaq necə və hardan başlamaq lazım olduğunu bilmirdik. Artıq bir
ildən sonra Şah Mat Teatrının ilk afişası çıxdı. Plan qurulandan, xəyal
olunandan bu layihədə onlarla birlikdəyəm. Tamaşaçılar tərəfindən yeni bir
teatrın yaranmasının necə qarşılanacağını düşünürdük. Çünki Şah Mat Teatrında çox
absurd janrına üstünlük verilir. Bunun kütləsi olacaqmı?
- Şah Mat Teatrının
binasının olmaması sizi ruhdan salmırmı?
- Əsla. Bakı Bələdiyyə Teatrının da binası yoxdur.
Ancaq buna baxmayaraq, ruhdan düşmürlər qastrollara gedirlər, maraqlı tamaşalar
hazırlayırlar.
- Hədəfləriniz
nələrdir?
- Özümü 10 ildən sonra hələ öyrənən biri kimi
görürəm. Hədəf olaraq uşaq vaxtı gördüyüm teatrın yenidən geri dönməsini
istəyirəm. Balaca olanda nənəm məni teatrlara aparırdı. O zaman fərqli bir mühit
idi. Teatra böyük maraq vardı, tamaşalara bilet tapa bilmirdik. Tamaşaçılar
teatra gül dəstələri ilə gedirdilər. İndi elə deyil.
- İndi necədi ki?
- İndi sanki cəmiyyətin bir hissəsində kütləvi
zövqsüzləşmə prosesi gedir. İnsanlar zövqsüz mahnıları dinləyirlər,
kinoteatrlarda zövqsüz filmlərə maraq günü-gündən artır. Teatr isə o kütlənin
arxasınca gedə bilməz və getməməlidir. Teatr heç vaxt o ola bilməz. Teatr hər
zaman çalışıb ki, o kütləni özünə uyğunlaşdırsın. Bu gün kinoteatrlarda daha
çox kassaya işləyən filmlər insanların beyninə birbaşa olaraq təsir edir.
Çevrəmizdəki əksər insanların fikirləri getdikcə bəsitləşir. Danışdıqda
görürsən ki, onlar səni başa düşmür. Teatr isə səthi deyil, onu hər insan
anlamır.
- Hansı obrazlarda
özünüzü daha rahat hiss edirsiniz?
- Hər zaman kişi obrazlarına maraq göstərmişəm. Hərdən
elə olur ki, qrup yoldaşlarımdan kimsə gəlməyəndə onun rolunu da mən
canlandırmaq istəyirəm. Özümdən asılı olan bir şey deyil. Kişi obrazlarına meyl
göstərirəm. Misal üçün, Kazanovanı oynamaq istəyərəm. Yerli əsərlərimizdən Şeyx
Nəsrullahı oynamağı çox istəyərəm.
- Hansı
aktrisanı özünüzə kumir kimi görürsünüz?
- Yerli sənətkarlardan Şəfiqə Məmmədovanı daha çox
izləmişəm. O, boş səhnəyə çıxanda belə, səhnə dolu görünür. Bu insanda xarakter
var, o zəhm, o sima tamamilə fərqlidir və bu, insanı cəlb edir. Şəfiqə xanımın
gəncliyi dövründə fəaliyyət göstərən aktrisalara baxanda, hamısını bəyənirəm və
onların ifalarını sevirəm.
- Bəzən onların da
məşhurlaşmasında şansın böyük rolu olub. Bəs sizin üçün şans, yoxsa istedad daha önəmlidir?
- Əlbəttə ki, istedad mütləqdir. Hər nə qədər
şansın olursa-olsun. İstedadsız müəyyən bir zirvəyə qədər qalxmaq mümkündür.
Ancaq elə bir an gələr ki, içindəki boşluq səni ələ verər və olduğun zirvədən
aşağı enərsən. Amma istedadla çox gec qalxarsan, buna baxmayaraq, qalxdığın yerdən
heç kim səni endirə bilməz. Çünki sənin istedadın var. Şans isə bəxt və qismət
məsələsidir. Bir filmə çəkilərsən, bir anda məşhurlaşarsan. Sən sadəcə,
istədiyin zirvəyə addım-addım deyil, tullanaraq çatırsan. Amma axı sən o
yollardan keçmədin, onun əziyyətini görmədin. Belə olanda, qalibiyyətində heç
bir dadı qalmır.
Xəyalə Rəis