Tariximizə qızıl hərflərlə yazılan gün
Bakının Qafqaz İslam Ordusu tərəfindən
bolşevik-daşnak, menşevik-eser qüvvələrindən azad edilməsinin 100 illiyi
münasibətilə keçirilən parad və nümunəvi çıxışlar təkcə ölkə daxilində deyil,
həmçinin xaricdə də böyük əks-səda doğurub. Ordumuzun qüdrətinin,
Türkiyə-Azərbaycan münasibətlərinin möhkəmliyinin və sarsılmazlığının bariz
nümunəsi olan paradda ölkə başçısı İlham Əliyev bu əməkdaşlığa xitabən "Yüz il
bundan əvvəl biz bir yerdə idik, bu gün də biz bir yerdəyik. Yüz il bundan
əvvəl Nuru paşanın komandanlığı altında yeni yaradılmış Azərbaycan Milli Ordusu
könüllülərlə birlikdə Bakını işğalçılardan azad etdi” deyə qürurla səslənib.
Türkiyə-Azərbaycan əlaqələrinin ən yüksək zirvədə olduğunu deyən prezident "Məncə, dünyada ikinci belə nümunə yoxdur ki, iki ölkə bir-birinə bu qədər yaxın olsun, bu qədər bir-birinə arxa-dayaq olsun. Bizim birliyimiz bütün sahələrdə özünü büruzə verir” - deyə keçirilən paradı bu sarsılmaz dostluğun və əbədi qardaşlığın ifadəsi kimi dəyərləndirib.
Qafqaz İslam Ordusunun xilaskarlıq missiyası, 100 il sonra bu zəfərin təntənəsinin qeyd olunması ölkənin ziyalı təbəqəsi, o cümlədən sadə insanlar tərəfindən qürurla qarşılanır.
Azərbaycan-Türkiyə dostluğunun əbədi möhkəmliyi
Millət vəkili Aydın
Mirzəzadə Bakı şəhərinin azad edilməsinin 100 illiyinə həsr olunan paradın böyük siyasi əhəmiyyəti
olduğunu söyləyir: "100 il bundan əvvəl Azərbaycan Milli Ordusu Osmanlı
dövlətindən gəlmiş Qafqaz İslam Ordusu ilə birlikdə Bakını erməni daşnak və
bolşevik və menşevik dəstələrindən xilas etdilər. Bakının işğaldan azad
edilməsinin böyük strateji əhəmiyyəti var idi. Həmin dövrdə hər iki düşmən
qüvvə bacardığı qədər Bakı və ətraf zonanı öz nəzarəti altında saxlamaq
istəyirdi. Məqsəd gələcək Azərbaycan dövlətinin dənizə çıxışını bağlamaq, onu
zəif, əlaltı bir dövlət kimi görməkdən ibarət idi. Həmin dövrdə düz Göyçaya
qədər ərazi düşmən qüvvələrinin nəzarəti altında idi. Amma iki qardaş xalqın
hərbi birləşmələri gərgin döyüşlərdən sonra tədricən torpaqları işğaldan azad
etdilər və sayca üstünlüyə malik oldular. Nəticədə düşmən qüvvələri darmadağın
edildi. Bu, Azərbaycan hökumətini paytaxta köçürməyə, öz müstəqilliyini
tanıtmaq üçün daha diplomatik addımlar atmağa imkan verirdi. 100 il sonra bizim
babalarımızın qurduğu bu dövlətin nəticəsi olaraq müstəqil Azərbaycan
Respublikası ayaq üstədir”. Bu gün dünya birliyinin dəyərli bir üzvü olan
Azərbaycanı iqtisadi, siyasi, hərbi, diplomatik cəhətdən nüfuzlu bir ölkə kimi
dəyərləndirən millət vəkili qeyd edir ki, 100 il bundan əvvəl olduğu kimi,
Türkiyə və Azərbaycan yenə də yanaşıdırlar: "Bu dövlətlər yenə də bir-birinə
dostluq və qardaşlıq yardımı etməkdədirlər. Bu parad dostluğumuzu pozmaq,
Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü şübhə altına almaq istəyən qüvvələrə qarşı ciddi
bir mesaj idi. Ən müasir silahlarla silahlanan Azərbaycan bu gün özünün
hüquqlarını müdafiə etmək gücündədir. Hesab edirəm ki, bu möhtəşəm parad bir
tərəfdən Azərbaycanın gücünü, digər tərəfdən Azərbaycan-Türkiyə dostluğunun
əbədi möhkəmliyini sübut etdi».
Vətəndaşlıq borcu
Hərbi paradı qürur hissi ilə izlədiyini deyən Xalq şairi Sabir Rüstəmxanlı həm əsgərlərin hərbi keçidləri, həm
müasir silahların nümayişindən ibarət mükəmməl bir parad keçirildiyini
bildirir: «Düzdür, hazırda texnika dünyanın bütün ölkələrində var. Ancaq
Azərbaycan ordusu peşəkarlıq baxımından xeyli inkişaf edib, ən müasir
silahlarla silahlanıb. Hərbi-hava Qüvvələri, Hərbi Dəniz Donanması, piyada
qoşunlarını izləyən elə bir adam olmaz ki, ordumuzun qüdrətindən qürur
duymasın. "Əgər içində Azərbaycan sevgisi varsa, hər bir vətəndaşı mütləq
ordumuzun bu uğurları sevindirməlidir. Hərbi paradın digər bir əlamətdar cəhəti
mərasimdə Türkiyə Cümhuriyyətinin başçısı Rəcəb Tayyib Ərdoğanın iştirakı idi.
100 il bundan öncə Bakını işğaldan azad etmiş Nuru Paşanın komandanlığı və
İslam Ordusunun qiyafətində hərbi hissələrin paradda iştirak etməsi də gözəl
tarixi bir hadisə idi. Bu parad bizə o möhtəşəm tarixi bir daha yaşatdı. Qafqaz
İslam Ordusu olmasaydı, təkcə Bakı deyil, Kürdəmirdən başlayaraq Azərbaycanın
bütün şərq bölgələri - ta Cənubdan Şimala qədər bölgələr düşmən işğalında
qalacaqdı. Bu ordu həmin bölgələr boyunca vuruşaraq Bakıya gəlib çıxmışdı.
Eləcə də Qarabağda, Güney Azərbaycanda da vəziyyət eyni idi: ermənilər dinc
əhalini qırırdılar. Bu ordu sayəsində işğala son qoyuldu. Belə bir orduya qayğı
və hörmət, onların Azərbaycan şəhərlərinin xilası uğrunda vuruşlarını xatırlamaq
bizim vətəndaşlıq borcumuzdur. 100 illik yubileyin qeyd olunmasının mahiyyəti
də bu idi». S.Rüstəmxanlı yubiley ərəfəsində bir sıra tədbirlərin də həyata
keçirildiyini deyir. Belə ki, Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının və Dünya
Azərbaycanlıları Konqresinin rəhbəri kimi Şəhidlər Xiyabanındakı Türk
şəhidliyini ziyarət ediblər: "Xiyabanda Bakının azad olunması uğrunda
savaşlarda şəhid olan 1130 insanın ad və soyadı yer alıb”. Xalq şairi sosial
şəbəkələrdə bəzi istifadəçilərin həmin orduya da birmənalı yanaşmadığından
narazılığını ifadə edir: "İndi bəziləri o orduya da dodaq büzürlər. Təbii ki,
bu fikirləri səsləndirənlərin Azərbaycana aidiyyəti yoxdur. Onlar Azərbaycanın
düşmənləri, bu xalqı sevməyənlərdir. Bu savaşda həlak olanların hamısı seçmə
insanlardır. Onlar özləri könüllü surətdə vuruşmağa gəlmişdilər».
S.Rüstəmxanlının sözlərinə görə, bu günlərdə Bakıda qonaq olan tarixçi alim
İlbər Ortayla görüşlərdə ordunun Bakıya gəlməsinin bizlərə bəxş etdiyi töhfələr
bəlli olmayan sənədlərlə müzakirə olunub. Həmçinin Bakı Kitab Mərkəzində tarix
elmləri doktoru Dilarə Seyidzadənin "Azərbaycan
XX əsrin əvəllərində: müstəqilliyə aparan yollar”adlı kitabının
təqdimatı keçirilib ki, həmin nəşr ADR
hökumətinin 17 sentyabr, 1918-ci ildə Gəncədən Bakıya köçürülməsinin 100
illiyinə həsr olunur: «Hesab edirəm ki, bu cür görüşlər gənclər
qarşısında, auditoriyalarda keçirilməlidir». S.Rüstəmxanlı Bakıda soyqırımı
muzeyinin açılmasını arzulayır: «İstərdim ki, bu hadisələrin əks olunduğu
soyqırımı muzeyi yaradılsın. Həmçinin Nuru Paşa və Türk İslam Ordusuna möhtəşəm
bir abidə ucaldılsın!»
Parad ondan xəbər verir ki...
Təranə Məhərrəmova
Türkiyə-Azərbaycan əlaqələrinin ən yüksək zirvədə olduğunu deyən prezident "Məncə, dünyada ikinci belə nümunə yoxdur ki, iki ölkə bir-birinə bu qədər yaxın olsun, bu qədər bir-birinə arxa-dayaq olsun. Bizim birliyimiz bütün sahələrdə özünü büruzə verir” - deyə keçirilən paradı bu sarsılmaz dostluğun və əbədi qardaşlığın ifadəsi kimi dəyərləndirib.
Qafqaz İslam Ordusunun xilaskarlıq missiyası, 100 il sonra bu zəfərin təntənəsinin qeyd olunması ölkənin ziyalı təbəqəsi, o cümlədən sadə insanlar tərəfindən qürurla qarşılanır.
Azərbaycan-Türkiyə dostluğunun əbədi möhkəmliyi
Vətəndaşlıq borcu
Parad ondan xəbər verir ki...
Hələ də möhtəşəm paradın təsiri altında olduğunu deyən AMEA Tarix İnstitutunun elmi işlər üzrə
direktor müavini Cəbi Bəhramov Bakıda keçirilən paradı təkcə ölkəmizdə
deyil, ümumən dünyada yaşayan azərbaycanlılar üçün dəyərli və əvəzolunmaz gün
adlandırır: "Bakının azad edilməsi Azərbaycan ruhunun bədənə dönməsi idi. Bakı
qədim Azərbaycan şəhəridir. Bizim həyatımızın müxtəlif sahələrində, o cümlədən
siyasi, hərbi, iqtisadi, mədəni, psixoloji və s. sahələrdə mühüm yeri olan bir
məkandır. Bu şəhərə azı beş dəfə hücum olub. Bakı talan olunub, işğal edilib.
1918-ci ildə bu şəhəri əldə saxlamaqla bütün Azərbaycan ərazisində – istər cənubda,
istərsə də şimalda 500 mindən çox azərbaycanlını qətlə yetiriblər. Dünyanın
coğrafi şəraitinə görə təbii sərvətlərlə zəngin olan ikinci belə bir şəhəri
yoxdur. Təsadüfi deyil ki, vaxtilə ingilislərin buralara göndərdiyi işğalçı
qoşunların generallarının Uinston Çörçillə verdiyi məlumatda: "Əgər neft bir
krallıqdırsa, Bakı onun tacıdır” fikirləri yer alıb. Bakının nə qədər böyük
əhəmiyyət kəsb etdiyini göstərən başqa bir fakt: 1918-ci ildə Bakıda
hakimiyyəti əlində saxlayan Şaumyana Moskvadan belə bir tapşırıq verilir:
"Şəhəri əlinizdə saxlaya bilməsəniz, yandırın”. Rus tədqiqatçılarından biri
"belə əmri yalnız cəllad verə bilərdi” - deyə yazıb. Ona görə də 1918-ci ildə
Bakının işğaldan azad edilməsi Azərbaycan xalqı üçün milli bayram günüdür. Bu,
haqqın, ədalətin təntənəsidir”. Qafqaz İslam Ordusunu bir millətin, iki qardaş
dövlətin yaratdığı müştərək bir ordu adlandıran tarixçi alim qeyd edir ki, Nuru
Paşa Azərbaycana gələrkən onun tabeliyində çox az sayda zabit və əsgər heyəti
olub. Belə ki, Qafqaz İslam Ordusu Azərbaycanda formalaşıb: "Bakının azad
olunmasında şəhid olan əsgər və zabitlər 1130 nəfərdir. Şəhid olan azərbaycanlı
əsgərlərin sayı isə 3000 nəfərdən çoxdur. Bu iki qardaşın birləşdirdiyi bir
qüvvə Qafqaz İslam Ordusu adı altında Bakını işğaldan azad etdi və Azərbaycan
xalqına qaytardı”. Bakının azad edilməsinə həsr edilən paradın yüksək səviyyədə
təşkil olunduğunu deyən tarixçi alim o günü vətənini, millətini sevən hər bir
insan üçün qürur mənbəyi kimi dəyərləndirir: «Bu hadisə milli tariximizə qızıl
hərflərlə yazılacaq. Bu parad qardaşlığın, birliyin təntənəsi, nümayişi idi.
Parad göstərdi ki, biz bir atanın, bir ananın övladlarıyıq. Getdikcə dərinləşən
Türkiyə-Azərbaycan münasibətlərinin inkişafı belə bir fikir söyləməyə imkan
verir ki, Azərbaycan nəinki işğalda olan torpaqlarına, hətta Azərbaycan
xalqının iradəsi əleyhinə verilmiş İrəvana, Zəngəzura, Göyçəyə qayıdacaq. Bu
möhtəşəm parad ondan xəbər verir ki, biz bundan sonra heç bir dövlətin işğalı
altında olmayacağıq. "Müstəqilliyimiz, dövlətçiliyimiz əbədidir” fikrini həyat
nə qədər varsa yaşadacağıq”. Tarixçi alim bildirir ki, hər bir azərbaycanlı
dünyanın hansı nöqtəsində olmasından asılı olmayaraq «Mən azərbaycanlıyam»,
«Azərbaycan vətənimdir» sözlərini əsas götürməlidir: "Biz hər yerdə birliyimizi,
Vətənimizə olan sevgimizi nümayiş etdirməliyik. Biz birlikdə olanda güclüyük”.
Təranə Məhərrəmova