Tarixə səyahət - Fotolar
Mayın 18-i Beynəlxalq Muzeylər Günüdür. Bu münasibətlə
həmin gün Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə Qobustan Milli Tarix-Bədii
Qoruğu, Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyi və Qara Qarayevin ev-muzeyinə media-tur
təşkil olundu. Media-turda ölkəmizin 40-ayaxın kütləvi informasiya vasitəsinin
nümayəndələri iştirak edirdi. Tədbirin təşkil olunmasının əsas məqsədi muzeylərə,
mədəniyyət ocaqlarına ictimaiyyətin diqqətini artırmaq, xalqımızın mədəni sərvətlərini
daha geniş təbliğ etmək idi.
Qobustanda gizlənən
tarix
İlk olaraq Qobustan Milli Tarix-Bədii Qoruğuna yollandıq.
Kitablardan, nağıllardan oxuduğumuz qayaüstü rəsmlərlə tanış olduq. Buranın ərazisi
4.5 hektardan çoxdur, 5 dağda (Böyükdaş, Kiçikdaş, Cingirdağ, Şıxqaya, Şonqar) təxminən
6000 qayaüstü təsvir əks olunub. Qoruq ərazisində, həmçinin 20 sığınacaq (mağara)
və 40 kurqan mövcuddur. Qoruğun yeni binası və ekspozisiyası 2011-ci il dekabrın
26-da Prezident İlham Əliyev tərəfindən açılıb. Qobustan petroqliflərinin rəsmləri
zalın divarlarında və tavanında yerləşdirilib.
Biz muzeydə qonaq olarkən bu qayaların məktəblilər və
turistlər tərəfindən necə diqqət çəkdiyinə şahid olduq. Divarlarda həkk olunan rəsmlər
həlqəvari zolaqlar şəklində düzülüb və hər bir zolağın öz mövzusu var. Bu düzülüş
canlı rəqsin hərəkətlərini və həyatın sonsuz dövranını təcəssüm etdirir.
Muzeydə bizi qoruğun direktoru Vüqar İsayev qarşıladı
və ona ünvanlanan suallarımızı cavablandırdı. Beynəlxalq Muzeylər Günündə Qobustan
muzeyinə turistlər üçün girişin sərbəst olduğunu vurğuladı: "Azərbaycana təşrif
buyuran turistlərin böyük əksəriyyəti Qobustan Milli Tarix-Bədii Qoruğunu ziyarət
edir. Təkcə yanvar ayından muzeyə gələn yerli vətəndaş və xarici turistlərin ümumi
sayı 40 min nəfər təşkil edib. Bu gün muzeyi ziyarət edən məktəblilərin sayı
1200 nəfəri ötüb. Keçən illə müqayisədə bu il böyük artım müşahidə olunur”.
Sonra turumuza davam etdik. Bu qayalıqları gəzdikcə,
bələdçinin təqdimatı ilə burada daş dövründən son orta əsrlərə qədərki həyat və
məişəti əks etdirən çoxsaylı maddi-mədəniyyət nümunələrinin mövcudluğunun şahidi
olduq. Bələdçinin sözlərinə görə, Qobustan qaya rəsmləri dünyada bu tipli abidələrdən
ən zənginidir. Qoruqdakı nadir qayaüstü rəsmlərin geniş təbliğinin xüsusi əhəmiyyətini
nəzərə alan Prezident İlham Əliyevin Sərəncamı ilə qoruq muzeyi üçün yeni bina tikilib.
"Yeddi gözəl” baletinin
yarandığı ev
Turun növbəti istiqaməti Qara Qarayevin ev-muzeyi oldu.
Dahi bəstəkarın yaşadığı mənzillə daha yaxından tanış olmaq imkanı qazandıq. Buraya
daxil olar-olmaz, bəstəkarın musiqilərini eşitdik. Öyrəndik ki, muzey ötən il istifadəyə
verilib. Burada böyük bəstəkar sənətə doğru uzanan yolda ilk addımlarını atıb. Dahi
bəstəkar gənclik, tələbəlik illərini bu evdə yaşayıb, ilk əsərlərini də burada yaradıb.
Onun məşhur "Yeddi gözəl” baleti də bu evdə qələmə alınıb. Qara Qarayevin gənclik
illərini keçirdiyi bu yaradıcılıq ocağı müqəddəs bir məkan kimi ölkəmizin musiqisevərlərinin
ziyarət etdiyi əsas yerlərdən birinə çevrilib. Bu muzeydə sənətkarın həyat və yaradıcılığını özündə əks
etdirən 300-dən çox nadir material toplanıb. Ziyarətçilərin rəsmi sənədlər, əlyazmalar,
konsert və tamaşa afişaları, foto şəkillər, eləcə də bəstəkarın şəxsi əşyaları
ilə tanış olmaları üçün burada hər bir imkan yaradılıb. Bələdçi deyir ki, bu nadir
eksponatların əksəriyyəti uzun illər Azərbaycan Musiqi Mədəniyyəti Dövlət Muzeyində
qorunub-saxlanılıb.
Muzeyin çox qəribə ab-havası var. Biləndə ki Azərbaycanı
dünyaya tanıdan məşhur bəstəkar bu evdə yaşayıb və məşhur əsərlərini məhz burada
bəstələyib, evin dəyəri insanın gözündə daha da artır.
Muzeyinin üç otağı əhatə edən ekspozisiyasını gəzərkən
nadir sənədlərlə tanış oluruq. Qara Qarayevin tələbəlik illərində tutduğu konspektlər,
Cövdət Hacıyevlə birgə yazdığı "Ayna” operasının partiturası, 1942-ci ildə böyük
ədib Mir Cəlalın Akademik Dövlət Dram Teatrında oynanılan "Mirzə Xəyal"
tamaşasının afişası və sair. Afişadan aydın olur ki, Səftər Turabovun quruluş verdiyi
tamaşaya gənc Qara Qarayev musiqi bəstələyib. Ölkənin əsas teatrında səhnəyə qoyulan
Şekspirin "Antoni və Kleopatra" tamaşasının afişası da maraq doğurur.
Görkəmli rejissor Tofiq Kazımovun 1964-cü ildə hazırladığı bu səhnə əsəri Dövlət
Mükafatına layiq görülüb və tamaşanın böyük uğurundan bəstəkar Qara Qarayevə də
pay düşüb.
Muzeyin kolleksiyasındakı A 190070 saylı diplom ziyarətçilərin
daha çox marağına səbəb olur. Bu diplomu Qara Qarayev 1946-ci ildə Çaykovski adına
Konservatoriyanı uğurla bitirdikdən sonra alıb.
Bələdçi deyir ki, bəstəkar həm də foto həvəskarı olub,
boş vaxtlarında şəkillər çəkirmiş. Ev-muzeyində onun müxtəlif markalı fotoaparatları,
xarici səfərləri zamanı lentə aldığı şəkillər də nümayiş etdirilir. Hər şəkil bir
tarixdir, bu ev isə həmin anlara şahidlik edir.
Bəstəkarın ev muzeyindəki 1967-ci ilin "İzvestiya"
qəzetinin nüsxəsi bir jurnalist kimi diqqətimi çəkdi. Həmin sayda dərc olunan rəsmi
xəbərdə bildirilir ki, Qara Qarayev "İldırımlı yollarla" baletinə görə
Lenin mükafatına layiq görülüb.
İki qədim memarlıq abidəsini birləşdirən Milli İncəsənət Muzeyi
Turun son dayanacağı Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyi
oldu. Muzeylə tanış olan media nümayəndələrinə mədəniyyət ocağı haqqında geniş məlumat
verildi. Qeyd olundu ki, ötən ilin sonlarında Prezident İlham Əliyev və Birinci
vitse-prezident Mehriban Əliyevanın iştirakı ilə Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyinin
üçüncü korpusunun açılışı olub. Bu korpusda aparılmış təmir, bərpa və bədii tərtibat
işlərindən sonra muzey eksponatları ziyarətçilərin üzünə açılıb.
Muzey ən müasir avadanlıqlarla təchiz edilmiş ekspozisiyaya
malikdir. Bura silsilə şəklində iki qədim memarlıq abidəsini birləşdirən müasir
korpusdan ibarətdir. Hazırda muzeyin ekspozisiyasında dünya təsviri və tətbiqi sənətinin
bütün növlərini dolğun şəkildə əks etdirən Qərbi Avropa, rus, İslam, Şərq ölkələri
incəsənətinin çeşidli örnəklərini görmək mümkündür.
Milli İncəsənət Muzeyində yeni yaradılan şərait sərgi
zallarında yerləşdirilən əsərlərin bütün təsiredici amillərdən - nəmişlik, temperatur,
ultra şüalar və digər amillərdən qorunmasını və təhlükəsizliyini təmin edir, bununla
bərabər, muzeyə gələn insanların rahatlığına, eyni zamanda, baxdıqları əsərlərdən
zövq almalarına şərait yaradır.
Binanın memarlığı və qədimliyi saxlanılmaqla həm texniki,
həm də innovativ və yeni funksionallığı təmin
edilib. Yenidənqurma və əsaslı təmir işləri ilə yanaşı, binada ekspozisiya zalları
genişləndirilib, binanın seysmik davamlılığı artırılıb. On səkkiz mindən çox eksponatın
saxlanıldığı Milli İncəsənət Muzeyində rəngkarlıq, qrafika, heykəltəraşlıq və tətbiqi
sənət nümunələri nümayiş olunur. Üçüncü korpusda isə 2 mindən çox eksponat saxlanılır.
Bildirildi ki, Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyinin
mövcud binaları arasında mərkəzləşdirilmiş giriş yaratmaq üçün 2013-cü ildə açılışı
olan keçid korpusu da var. Bina memarlığın həm ampir, həm də barokko üslublarının
istifadə edildiyi tarixi memarlıq abidəsidir. Xüsusi sifariş edilmiş güzgülər, çıraqlar
və sobalar bu məkana gözəllik verir. Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyi XIX əsrdə
inşa edilən iki yanaşı tarixi binada yerləşir. 1891-1893-cü illərdə Bakının baş
memarı Nikolay fon der Nonne tərəfindən inşa edilən binada ayrı-ayrı vaxtlarda müxtəlif
idarə və təşkilatlar yerləşib. 1936-cı ildə əsası qoyulan İncəsənət Muzeyi 1951-ci
ildən bu binada fəaliyyətini davam etdirib. Burada çox sayda qiymətli sənət əsərinin
yerləşdirilməsi və ekspozisiyanın ildən-ilə zənginləşdirilməsi bu sənət məbədinə
marağı daha da artırıb. Zaman keçdikcə təbii aşınmalar nadir sənət nümunələrinin
toplandığı bu binanın təmiri zərurətini yaradıb. Əvvəllər burada belə genişmiqyaslı
təmir işləri aparılmayıb.
Prezident İlham Əliyevin Sərəncamı ilə muzeydə əsaslı
təmir və yenidənqurma işləri görülüb. "Mariinski Qadın Gimnaziyası" adlanan
birinci korpus 2009-cu ilin sentyabrında istifadəyə verilib.
Muzeydə dünya incəsənəti nümunələri də nümayiş etdirilir.
Ekspozisiya planına əsasən, kolleksiyanı Qərbi Avropa, o cümlədən İtaliya, Hollandiya,
Almaniya, Fransa, həmçinin Rusiya və Çin, Türkiyə, İran və Hindistan da daxil olmaqla
Şərq incəsənəti təşkil edir. İlk dəfə olaraq yeni ekspozisiyada qədim dünya incəsənəti
də təqdim olunur: buraya qədim Misir, qədim Yunanıstan, qədim Roma və qədim İran
incəsənətləri daxildir. Bununla yanaşı, ilk dəfə olaraq Fransa zallarında fransız
impressionistlərin əsərlərini görmək mümkündür. Bundan başqa, muzeyin ekspozisiyasında
Rusiya avanqardı ilə yanaşı, avanqard çini məmulat və əsərləri də seyr etmək imkanı
olacaq. Dünyanın istənilən muzeyi burada təqdim olunan əsərlərlə fəxr edə bilər.
Muzey silsilə şəklində iki qədim memarlıq abidəsini birləşdirən müasir korpusdan
ibarətdir.
Beləliklə, Beynəlxalq Muzeylər günündə 3 muzeylə daha
yaxından tanış olmaq imkanı qazandıq. Sözün əsl mənasında, xalqımızın ən qədim zamanlardan
müasir dövrədək tarixi və mədəniyyətinin inkişaf yolunu əks etdirən Azərbaycan muzeyləri
ölkəmizdə zəngin mədəni irsin qorunması və təbliğ olunması işində mühüm rol oynayır.
Bu gün muzeylərimizin nadir sənət incilərinin və milli sərvətlərin nümayiş etdirildiyi
geniş bir şəbəkəyə malik olması bizi hər mənada sevindirir.
Xəyalə Rəis