“Smit və erməni lobbisi Ermənistanı “müdafiəyə ehtiyacı olan tərəf” kimi tanıtmaq istəyir”
ABŞ Helsinki
Komissiyası oktyabrın 18-də Dağlıq Qarabağ müharibəsinin yenidən başlanmasının
mümkünlüyü, bu məsələdə ABŞ və ATƏT-in rolu mövzusunda dinləmələr keçirəcək.
Komissiyanın məlumatında 2016-cı ildə münaqişə zonasında baş vermiş hərbi
əməliyyatlar zamanı itkilərin statistikası verilir. İddia edilir ki, münaqişəyə
Rusiya, Türkiyə və İran da cəlb edilə bilər. Dinləmələrdə Minsk Qrupunun keçmiş
həmsədrləri Keri Kavano (1999-2001-ci illər), Ceyms Uorlik (2013-2016-cı illər)
və Beynəlxalq Böhran Qrupunun proqram direktoru Maqdalena Qrononun çıxış
edəcəyi gözlənilir.
Milli Məclisin Müdafiə, təhlükəsizlik və korrupsiya ilə mübarizə
komitəsinin üzvü Zahid Oruc mövzu ilə bağlı bildirib ki,
ABŞ-ın dövlət idarəçilik sistemində yer alan müxtəlif formatlar bir sıra
vasitələrlə hansısa problemləri əsas hədəfə çıxarmağa çalışır, bununla əlaqədar
da hökumətdən çox böyük maliyyə yardımları alırlar. Millət vəkilinin sözlərinə
görə, belə formatlardan biri də Helsinki Komissiyasıdır. Parlamentari qeyd edib
ki, Azərbaycan bu qurum haqqında qətiyyən müsbət fikirdə deyil: "Bu, artıq
onların ziyanınadır. Əgər sən konkret üzvlərinin və birbaşa dövlətin qərar
vermək prosesinə təsir göstərmək və Amerikanın Qafqazda mövqelərinin
irəliləməsini, tərəfdarlarının çoxalmasını, amerikapərəstliyin geniş bir
hərəkata çevrilməsini istəyirsənsə, bu halda indiyə qədər obyektiv mövqelər
özünü göstərməli idi. Təəssüf ki, yalnız seçkilər ərəfəsi müxtəlif
antihakimiyyət qüvvələri həmin komissiyanın üzvləri ilə seleksiya formasında
Vaşinqtona dəvət olunublar, onlara maliyyə vəsaitləri ödənilərək rəsmi Bakı
əleyhinə çıxışlar stimullaşdırılıb. Bu da heç şübhəsiz ki, sonrakı dönəmdə daha
artıq dərəcədə onların ziyanına işləyib. İndi də görünür, daxili siyasi
məsələlərdən və insan haqları kontekstindən bir qədər kənara çıxaraq özlərinin fokusunun
geniş olduğunu göstərmək naminə Qarabağ məsələsinə əl atılır”.
Deputat
bildirib ki, əgər Helsinki Komissiyası Minsk Qrupu həmsədrləri üçün yaxşı bir
yol xəritəsi hazırlamaq istəyirsə, bundan ötrü çox uzağa getməyə ehtiyac yoxdur:
"Nyu York və BMT-nin binası bir addımlıqdadır, əllərini uzatsalar, ora çatar.
Bu gün həmsədrlər, onun sırasında ABŞ da çox mühüm sülh sazişini, yaxud da
tənzimləmə modellərini axtarır. Bundan ötrü işlərini çətinləşdirməsinlər, 93-cü
illərdə qəbul olunmuş dörd qətnamə yaxşı bir həll formuludur və orada hər şey
çox aydın göstərilib. Ona görə də Helsinki Komissiyası müasir şəraiti tarixi
kontekstdən kənarda analiz edə bilməz”.
Dövlət İdarəçilik Akademiyasının professoru, siyasi elmlər doktoru
Elçin Əhmədov da mövzu ilə bağlı fikirlərini "Kaspi”yə
bölüşərkən Helsinki Komissiyasının yaranma tarixinə diqqət çəkib. Bildirib ki,
bu komissiya ATƏT ölkələrində Helsinki Yekun Aktına və başqa öhdəliklərə əməl
olunmasının monitorinqi və təbliği məqsədilə yaradılıb. Siyasi şərhçi bildirib
ki, 1975-ci il avqustun 1-də Helsinkidə Ümumavropa müşavirəsinin iştirakçıları
tərəfindən imzalanmış yekun aktının 10 əsas prinsipindən 8-i Ermənistan
tərəfindən kobud şəkildə pozulsa da, komitə bir dəfə də olsun işğalçı ölkəni
qınayan bəyanat qəbul etməyib. E.Əhmədov komissiyasının sədri konqresmen
Kristofer Smitin vaxtilə Demokratlar Partiyasının, daha sonra Respublikaçılar
Partiyasının üzvü olmasını da xatırladıb. Deyib ki, ABŞ-dakı erməni lobbisinin
ən fəal nümayəndəsi olan K.Smit həm də Azərbaycana qarşı "907-ci düzəliş”in
müəlliflərindən biridir. Onun sözlərinə görə, "907-ci düzəliş” 1992-ci ildə
erməni lobbisinin təşəbbüsü ilə ABŞ Konqresi tərəfindən qəbul edilib və
Azərbaycana Amerikanın birbaşa dövlət yardımını yasaqlayıb: "Kristofer Smit
ABŞ-ın "erməni soyqırımı”nı tanımasının ən aktiv tərəfdarlarındadır. Bunu ABŞ
erməni milli komitəsinin (ANKA) radikal rəhbərlərindən biri olan Aram
Hamparyanın "Twitter” səhifəsində konqresmen Smitin ANKA sədri ilə görüşünü əks
etdirən fotosu da sübut edir. Həmin fotonun alt yazısında Hamparyan qeyd edir
ki, "erməni işi”ni dəstəkləmək üçün Smit ilə görüşür.Bütün bu faktlar onu
deməyə əsas verir ki, təşkil olunan dinləmələr heç də Dağlıq Qarabağ
münaqişəsinə dair mövcud vəziyyətin müzakirəsinə həsr olunmayacaq. Bu dinləmələr
məqsədyönlü şəkildə təşkil edilməklə Azərbaycan əleyhinə növbəti qarayaxma
kampaniyasına çevrilə bilər. Nəzərə almaq lazımdır ki, Helsinki Yekun Aktını
1992-ci ildə həm Azərbaycan, həm də Ermənistan imzalayıb. Həmin vaxtdan indiyə
qədər Ermənistan imza atdığı bu sənədin prinsiplərini kobud şəkildə pozub.
Ancaq təəssüf ki, Helsinki Komissiyası bu barədə bir dəfə də olsun hər hansı
dinləmə keçirməyib, bəyanat qəbul etməyib, işğalçı Ermənistanın əməllərini
tənqid etməyib. Belə gerçəkliklər fonunda birmənalı olaraq onu söyləmək
mümkündür ki, bu dinləmələrdən Azərbaycan üçün müsbət heç nə gözlənilmir.
Görünür, Smit və təmsil etdiyi erməni lobbisi belə dinləmələr keçirməklə
Ermənistanı "müdafiəyə ehtiyacı olan tərəf” kimi tanıtmaq və ABŞ qanunvericilərini
işğalçı rejimə maliyyə və hərbi xarakterli yadımı artırmağa çağırmaq məqsədi
güdür”.
"Atlas” Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, politoloq Elxan Şahinoğluda hesab edir ki, ABŞ Konqresinin əvvəlki illərdəki "təcrübəsi” nəzərə
alınarsa, Helsinki Komissiyasındakı dinləmələrdən hansısa müsbət nəticə
gözləməyə dəyməz. O, qeyd edib ki, müsbət nəticə gözləmək üçün heç bir əsas
yoxdur: "Konqresdə erməni lobbisinin təsiri ilə Azərbaycan əleyhinə "907-ci
düzəliş” qəbul olunub. 90-cı illərin əvvəllərində bu əlavə qəbul olundu və
ondan sonra da ABŞ Konqresi Azərbaycanın xeyrinə və ədalətli mövqe sərgiləmədi.
Bu da onunla əlaqədar idi ki, erməni lobbisinin Konqresdə təsiri çox böyükdür. ABŞ
hökuməti və diplomatiyası müəyyən mənada ədalətli davransa da, qanunverici
məclisdə erməni təsiri güclüdür. Doğrudur, indi həmsədrlər neytral mövqedən
çıxış etməlidirlər və etiraf etmək lazımdır ki, amerikalı həmsədrlər çox zaman
məsələyə ədalətli yanaşırdılar. Məsələn, ilkin olaraq Dağlıq Qarabağ
ətrafındakı rayonların boşaldılması kimi tələbləri dəstəkləyirdilər. Ancaq
onların Konqresdə, Helsinki Komissiyasında nə deməsindən asılı olmayaraq, yəqin
ki, müzakirələr Ermənistana dəstək formasında davam edəcək. Sadəcə olaraq
maraqlı odur ki, ABŞ Konqresi Ermənistana və konkret olaraq separatçılara
Rusiyanın etmədiyi dəstəyi verir. Hətta birbaşa separatçılara maliyyə yardımı
ayırırlar. Məlumdur ki, Ermənistan Rusiyanın strateji müttəfiqidir, ondan
asılıdır. Eyni zamanda Rusiya Amerikanın əsas rəqibidir. Ziddiyyətli məqam
ondan ibarətdir ki, Rusiyaya qarşı sərt qərarlar qəbul edən və prezident
Trampdan Rusiyaya qarşı sərt addımlar atmağı tələb edən ABŞ Konqresi
Ermənistana qarşı çox loyaldır. Halbuki, qeyd elədiyim kimi, Ermənistan
Rusiyanın müttəfiqi, ondan asılı olan bir ölkədir. Bu, çox böyük ziddiyyətdir
və təəssüflər olsun ki, heç kim bu məsələni qaldırmır. Ermənistana dəstək verən
Konqresin bilavasitə Rusiyanın müttəfiqinə, belə desək onun Cənubi Qafqazdakı
mövqelərinə dəstək verdiyini anlamırlar? Ağ Ev və Dövlət Departamenti hər zaman
Azərbaycanla əməkdaşlığa yüksək qiymət verdiklərini, ölkəmizin əhəmiyyətini
vurğulayırlar. Ancaq çox təəssüf ki, Konqres məsələyə fərqli mövqedən yanaşır.
Ona görə də növbəti dinləmələrdən yaxşı heç nə gözləmirəm”.
Alpər TURAN