Rusiyalı ekspertlər Ermənistanın Münxen fiaskosundan yazırlar
Sergey Markov: "Paşinyan həmin dəqiqələrdə aciz və yazıq adam təsiri
bağışlayırdı
"Münxen Təhlükəsizlik Konfransı dünya tarixinə ABŞ-ın Çinə "soyuq
müharibə” elan etməsi ilə yadda qalsa da, Azərbaycan və Ermənistan xalqlarının,
o cümlədən hakimiyyətlərinin yaddaşında sözügedən konfrans İlham Əliyev və
Nikol Paşinyan arasında Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ətrafında gedən müzakirələrlə
qalacaq”. Bunuisə rusiyalı
tanınmış tarixçi və professor Oleq Kuznetsov deyib. O bildirib ki,
diskussiyanın videoyazısına əvvəldən-axıra kimi iki dəfə baxandan sonra onda
iki qəti təəssürat yaranıb: "Birincisi, təşkilatçılar diskussiyanı əvvəldən
seçilmiş auditoriyanın iştirakı ilə tok-şou formatında keçirdilər. Tok-şou
formatına adətən panel müzakirələrində rast gəlinir”.
Politoloq müharibə şəraitində olan iki dövlət başçısının görüşünün ilk dəfə belə bir şəraitdə keçirilməsinin önəmli məqam olduğunu deyib: "İlham Əliyev və Nikol Paşinyan təşkilatçılar tərəfindən bilərəkdən üz-üzə otuzdurulmuşdular, aralarında isə "hakim” yer almışdı. Diskussiya barədə uzun danışmağa ehtiyac yoxdur, onu cəmi iki sözlə xarakterizə etmək olar – "uşağı döymək”.
Rusiyalı tarixçi həmçinin əlavə etdi ki, bu debatda İlham Əliyevin qələbə çalacağı əvvəlcədən bəlli idi. Çünki o, hər bir göstəriciyə - istər ingilis dili biliyi, ümumi erudisiyası, istərsə də özünü aparmaq qabiliyyəti və özünü auditoriyaya təqdim etmək bacarığına görə opponentini üstələyirdi: "Paşinyanın intellektual mövqeyinin zəif cəhəti ondan ibarət idi ki, o, tutarlı arqumentlərə deyil, Ermənistanın daxili auditoriyası üçün nəzərdə tutulmuş və beynəlxalq normalara zidd ideoloji stereotiplərin və təbliğat doqmalarının kompleksinə əsaslanırdı. Lakin bu, prezident Əliyevi heç narahat etmirdi, çünki o, rəqibinin bacarıqsızlığını dərhal anlamışdı və onu məntiqi arqumentlərlə çıxılmaz vəziyyətə salırdı. Şübhəsiz, "Əliyev və Paşinyan” intellektual duelində birmənalı qalib, hətta texniki nokautla qələbə qazanan Azərbaycan prezidenti oldu”, - deyə Kuznestov bildirib.
Azər NURİYEV
Sözsüz ki, təhlükəsizlik üzrə Münxen konfransının ən parlaq
epizodlarından biri iki ölkə lideri – İlham Əliyev və Nikol Paşinyanın debatı
idi. Rusiyanın "Moskva-Baku” portalı yazır ki, Paşinyanın məğlubiyyəti faktını
Yerevanda da əksər müşahidəçilər etiraf ediblər. Hətta onlar vurğulayıblar ki,
İlham Əliyev daha inamlı təsir bağışlayırdı, diskussiyanın aparıldığı ingilis
dilində öz fikirlərini daha sərbəst şəkildə ifadə edirdi. Paşinyanın isə söz
ehtiyatının olmaması göz önündə idi. Nəinki Bakıdakı şərhçilər, eləcə də yerevandakılar
da etiraf ediblər ki, İlham Əliyev öz arqumentasiyasını daha ardıcıl qurmağa müvəffəq
olub. Bütün çıxışlarında mövcud hüquqi sənədlərə, o cümlədən BMT Təhlükəsizlik
Şurasının qətnamələrinə istinad edirdi. Bu sənədlər də Ermənistanın
qeyd-şərtsiz olaraq Azərbaycan torpaqlarından çıxarılmasını, ev-eşiklərindən
qovulan insanların ata-baba yurdlarına qayırmasını tələb edir. İ.Əliyev
münaqişənin tarixi ilə bağlı auditoriyanı məlumatlandıraraq xatırladıb ki,
ermənilərin Qarabağın Azərbaycandan ayırmaları üçün heç bir hüquqi əsasları
yoxdur. Prezident debat zamanı faciəvi bir insidenti də xatırladıb ki, cəbhə
bölgəsində ermənilərin atdıqları atəş nəticəsində azərbaycanlı hərbçi şəhid
olub.
Rusiyanın Avrasiya İqtisadi
İttifaqı İnstitutunun direktoru Vladimir Lepexin hesab edir ki, "Paşinyanın
mübahisə aparmağa hazır olmadığı göz önündə idi. Əvvəldən buna ciddi əhəmiyyət
vermədiyi qənaətini özündə formalaşdırmışdı. Nəticədə erməni baş nazir
həqiqətən də Əliyevdən zəif duruma düşdü. Mən ümumiyyətlə Nikol Paşinyana belə
diskussiyaları rusca aparmağı məsləhət verərdim. Bu, onun siyasi orientasiyasını
müəyyən edə bilərdi. Lakin təəssüf ki, hazırda o çox güclü şəkildə Qərbə doğru
istiqamət götürüb. Anlamır ki, bir sıra hallarda bu, yersiz alınır. Münxendəki
debatlarda Paşinyan daha çox Qərb auditoriyasına istiqamətlənmişdi və nəticədə
də, girova çevrildi”, - deyə ekspert "Moskva-Baku” portalına müsahibəsində
bildirib. Onun qənaətincə, Paşinyan Qərb və Minsk qrupu həmsədrlərinə daha çox
ümid bəsləyir. "O, əvvəlki tək ümid edir ki, onlar Yerevana işləyəcəklər. Yəni,
əgər Ermənistanda "məxməri inqilab” baş veribsə və hakimiyyətdə qərbpərəst
siyasətçilər yerləşibsə, onda onlar ona dəstək verəcəklər. Paşinyan başa düşmür
ki, qərb diplomatları, Brüsseldəki məmurlar Qarabağ münaqişəsinin hesabına
yaşayırlar, Münxen konfransı kimi tədbirlərə gedirlər. Nəticədə, onlar
münaqişənin həllində deyil, onun konservasiyasında maraqlıdırlar”, - deyə
Lepexin urğulayıb. Ekspert Paşinyanın uğursuzluğunun ikinci səbəbini onun
Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanması prosesində ümumi zəifliyini göstərib.
"Onun Qarabağ üzrə xətti hələ də işlənməyib, sabit deyil. Digər tərəfdən,
Paşinyan bu ərazinin idarəçiliyini təmin etmək istəyir. Bununla belə, Qarabağ
klanının liderlərinin mövqeyindən asılıdır. Bütün bunların da fonunda Qərbə xoş
gəlməyə çalışır. Arqumentlərinin sabit olmaması Əliyevlə də danışıqlarda hiss
olunurdu. Paşinyandan fərqli olaraq, onun aydın xətti var”, -deyə Lepexin
bildirib. Onun sözlərinə görə, Paşinyanın mövqeyi tam olsaydı, o, Əliyevlə
konstruktiv məcrada danışıqlar apara bilərdi. "Lakin görünür, bunlar baş
vermir”, -deyə fikrini tamamlayıb.
Rusiya Siyasi Tədqiqatlar
İnstitutunun direktoru Sergey Markov da hesab edir ki, Paşinyan
diskussiyanı ingiliscə deyil, rusca, ya da ermənicə aparmalı idi. "Hər halda bu,
onun dağınıq ingiliscəsindən yaxşı olardı. Belə baxanda Paşinyan uğurlu meydan
siyasətçisi hesab edilir. Lakin bu meydançada gah çaşır, gah dili topuq
vururdu. İlham Əliyev isə diplomat kimi debata yaxşı hazırlanmışdı, onun çıxışı
gözəl təsir bağışlayırdı. Paşinyandan fərqli olaraq, onun ingiliscəsi möhtəşəm
idi”, - deyə ekspert bildirib. Bundan əlavə, Əliyev iki dəfə öz opponentinin
faktları bilmədiyini müəyyən etdi. "Söhbət Paşinyanın Şaumyan rayonu barədə dediklərindən
gedir. Bəlli olduğu kimi, bu rayon heç vaxt Qarabağa aid olmayıb. İkincisi,
Paşinyan bildirib ki, Stalin Qarabağı Bakının nəzarəti altına verib. Bu zaman
bolşeviklərin Qafqaz bürosuna istinad edirdi. Əslində həmin qətnamələrdə söhbət
Qarabağın Azərbaycana "verilməsi”ndən” deyil, onun Azərbaycanın tərkibində
"qalmasından” gedir. Yəni, həmin ərazi bolşeviklərə qədər də Bakının nəzarəti
altında idi”, - deyə S.Markov bildirib. Onun qənaətincə, bütün bunlardan belə
nəticəyə gəlmək olar ki, Əliyev xal hesabı ilə onu darmadağın edib. "Belə
qənaətə sosial şəbəkə istifadəçiləri də gəliblər. Azərbaycanda əhval-ruhiyyə
yüksəkdir, Ermənistanda isə Paşinyanın hərəkətləri tənqid obyektinə çevrilib”,
- deyən Markov əlavə edib ki, Azərbaycan prezidenti ilk növbədə öz arqumentləri
hesabına qələbə qazanıb. "Paşinyan ümid edirdi ki, Münxendə qərbyönümlü
siyasətçi kimi auditoriya onu dəstəkləyəcək. Ona görə bu debata razılıq
vermişdi. İlham Əliyev isə debatlara ona görə razılıq verdi ki, həqiqətin onun
tərəfində olduğuna inamlıdır. Əliyevə fundamental həqiqət kömək göstərdi.
Auditoriyaya xatırlatdı ki, Dağlıq Qarabağ Azərbaycandan hansısa bir
referendumun nəticəsində - səsvermə ilə ayrılmayıb. Sadəcə, işğal olunub, özü
də qarabağlılar tərəfindən deyil, Ermənistandan gələn yaraqlıların köməyi ilə”,
- deyə Markov bildirib. Ekspert qeyd edib ki, debatlar zamanı Paşinyan qədim
tarix barədə danışarkən gülməli təsir bağışlayırdı: "O, Böyük Tiqran barədə
danışanda zalda hamı gülməyə başladı”. Əlavə edib ki, "Paşinyan həmin
dəqiqələrdə aciz və yazıq adam təsiri bağışlayırdı. Özü də tarixçilər yaxşı bilir
ki, tarixi Ermənistan indiki ərazisindən çox-çox uzaqlarda yerləşib”.
Politoloq müharibə şəraitində olan iki dövlət başçısının görüşünün ilk dəfə belə bir şəraitdə keçirilməsinin önəmli məqam olduğunu deyib: "İlham Əliyev və Nikol Paşinyan təşkilatçılar tərəfindən bilərəkdən üz-üzə otuzdurulmuşdular, aralarında isə "hakim” yer almışdı. Diskussiya barədə uzun danışmağa ehtiyac yoxdur, onu cəmi iki sözlə xarakterizə etmək olar – "uşağı döymək”.
Rusiyalı tarixçi həmçinin əlavə etdi ki, bu debatda İlham Əliyevin qələbə çalacağı əvvəlcədən bəlli idi. Çünki o, hər bir göstəriciyə - istər ingilis dili biliyi, ümumi erudisiyası, istərsə də özünü aparmaq qabiliyyəti və özünü auditoriyaya təqdim etmək bacarığına görə opponentini üstələyirdi: "Paşinyanın intellektual mövqeyinin zəif cəhəti ondan ibarət idi ki, o, tutarlı arqumentlərə deyil, Ermənistanın daxili auditoriyası üçün nəzərdə tutulmuş və beynəlxalq normalara zidd ideoloji stereotiplərin və təbliğat doqmalarının kompleksinə əsaslanırdı. Lakin bu, prezident Əliyevi heç narahat etmirdi, çünki o, rəqibinin bacarıqsızlığını dərhal anlamışdı və onu məntiqi arqumentlərlə çıxılmaz vəziyyətə salırdı. Şübhəsiz, "Əliyev və Paşinyan” intellektual duelində birmənalı qalib, hətta texniki nokautla qələbə qazanan Azərbaycan prezidenti oldu”, - deyə Kuznestov bildirib.
Azər NURİYEV