Rəqs etməkdən doymayan 90 yaşlı rəqqasə - Fotolar
Rəqqasəlik böyük zəhmət, diqqət, sevgi, qayğı, məhəbbət, fədakarlıq
tələb edən oynaq sənətdir. Bu sahədə peşəkar olmaq üçün rəqs sənin həyat yoluna
çevrilməlidir. Elə ömrünüsənətinə həsr edən,onulayiqincə
təmsil edən, xalqın sevimlisinə çevrilən Xalqartisti,
rəqqasə,xoreoqrafbaletmeyster Roza Cəlilova kimi. Mayın
17-də sənətkarın 90 yaşı tamam olacaq.Mayın 2-də 90illikömrünün65iliniçoxsevdiyisənətinə
həsredən sənətkarın, Azərbaycan Rəngkarlıq Muzeyində Beynəlxalq Rəqs Günü
münasibətilə konsert proqramı təqdim olundu. Azərbaycan rəqs sənətinin
inkişafına dəyərli töhfələr verən R. Cəlilova, klassika və folklorun sintezi
olan məktəbin yaradıcısı kimi tanındığını
və rəqsin onun həyatında tutduğu yerin əhəmiyyətini vurğulayaraq, sənətinə
verilən qiymətdən danışdı.
Ququşuməhəbbəti
iləsevir
Açığı, onun simasına baxanda, sənətkara 90 yaş verməkdə bir qədər
çətinlik çəkirəm. Həyat eşqi, sənət sevgisi ilə dolu olan Roza xanımı uzun
müddətdir ki, tanıyıram. Uşaqlığımız onun rəqslərini izləməklə keçib. Bu gün
bir çox tanınmış rəqqaslar onu səhnədə görüb, örnək götürüb və bəhrələnərək bu
sənətin yolun tutublar. Gənclik illərində səhnədə rəqsləri ilə insanları valeh
edən Roza Cəlilova ilə görüşdə keçmiş illəri xatırlayırıq. O, çoxillik
yaradıcılıq fəaliyyəti ərzində, bütün dünyada ölkəmizin zəngin rəqs
mədəniyyətini nümayiş etdirib. Bu gün isə o illərdən ağız dolusu danışır.
Keçmişini xatırlayır, rəqs sənətinə gətirdiyi yenilikləri, yaşanmışları bir-bir
gözləri qarşısında canlandırır. Özü də danışarkən sanki keçmişə qayıdır.Onunla görüşümüz sənətkarın evində
baş tutdu. Uşaqlıqdan sevərək izlədiyim sənətçi ilə çay içə-içə söhbət etdik. Onun
gənclik illərindən, oynadığı rəqslərdən danışdıq, özü də saatlarla. Roza
xanımla söhbətdən doymaq olmur. Danışanda, fikirlərini əsaslandıraraq aramla izah
etməyə çalışır. Keçmişdən o qədər həvəs və sevgi ilə danışır ki... O illərdən təəssüf
hissi keçirərək də danışmır. Sanki o illəri dünən yaşayıbmış kimi hiss edir,
gülümsünür, gözləri dolur və...
Hansı Roza gözəldir?
Roza Cəlilova evində kiçik bir guşə yaradıb. Buna "Roza Cəlilova”
guşəsi deyir. Bu guşəni sənətkar, gənclik illərində iştirak etdiyi tədbirlərdən,
çıxış etdiyi konsertlərdən, xarici səfərlərdən çəkilmiş şəkilləri ilə bəzəyib.
Hərdən söhbət edərkən gənclik illərinin şəklini göstərib deyir ki, bir bax, gör
hansı Roza daha gözəldir? Sonradan sözlərinə düzəliş edib "mənimki də sözdür,
əlbəttə ki, o Roza daha gözəldir” deyərək sualına özü cavab verirdi.Rəqs sənətinin əziyyətli, zəhmətsevər, əzəmətliolmağından danışırdı.
Deyirdi ki, bu, çox şərəfi peşədir və
ömür boyu bu şərəfə layiq olmaq üçün var gücü ilə çalışıb: "Rəqs ütmək üçünürək
lazımdı, düzdür, təhsilin də rolu böyükdür, ancaq ürəyin olmasa, səhnədə oynaya
bilməzsən. Bu baxımdan mən ürəkli idim.
Sənətimi çox sevirdim, səhnədə özümü unudurdum, başqa biri olurdum. Pulagörəyox,
tamaşaçınınzövqünüoxşamaqlazımdı. Əsl sənətdən söhbət
gedəndəmaddiyatdüşünülməməlidir. Mən dəbuyolu tutdumvəonanailoldum.
Hərdən səhnədə rəqs
edənlərəsualedirəmki,sizbilirsinizmirəqs
neçə sənətlə bağlıdır? Deyirlərki, rəqsdir də
də,musiqiçalınır, oynayırıq.Ammaəslində
rəqsbirneçə sənətlə bağlıdır. Rəqs edərkən ülkərgülüşün, sonabaxışların
olması vacibdir.Ammaindikilərdeyirki,musiqiçalınsın,
düşsünlər ortalığa. Sadaladığım həmin amillərin hərbirinirəqsdə
görməkolar. Rəqqasın, rəqqasəningörünüşübirrəsm
əsəridir. Bəstəkarın yazdığımusiqiüzərində rəqsedilir. Rəqs
edənzamanxordasəslənənmusiqininsözləriolurki,bu,şairlə
əlaqəlidir. Rəqqasın hərbirhərəkətibirheykəl formasını
xatırladır. Diqqətlə nəzər yetirdikdə, bunların fərqinəvarmaqolur”.
"Hər zaman özümdə
səhv tapıram”
O, illərin su kimi keçib
getdiyini deyir, xəyala dalır, udqunur və sözə başlayır: "Otururamvə
əvvəletdiyimrəqslərigözönünə
gətirirəm,onlarabugünpeşəkargözüilə baxıram.
Deyirəmki, gərəkordabaşqacüredəydim. Bu yaşımda
belə, oynadığım
rəqslərəbaxanda,onlardabirnöqsantapıram.Görbusənətə
mənim nə qədər diqqətimvarki, əvvəlki
rəqslərimigötür-qoyedibdeyirəmki,indibuhərəkətibaşqacüredərdim.
Sənətkaryüzilyaşasada,özişindənöqsantapmalıdır.Yaşadolduqcasənətkarın
özündənöqsantapması, onunsənətəolanməhəbbətindən
irəli gəlir”.Günün aktual məsələlərindən söz açıram. Rəqslərimizin toylara ayaq
açmasından, "toy rəqqasəliyi”nə yanaşmasını xəbər alıram. Deyir ki, toy rəqsini
ilk dəfə 1940-cı ildə Soltan Dadaşov qurub: "Mən baletdən xalq rəqsinə sevərək
keçid etmişəm. İstəyirəm ki, indixalq rəqsinə gələnlər, mənim kimi sevib
gəlsinlər. Hazırda rəqqasələr toylarda 5-10 manata oynayıb rəqslərimiziucuzlaşdırırlar.
Mən bunun qəti əleyhinəyəm ki, rəqqasə milli geyimdə toyda rəqs etsin, sonra da
plov paylasın. Pul qazanmaq üçün rəqs öyrənirlər. Axı, bu, nəyə lazımdır?
Dövlət hər cür şərait yaradıb, əsl sənətkara qiymət verirlər. O vaxt Moskvaya
gedəndə Bakıdan yuxarıya anonim yazırdılar ki, məni göndərməsinlər. Anonim
yazıya isə çox diqqət edirdilər.Buna görə də, Filarmoniyanın müdiri
dərhal yazırdı ki, Roza Cəlilova artıq yola çıxıb və məni tez göndərirdilər.
Sonradan Moskvadan zəng edib mənə görə təşəkkür ediblər. Mənim rəhbərlik
etdiyim "Gülüstan" rəqs ansamblı vardı. Gözəl illər idi. O zaman Leyla
Bədirbəyli gəlin rolunu oynayırdı. Oturduğu yerdə duvağı belə tərpənmirdi. Bu
isə tamaşaçıya bir örnək idi. Leyla Bədirbəyli getdikdən sonra gəlin obrazını
mən oynamaya başladım. Mən də oturduğum yerdən tərpənmirdim. Bu, adət-ənənə
idi. Bəs indi nə olur? Toyda gəlin nəinki yerində oturur, düşür meydana
oynayır. Biabırçılıqdır. Bir dəfə biri mənə zəng edib deyir ki, Roza xanım, kim
”Ləzginka"nı qura bilər?" Dedim ki, "Ləzginka” bizim rəqs olmasa da,
oynayırıq. Necə bəyəm? Qadın dedi ki, gəlinim toyda ”Ləzginka" oynamaq
istəyir. "Sağ ol” demədən telefonu qapatdım. Gəlin hara, "Ləzginka” hara?!
Gəlin utanırdı toyda çörək yeməyə. Bəs indi hara getdi bizim izzətimiz? Bunun
üçün isə məktəb lazım deyil, ailədə ata-ana tərbiyəsi əsasdır”.
Rozaxanımhaqdaindiyə qədərbirneçə yazı
yazmışam, səhnəyə gəlişi,buradaqarşılaşdığı yaxşı vəpishadisələrhaqdabilgilərionunözündən
eşitmişəm. İnanıram ki, rəqs dünyamızın 90 yaşlı əfsanəsinin bizə danışılası
hələ çox hekayələri var.
Xəyalə Rəis