Regional təhlükəsizliyin qarantı - Azərbaycan- Türkiyə-Gürcüstan
Regionda təhlükəsizliyi təmin etmək üçün
Azərbaycanın təşəbbüsü ilə ikitərəfli, üçtərəfli formatlarda görüşlər
keçirilir. Noyabrın 21-də Bakıda Azərbaycanın müdafiə naziri general-polkovnik
Zakir Həsənov, Türkiyənin Baş Qərargah rəisi ordu generalı Yaşar Güler və
Gürcüstan Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargah rəisi general-mayor Vladimer
Çaçibaia arasında növbəti üçtərəfli görüş keçirilib. Görüşdə bölgədəki
hərbi-siyasi vəziyyət, regional təhlükəsizlik məsələləri ətraflı müzakirə
edilib və üçtərəfli hərbi əməkdaşlığın perspektivləri barədə geniş fikir
mübadiləsi aparılıb.
Tərəflər beynəlxalq terrorizm və aqressiv separatizmin regiondakı sülhə və sabitliyə, ümumi inkişafa mənfi təsir göstərdiyini vurğulayaraq dövlətlərin təhlükəsizliyinə yönəlmiş təhdidlərə qarşı birgə fəaliyyətin vacibliyini xüsusi qeyd ediblər.
Artıq üçüncü dəfədir Bakıda üç ölkənin hərbi rəhbərlərinin Bakıda baş tutan görüşü ilə bağlı ekspertlər münasibət bildiriblər.
Bəxtiyar MƏMMƏDLİ
Tərəflər beynəlxalq terrorizm və aqressiv separatizmin regiondakı sülhə və sabitliyə, ümumi inkişafa mənfi təsir göstərdiyini vurğulayaraq dövlətlərin təhlükəsizliyinə yönəlmiş təhdidlərə qarşı birgə fəaliyyətin vacibliyini xüsusi qeyd ediblər.
Artıq üçüncü dəfədir Bakıda üç ölkənin hərbi rəhbərlərinin Bakıda baş tutan görüşü ilə bağlı ekspertlər münasibət bildiriblər.
Mövzu ilə bağlı "Kaspi” qəzetinə açıqlamasında Milli Məclisin deputatı Zahid Oruc
bildirdi ki, hazırkı beynəlxalq münasibətlər sistemində öz təhlükəsizliyini
müxtəlif formatlarda qoruyan dövlətlərlə yanaşı, üçtərəfli, dördtərəfli
formatlar çox aktiv bir şəkildə fəaliyyətdədir: "Bu səbəbdən də belə formatlar
beynəlxalq aləmdə özünün yaşarlılığını, demək olar ki, vətəndaşlıq statusunu
qazanmış bir məsələdir. Məhz ona görə də Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev son
illər ərzində belə üçbucaqlardan çox uğurlu şəkildə ölkəmizin mənafeyi üçün
istifadə etməkdədir. Diqqətlə baxsaq görərik ki, İran-Rusiya-Azərbaycan,
Türkiyə-Rusiya-Azərbaycan, eləcə də Gürcüstan-Türkiyə-Azərbaycan modelində
uğurlu çalışmalar var. Bunların hər birində Azərbaycanın mərkəzi statusda
olduğu fəaliyyəti görməkdəyik. Şübhəsiz ki, kabinetlərdə bunlar layihə və siyasət
kimi hazırlansa da, onun reallıqda həyata keçirilməsi çox böyük iradə,
təhlillər, yaranan situasiyaya uyğun risklərin idarə olunması kimi böyük
məharət tələb edir. Bu baxımdan Gürcüstanın yer aldığı bu layihələrdə nə qədər önəmi
artıbsa, o biri yandan açıq deməliyik ki, qarşı tərəfdən hərbi və təhlükəsizlik
məsələlərinə ehtiyatlı münasibəti görmüşük. Halbuki, 2008-ci il 5 günlük avqust
müharibəsi dövründə Azərbaycan dövləti xarici dövlət başçılarının Gəncəyə
gəlməsində və bundan sonra Tbilisidə məlum o demarş, həmrəylik mövqelərində də
öz mövqeyini göstərmişdir. Yəni, biz Qafqazlarda müharibə arzulamadığımızı ortaya
qoymuşuq, amma bununla belə anti-Rusiya cəbhəsində yer almadığımızı sübuta
yetirmişik. Odur ki, Gürcüstanın Azərbaycana böyük ehtiyacı var. Birincisi,
iqtisadi cəhətdən, çünki bildiyimiz kimi, Gürcüstan Rusiyanın ağır iqtisadi
embarqosu, sanksiyaları altındadır. İkinci tərəfdən isə Türkiyə ilə
münasibətlər bu illər ərzində qonşu ölkə üçün həyat yoluna çevrilib. Bir yandan
bu ölkədən bəhrələnirlər, eyni zamanda Türkiyə Gürcüstanın iqtisadiyyatına
dərindən nüfuz edir, müxtəlif sahələrə böyük investisiyalar qoyulur. Hətta
obrazlı bir ifadə var ki, azərbaycanlıların və türklərin hesabına Gürcüstan
qurulmaqdadır”.
Z.Oruc əlavə etdi ki, münasibətlərdə hərbi
komponent çox önəm daşıyır: "Tbilisidən baxışlar belə olub ki, biz Ermənistanı
qıcıqlandırmayaq, onların narazılığını və bizə olan basqısını qazanmayaq və
nəticə etibarı ilə bu, ermənilərin Cavaxetiyada qalxmasına və müxtəlif
separatçı fəaliyyətlərinə meydan aça bilər, indiki reallıqda əlavə cəbhə
yaratmayaq və s. kimi mülahizələri mövcud idi. Məhz bu kimi məsələlərə risk
ehtimalı ilə baxırdılar. Açıq desək, qabaqcıl NATO ölkəsi olan Türkiyədən istər
Gürcüstanın, istərsə də Azərbaycanın öyrənməyə, yaxud da ordu quruculuğu
prosesində onların köməyindən istifadə etməyə ehtiyacları var. Bu həm də
regional iqtisadi layihələrin qorunmasında özünü göstərməkdədir. Doğrudur, biz
bu üçlü formata elə baxmırıq ki, sabah Qarabağ savaşında gürcülər gəlib bizim
təhlükəsizliyimiz üçün savaşacaqlar. Təbii ki, münasibətləri ora qədər inkişaf
etdirmək çox çətindir. Gerçəkdən də onlar daha böyük münaqişələrə cəlb olunmuş
durumda qalarlar. Hesab edirəm ki, xalqlararası siyasi, iqtisadi, mədəni
əlaqələr, tarixi münasibətlər çox yaxşı bir bünövrə yaradır. Amma bunun
üzərindən hərbi münasibətləri inkişaf etdirmək və Gürcüstan, Türkiyə və
Azərbaycan alyansını formalaşdırmaq və bunu müttəfiqliyə qədər çatdırmaq üçün
müəyyən yollar qət olunub. Bunu biz hər üç dövlətin mənafelərinə uyğun bir
siyasət kimi dəyərləndiririk və artıq bu sistem işləyir, oturuşubdur. GUAM-dan
fərqli olaraq, bu format uğurlu çalışır”.
Milli Dirçəliş
Hərəkatı Partiyasının sədri, millət vəkili Fərəc Quliyev
bildirdi ki, bölgədə hansısa hadisə baş verəndə, bu, bölgəyə təsir edir: "Digər
yandan vəziyyət o yerdədir ki, Ermənistanın Azərbaycana, Gürcüstana və həm də
Türkiyəyə qarşı davranışı eynidir. Gürcüstanın ərazisi təbii ki, ermənilərin
ağaları tərəfdən işğal olunub. Eləcə də Ermənistanın Gürcüstan ərazisindəki
Cavaxetiyaya iddiaları var. Hətta Saakaşvili dönəmində bu hərəkatın rəhbəri
həbs edilmişdi. Qondarma "Dağlıq Qarabağ” rejimi də guya Osetiyanın
müstəqilliyinin 25 illiyi ilə bağlı təbrik məktubu göndərib. Bütün bunlar onu
göstərir ki, Ermənistanın Azərbaycana münasibətilə Gürcüstana olan münasibəti
arasında fərq yoxdur”.
F.Quliyev əlavə etdi ki, Ermənistanın Türkiyəyə
olan münasibəti də bəllidir: "Ermənistan Türkiyəyə ərazi iddiasındadır, hətta
gerbində Ağrı dağ əks olunur və bu məsələni də heç gizlətmək istəmir. Eyni
zamanda ermənilər qondarma "soyqırım” məsələsi ilə Türkiyənin üzərinə gedir.
Demək istəyirəm ki, bölgədə destruktiv element kimi Ermənistanın üç ölkəyə
münasibəti eyni olduğundan Azərbaycan, Türkiyə və Gürcüstan əməkdaşlıq etməkdə
maraqlı olmağa məcburdurlar. Onu da qeyd edim ki, Azərbaycanla Türkiyə
münasibətlərdə ən dərin inteqrasiya yolunu seçiblər, bütün sahələrdə əməkdaşlıq
mövcuddur. Hesab edirəm ki, üçlü tərəfdaşlıq məsələsi Gürcüstana da xeyirdir.
İki ölkə Gürcüstanı bu tərəfdaşlığa qoşmaqla hər üç dövlət bölgədə sabitliyin
təmin olunmasında mühüm faktorlardan birinə çevrilə bilər. Düşünürəm ki,
ikitərəfli münasibətlərdən başqa üçtərəfli formatda da əlaqələrin qurulması
Azərbaycan, Türkiyə və Gürcüstana siyasi, iqtisadi və hərbi cəhətdən çox
əhəmiyyətli təsiri olacaq”.
Bəxtiyar MƏMMƏDLİ