Orqanlarımızı bağışlayaqmı? - Polemika
Birinin
həyatını xilas etmək, onu yenidən yaşama qaytarmaq, heç bir qarşılıq gözləmədən
onunla qanını bölüşmək insanlığın çata biləcəyi ən yüksək zirvədir. Hazırda bir
damla qana ehtiyacı olan o qədər xəstə insan var ki, onlar üçün qan əvəzolunmaz
yaxşılıqdır. Düzdür, hazırda insanlar qan donorluğu edirlər, amma bu kifayət
etmir. Hər gün nə qədər qan köçürülmələri edilir. Qan Bankında isə bütün
xəstələrə çatacaq qədər qan olmur. Ona görə, bacardığımız qədər daha çox şəxsi
bu işə cəlb edib, onların verəcəkləri qana xəstə insanların nə qədər ehtiyacı
olduğunu izah etmək lazımdır.
Digər
bir məsələ isə orqan donorluğu ilə bağlıdır. Dünyanın bir sıra ölkələrində
artıq bu praktika geniş şəkildə tətbiq olunmağa başlayıb. Belə ki, insanlar
hələ yaşayarkən, öldükdən sonra sağlam orqanlarını ehtiyacı olan insanlara
"vəsiyyət” edirlər. Yəni insan düşünür ki, onsuz da öldükdən sonra orqanları
ona lazım olmayacaq, heç olmasa kiminsə həyatını xilas etsin. Beyin ölümü
keçirən, amma digər orqanları sağlam qalan insanlar çox olur. Onların orqanları
donorluq üçün çox lazımlıdır. Təbii ki, vəfat etmiş bir insanın yaxınlarının
razılığı olmadan bu işi etmək olmaz. Ona
görə də əksəriyyət hələ sağ olan zaman orqanlarının götürülməsini vəsiyyət
edir. Və beləcə neçə nəfərin həyatı xilas edilir, neçə ailəyə xoşbəxtlik bəxş
olunur. Məncə, bu barədə bizim də düşünməyə və bu istiqamətdə bəzi işlər
görməyə ehtiyacımız var. Maraqlıdır, gənclərimiz donor olmaq barədə nə düşünür,
onlar orqanlarını kiməsə bağışlamağa razıdırlarmı?
"Qan verən insan
başqalarına nisbətən daha sağlam olur”
Günel Rüstəmova - televiziya
redaktoru
Günelə görə, donor
olmaq möhtəşəm bir hissdir. Çünki insan digər bir insana Allahın ona verdiyi
nəfəsdən, qandan, candan pay verir: "Bu iradi əməl isə insan amilinin nə
dərəcədə dəyərli olduğunu insanlığa hiss etdirir. Doğrudur, qan xəstəliyi olan
insanlarda ciddi problemlər müşahidə olunur. Lakin, bu onların həyat
motivasiyasını aşağı salmamalıdır. Bunun
üçün də biz onlara donor kimi dəstək olmalıyıq. Qan köçürülməsində heç
bir problem yoxdur. Əksinə, qan verən insan başqalarına nisbətən daha sağlam
olur. Mən düşünürdüm ki, qan verdikdən sonra baş gicəllənməsi kimi hallar ola
bilər, əksinə, özümü daha gümrah hiss etdim.
Məsələn, çox adam qan verməkdən qorxur. Lakin bu, qorxudan çox ehtiyatdır. Sırf
distillə olunmamış alətlərin sağlam insan orqanizminin məhvinə səbəb olması
kimi faktlar tibb tarixində, dünya səhiyyəsində yer alan və xəstəliklərin
ötürülməsinə şərait yaradan həkim nadanlıqlarının nəticəsi olub. Zaman keçdikcə
isə bu kimi amillərin qarşısı alınmaqdadır. Müasir tibbi texnologiya dəqiqlik,
nizam-intizam tələb edir”.
Günel orqan donorluğundan da danışdı: "Bütün
insanlar öləcəyini bilərək yaşayır. Yəni, aldığımız nəfəsi belə geri veririk.
Bu halda insan niyə bir başqasının yaşama səbəbi olmasın? Həyatda ola-ola öldükdən
sonra başqalarına faydalı ola biləcək orqanlarımızı bağışlamaq çox yaxşıdır. Bu
işdə maarifləndirmə böyük rol oynayır”.
"Orqan Bankı da
olmalıdır”
Ayaz Hüseynov -
Pasient Təşkilatları İttifaqının sədri
Ayaz düşünür ki, bu sahədə bir sıra işlərin
təkmilləşməsinə ehtiyac var: "Keçən əsrin 90-cı illərində insanlar qan verməyə
qorxurdular və bunun ziyanlı olduğunu zənn edirdilər. Uzun illər davam edən
təbliğat nəticəsində cəmiyyətin fikrini qan donorluğu haqda dəyişmək mümkün
oldu. Qeyd edim ki, qan köçürülməsi nəticəsində bir çox insan yaşama şansı əldə
edir. Əlbəttə ki, qan donorluğunun təbliğatı və donorun qan verdikdən sonra
özünə nə qədər faydası olması hər zaman aşılanmalıdır. Çalışdığım Pasient Təşkilatları İttifaqının
üzv təşkilatları olaraq əhalini könüllü qan donorluğuna çağırırıq və hər bir
insan qan verməklə bir başqasını həyata qaytara bilər. Amma məncə, qan donorluğu
ilə bağlı bir çox işlərin daha da təkmilləşdirilməsi vacibdir. Daimi qan
donorlarının məlumat bazasının yaradılması, alınan qanın təhlükəsizliyi
məsələsinin daha da təkmilləşdirilməsi və qan donorluğu mədəniyyəti haqqında geniş
təbliğat aparılmalıdır”.
Ayaz qeyd etdi ki, bir çox xəstəlikdən əziyyət
çəkən insanların təhlükəsiz qana hər zaman ehtiyacı var. Bu insanların çox
faizi də uşaqlardır: "Hazırda elə xəstələr var ki, hər ay onlara qan
vurulmalıdır və bizim daim qana ehtiyacımız var. Ona görə də, bu iş təbliğ
olunmalı və insanları donor olmağa səsləməliyik. Orqan donorluğuna qalanda isə,
Qan Bankı olduğu kimi, ilk növbədə Orqan Bankı da olmalıdır. Ümid edirik ki,
yaxın gələcəkdə Azərbaycanda Orqan Bankı təşkil olunacaq və mən də bu işdə
sevə-sevə iştirak edərəm”.
"Torpağın
altında çürüməkdənsə, kiməsə həyat versə..”
Nurlan Ağa - jurnalist
Nurlana görə, donorluq insanın başqa birinə fayda
verməsidir: "İnsanın həyatda yaşama məqsədi ətrafdakılarına xeyir vermək,
onları maarifləndirməkdir. Məncə, bu haqda həm maarifləndirmə işi çox aparılmayıb,
həm də insanlarda müəyyən bir stereotip formalaşıb. Donor olmaq, nəyinisə
bağışlamaq qorxulu bir şey kimi qəbul olunur. Bunun təkcə insanlardan yox,
qarşı tərəflərdən də asılı olan səbəbləri var. Məsələn, xəstəxanaların təmizlik
problemlərindən, qan təmasından narahat olurlar. Yaxud da "bizim
bağışladığımız qan, orqan ehtiyac sahibinə həqiqətənmi heç bir qarşılıq
gözlənilmədən çatdırılacaq, satılmayacaq ki?" sualı insanları düşündürür.
Ona görə də bu bir az qarışıq məsələdir. Son zamanlar insan öldükdən sonra
orqanlarından istifadə olunması ilə bağlı müzakirələr gedir. Səhv etmirəmsə,
Azərbaycanda ölüdən orqan nəqli hələ mümkün deyil. Lakin bu olsa və insanlar
buna qarşı çıxmasa, çox gözəl olar. Qan vermək də insana zərərli bir şey deyil,
tam tərsinə, xeyirlidir, bədəndə qan dövranı yeni nəfəs alır”.
Müsahibimiz deyir ki, sağkən nələrdənsə ehtiyat edə
bilərik, amma ürəyimiz dayandıqdan və ya beyin ölümü keçirdikdən sonra orqanlar
torpağın altında çürüməkdənsə, kiməsə həyat versə, daha yaxşı olar: "Bu sahədə
də müəyyən stereotiplər var. Bəzi insanlar elə düşünür ki, öldükdən sonra bütün
orqanları özü ilə aparmalıdır və s. Lakin bu kimi fikirlərdən qaçmaq lazımdır. Azərbaycanda bu
mümkün olsa, öldükdən sonra istifadəyə yararlı bütün orqanlarımın bağışlanması
ilə bağlı sənəd imzalayardım”.
Günel Azadə