Müstəqilliyin qarantı olan layihə
Sentyabrın 20-də Azərbaycanın müasir dövlət kimi formalaşmasında və
inkişafında mühüm rola malik olan "Əsrin müqaviləsi”nin imzalanmasının 25 ili
tamam olacaq. 25 il əvvəl ictimai-siyasi vəziyyətin çətin olduğu bir dönəmdə
dünyaya səs salacaq müqavilənin imzalanması Azərbaycanın böyük gələcəyindən
xəbər verirdi. Bəs görəsən bu müqavilənin imzalanması və həyata keçirilməsinin
Azərbaycan üçün əhəmiyyəti nədən ibarət idi?
BƏXTİYAR
Milli Məclisin deputatı
Tahir Mirkişili bildirdi ki, "Əsrin müqaviləsi” Azərbaycanın
iqtisadi müstəqilliyinin başlanğıcı oldu: "Məhz bu müqavilə nəticəsində
Azərbaycanın iqtisadi inkişaf istiqamətləri müəyyən olundu. Ölkəmizin iqtisadi
inkişafı üçün potensial yarandı. Azərbaycanın müstəqilliyi 1991-ci ildən elan
olunub, 15 iyun 1993-cü il dövlətçiliyin qurtuluş günüdürsə, 1994-cü ilin 20
sentyabrı da ölkə iqtisadiyyatının yenidən dirçəldilməsi və inkişafının əsası
qoyulan əlamətdar gündür. Həmin dövrdə ölkədə kifayət qədər çətin vəziyyət yaranmışdı.
Belə ki, 1991-ci ildən 1994-cü ilə qədər Azərbaycan iqtisadiyyatında hər il
ümum daxili məhsul 17 faizə qədər azalmış, ölkədə 1700 faizə qədər hiper
infilyasiya gerçəkləşmişdi. Ölkə vətəndaşlarının gəlirləri hər il təxminən 3
dəfə azalırdı və manatın məzənnəsi 245 dəfəyə yaxın ucuzlaşmışdı. Belə bir
dövrdə iqtisadiyyatı bərpa etmək yeni bir mənbəyə, qüvvəyə ehtiyac var idi ki,
bu da məhz "Əsrin müqaviləsi” oldu. Həmin vaxt müqavilənin imzalanması üçün
dühaya ehtiyac var idi. Məhz ulu öndər Heydər Əliyevin dühası və onun
Azərbaycana rəhbərlik etməyi həmin müqavilənin imzalanmasına və ölkəmizin
gələcəyinin daha etibarlı formada təmin olunmasına imkan yaratdı”.
T.Mirkişili qeyd etdi ki, ötən 25 il ərzində Azərbaycan "Əsrin
müqaviləsi” imzalananda qarşıya qoyulan hədəflərinin əksəriyyətinə nail oldu və
yeni hədəflər də yarandı: "Belə ki, keçən dövr ərzində Azərbaycan Xəzərin
ehtiyatlarını dünya bazarına çıxartmağı bacardı. Ölkəmizə 250 milyard dollardan
çox investisiya cəlb olundu. Azərbaycan "Əsrin müqaviləsi”nin imzalanmasından
keçən 25 il ərzində 125 milyard dollar gəlir əldə etdi, ölkəmizə texnologiya
cəlb olundu, yeni infrastruktur yarandı. Belə ki, Bakı-Tbilisi-Ceyhan kəmərinin
çəkilməsi və sonradan Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolu regional iqtisadi blokadanı
aradan qaldırdı və region bütövlükdə dünya bazarına açıldı. "Əsrin
müqaviləsi”nin ən mühüm istiqamətlərindən biri də, əldə olunan gəlirlərin
insanların sosial təminatının artırılmasına yönəldilməsi ilə vətəndaşların
maddi rifah halını daha da yaxşılaşdırılması oldu. Rəqəmlərə baxsaq görərik ki,
keçən dövr ərzində əhalinin real gəlirlərində, maaşlarında xeyli irəliləyiş
əldə olunub. Bununla yanaşı, beş mindən çox tələbə xaricdə oxuyub və
Azərbaycanda insan kapitalının inkişafı ilə bağlı çox ciddi işlər görülür.
3500-dən çox məktəb, xəstəxana və digər sosial infrastrukturlar təmir olunub və
yenidən tikilib. Düşünürəm ki, "Əsrin müqaviləsi” bütövlükdə Azərbaycan
iqtisadiyyatının yeni müasir dövrə qədəm qoyması üçün çox mühüm təməl oldu və
eyni zamanda potensial yaratdı. Bu gün Azərbaycan müasir iqtisadiyyat qurur,
iqtisadi islahatlar aparır. Əsas məqsəd dayanıqlı, qeyri-neft sektorunun
aparıcı qüvvə olduğu iqtisadiyyat qurmaqdır. Nəzərə almaq lazımdır ki, bu gün
qeyri-neft sektorunun inkişafı üçün aparılan iqtisadi islahatların da
maliyyələşmə mənbəyi məhz "Əsrin müqaviləsi” nəticəsində əldə etdiyimiz
gəlirlərdir. Ölkəmizin neft ehtiyatları kifayət qədərdir və Azərbaycan həm də
qaz ehtiyatlarına malikdir. Cənub Qaz Dəhlizinin tam işə düşməsi ilə Azərbaycan
qazını dünya bazarlarına çıxararaq yeni gəlirlər əldə edəcək. Əminik ki, yeni
gəlirlər bütövlükdə Azərbaycan iqtisadiyyatının daha da müasirləşməsinə,
insanların maddi rifah halının yaxşılaşmasına və dövlətimizin sosial
siyasətinin güclənməsinə xidmət edəcəkdir”.
Millət vəkili Eldəniz
Səlimov bildirdi ki, "Əsrin müqaviləsi” müstəqilliyimizin möhkəmlənməsinə,
ölkəmizin inkişafına böyük töhfə verib: "Bu müqavilə imzalandıqdan sonra
Azərbaycanın dünya ölkələri arasında mövqeyi qısa müddətdə xeyli yaxşılaşdı.
1993-cü ildə ümummilli lider Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışı
Azərbaycanın "olum, ya ölüm” məsələsini həll etdi. Ölkəni bu vəziyyətdən
qurtarmaq üçün müxtəlif yollar axtarıldı. İlk növbədə ölkənin dağılmasının
qarşısını almaq, sonra inkişaf barədə fikirləşmək lazım idi. Uzun müddət
müqavilə üzərində işlənildi. 1994-cü il sentyabrın 20-də Qərbin nəhəng neft şirkətləri
ilə müqavilə imzalandı”.
E.Səlimov vurğuladı ki, "Əsrin müqaviləsi”
imzalandıqdan sonra "Çıraq” yatağından hasil olunan neft Supsa limanından dünya
bazarına ixrac edildi: "Həmin gündən ölkə iqtisadiyyatının inkişafında təməl
yarandı. İqtisadiyyatın şaxələndirilməsi həyata keçirildi. Gələn gəlir hesabına
əhalinin sosial vəziyyəti, güzəranı yaxşılaşdı, yeni iş yerləri açıldı,
istehsal sahələri yaradılmağa başlanıldı.
Azərbaycanın bugünkü inkişafında "Əsrin müqaviləsi"nin
mühüm rolu var. Neft kapitalını insan kapitalına çevrilməsi qarşıya qoyulan
hədəflərdən biridir. Ölkənin inkişafı, sabitlik, stabillik xarici investorların
cəlb olunmasına şərait yaratdı. Ölkəmizə o vaxtdan gələn investorlar bu gün də burda
işləyirlər. Müqavilə bu gündə öz əhəmiyyətli rolunu oynayır. Prezident İlham
Əliyevin təbirincə desək, neft gəlirləri məqsəd deyil, xalqımızın maddi rifahı
halının davamlı olaraq yaxşılaşdırılması üçün bir vəsaitdir. Bunun nəticəsidir
ki, dövlət başçısı əldə olunan uğurları və xalqımızın, dövlətimizin gələcəyini
nəzərə alaraq "Əsrin müqaviləsi”nin müddətinin 2050-ci ilə qədər uzadılması ilə
əlaqədar yeni müqavilənin imzalanmasına nail oldu. Enerji təhlükəsizliyi ilə
əlaqədar yeni beynəlxalq layihələr reallaşmağa başladı və Azərbaycan bu layihələrdə
söz sahibinə çevrildi”.BƏXTİYAR