Mülki əhaliyə qarşı törədilən hərbi cinayət - Fotolar
Sarsıdıcı zərbə alan Ermənistan ordusu sərhəd bölgəsinə
və cəbhə ərazisinə yaxın yaşayış məntəqələrimizi hədəfə alır
Azərbaycan və Ermənistan arasında atəşkəs müqaviləsi
imzalandığı 1994-cü ildən bu günə qədər erməni tərəfi atəşkəs rejimini daim
pozub, üzərinə götürdüyü öhdəliyə, beynəlxalq qanunlara daim hörmətsizlik
nümayiş etdirib. Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin dinc yolla tənzimlənməsi məqsədilə
bu günə qədər aparılan danışıqlarda hər hansı irəliləyiş, yaxud ATƏT-in Minsk
Qrupunun həmsədrlərinin, prezidentlərin
iştirakı ilə hansısa razılıq əldə olunduğu zaman Ermənistan silahlı qüvvələri
cəbhə bölgəsində müxtəlif təxribatlar törədiblər. Bu təxribatların qarşısı Azərbaycan
hərbçiləri tərəfindən alınanda, düşmənə sarsıdıcı zərbələr vurulanda isə qarşı
tərəf bunun qisasını daim mülki əhalidən çıxıb. Öz məğlubiyyətini və acizliyini
həzm edə bilməyən erməni yaraqlıları mülki əhalini hədəfə alaraq, yaşayış
binalarını, mal-qaranı, əkin-biçin sahələrini güllə və mərmi yağışına
tutublar. Belə vaxtlarda erməni qatilləri
hətta azyaşlılara da rəhm etməyib, snayper atəşi ilə azərbaycanlı uşaqları
öldürüblər. 2011-ci il mart ayının 8-də Ermənistan silahlı qüvvələrinin atəşkəsi
yenidən pozması, Ağdamın işğal olunmuş Şıxlar kəndi istiqamətində erməni
snayperinin Orta Qərvənd kənd sakini 9 yaşlı azərbaycanlı Fariz Bədəlova atəş
açması yüzlərlə bu kimi faktdan biridir. Həmin zaman balaca Fariz başından ağır
yaralanıb və xəstəxanaya aparılarkən dünyasını dəyişib.
Hadisənin törədildiyi müddətdə cərəyan edən prosesləri
bir qədər təhlil etsək görərik ki, azərbaycanlı uşağın qətli Rusiya
prezidentinin təşəbbüsü ilə Ermənistan və Azərbaycan prezidentlərinin martın
5-də Soçidə tərəflər arasında dialoqu davam etdirmək məqsədilə keçirilən görüşdən
üç gün sonraya təsadüf edib. Bu, işğalçı Ermənistan ordusu tərəfindən müdafiəsiz
insanlara qarşı törədilmiş qanlı hadisə olmaqla yanaşı, həm də münaqişənin dinc
vasitə ilə tənzimlənməsi istiqamətində atıla biləcək hər hansı addımın
qarşısını almaq cəhdi idi. Elə həmin il Azərbaycanın Tovuz rayonunun Ermənistanla
həmsərhəd olan Əlibəyli kəndində partlayıcı qurğunun işə düşməsi nəticəsində
1998-ci il təvəllüdlü Şahmalıyeva Aygün Zirəddin qızı həlak olub, onun anası
1979-cu il təvəllüdlü Şahmalıyeva Elnarə Məmmədtağı qızı isə bədəninin bud
nahiyəsindən xəsarət alaraq yaralanıb. Araşdırmalar zamanı məlum olub ki,
partlayıcı qurğu quraşdırılmış "itəbənzər” uşaq oyuncağı ermənilər tərəfindən Əlibəyli
kəndinə daxil olan Tovuz çayına buraxılıb. Həmin ərazidə oynayan Cəfərov Elsəvər
Həsən oğlu və Şahmalıyeva Aygün Zirəddin qızı oyuncağı taparaq Cəfərov Həsənin
evinə gətiriblər. Evdə oynayan zaman Aygün Şahmalıyeva oyuncağı masanın üstünə
vurub və nəticədə partlayış baş verib. Həmin ərazidə anoloji hadisə 1994-cü ildə
də baş verib. Belə ki, ermənilər tərəfindən çaya buraxılan oyuncağı götürərkən
partlayışın baş verməsi nəticəsində iki azyaşlı uşaq həlak olub, biri
yaralanıb. Ötən il iyulun 14-də erməni silahlı bölmələrinin açdığı atəş nəticəsində
isə Tovuzun Ermənistanla təmas xətində yerləşən Əlibəyli kəndində 12 yaşlı Nərmin
Xanbabayevə, onun 8 yaşlı qardaşı Tuncay və 44 yaşlı Durdanə Nağıyevaya ağır
yaralanıblar.
Azyaşlı uşaqların qətlə yetirilməsi qeyri-insani
akt, beynəlxalq hüquqi sənədlərin pozulması olmaqla bərabər, Ermənistan barəsində
beynəlxalq məsuliyyət də doğurduğundan, həmçinin ona qarşı BMT tərəfindən müəyyən
sanksiyaların tətbiqini zəruri etdiyindən Azərbaycan tərəfi beynəlxalq təşkilatlara,
ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədr dövlətlərinə müvafiq müraciətlər göndərib. Lakin
böyük güclər, eləcə də beynəlxalq təşkilatlar Ermənistanın ərköyünlüyünə bu dəfə
də göz yumublar. Elə buna görə də Ermənistan silahlı qüvvələrinin atəşkəsi
pozması, mülki əhalini hədəfə alması, cəbhə xəttində təxribatlar törətməsi adi
hala çevrilib.2015-ci il aprelin 4-ü axşam saatlarında Ermənistan silahlı qüvvələrinin Ağdamın cəbhə xəttindən xeyli uzaqda yerləşən Üçoğlan kəndini reaktiv artilleriyadan və toplardan atəşə tutması nəticəsində 16 yaşlı Pakizə Məhərrəmlibaş nayihəsindən ağır yaralanıb.
2016-cı il mart ayının 31-dən başlayaraq cəbhə xəttində
atəşkəsi pozan erməni yaraqlıları mövqelərimizə soxulmağa da can atıblar. Düşmən
hücumunun qarşısı alınarkən yüzlərlə erməni hərbçisi, onlarla hərbi texnika məhv
edilib, bir neçə yüz erməni hərbçisi yaralanıb. Ordumuzun əks hücumu nəticəsində
erməni əsgərləri öz mövqelərini, strateji əhəmiyyət kəsb edən bir sıra yüksəklikləri
qoyub qaçıblar. Düşməndən təmizlənən həmin ərazilərdə Azərbaycan hərbçiləri öz
mövqelərini möhkəmlədiblər. Həmin vaxt Ermənistan silahlı qüvvələri itirdikləri
mövqeləri geri almağa bir neçə dəfə cəhd göstərsələr də daha böyük itki verərək
geri çəkiliblər. Belə olan halda düşmən ənənəvi üsuluna əl atıb, uğursuzluğunun
əvəzini qoşunların təmas xəttinə yaxın yaşayış məntəqələrimizi atəşə tutaraq
mülki əhaliyə ziyan vurmaqla çıxmağa başlayıb, mülki vətəndaşlarımızı hədəfə
çevirib.
Beləliklə də 2016-cı il aprelin 2-də səhər 8-də Tərtər
rayonunun Qarağacı kəndinə atılmış mərmilərdən biri kənddə məskunlaşmış Rəhimov
Cəlal Saday oğlunun idarə etdiyi "VAZ-2107” markalı avtomobilin üzərinə düşüb.
Nəticədə avtomobildə olan sərnişin, 1993-cü il təvəllüdlü Orxan Rəhimov hər iki
ayağını itirərək yerindəcə qanaxmadan ölüb. Avtomobilin sürücüsü Cəlal Rəhimov
və yaxınlıqda olan 1990-cı il təvəllüdlü Ramin Əhmədov çoxsaylı qəlpə yaraları
alıblar. Həmin gün saat 12.00 radələrində mərmilərdən biri qəsəbədə məskunlaşmış
İsa Əhmədovun yaşadığı mənzilə düşüb. Çoxsaylı qəlpə yaraları alan Əhmədov Bərdə
Mərkəzi rayon xəstəxanasına yerləşdirilib. Saat 19.20 radələrində
isə rayonun Şıxarx qəsəbəsi ərazisinə atılmış mərmilərdən biri 1987-ci il təvəllüdlü
Sadiq Əliyevin idarə etdiyi "Niva-2121” markalı avtomobilin üstünə düşüb. Nəticədə
avtomobildə olan sərnişin, 1992-ci il təvəllüdlü Fərman Əsədli çoxsaylı qəlpə xəsarətləri
alaraq qanaxmadan ölüb. Sürücü və digər sərnişin, 1982-ci il təvəllüdlü Mübariz
Rəhimov çoxsaylı qəlpə yaraları alıblar. Saat 20.00 radələrində Ağdam rayonunun
Əfətli kənd sakini, 1953-cü il təvəllüdlü Cümşüd Hüseynov top mərmisinin
partlaması nəticəsində bel nahiyəsindən ağır xəsarət alıb və o, dərhal xəstəxanaya
yerləşdirilib. Bundan bir saat sonra Seydimli kəndi ərazisinə atılmış mərmilərdən
biri kənd sakini, 1951-ci il təvəllüdlü Vahid Vəliyev yaşadığı mənzilə düşərək
onu və azyaşlı nəvəsi, 2003-cü il təvəllüdlü Sənan Vəlizadəni ağır yaralayıb.
Aprelin 2-də Goranboy rayonunun Qarqucaq kənd sakini, 1938-ci il təvəllüdlü Əbdüləzim
İbrahimov və Tapqaraqoyunlu kəndində yaşayan 1974-cü il təvəllüdlü Abbas
Allahverdiyev mərmiyə tuş gələrək ağır yaralanıblar. Başqa bir mərmi isə Tərtər
şəhər sakini, 1949-cu il təvəllüdlü Olqa Kruqlovanın yaşadığı mənzili tamamilə
dağıdıb.
2016-cı ilin aprel ayının ilk ongünlüyündə düşmən təmas
xəttindən xeyli uzaqda yerləşən yaşayış məntəqələrini də reaktiv artilleriya
qurğuları və uzaqvuran toplardan atəşə tutmağa başlayıb. Ağdam rayonunun Əhmədağalı
Ərazi Vahidliyinin Şərifli kəndinin atəşə tutulması nəticəsində yaranan mərmi
partlayışları zamanı kənd sakini, 1954-cü il təvəllüdlü Dadaşov Qaraş
Şahmar oğlu həyatını itirib. Erməni silahlı qüvvələri həmin gün Üçoğlan və
Xındırıstan ərazi vahidliklərini də mərmi atəşinə tutublar. Tərtərin Düyərli kəndində
yaşayış evinə mərmi düşməsi nəticəsində 2 qadın yaralanıb. Düşmənin atdığı mərmilər
şəxsi təsərrüfatlarla yanaşı, təhsil müəssisələrinə də ciddi ziyan vurub. Ağdam
rayonunun Ə.Quliyev adına I Sarıcalı kənd tam orta məktəbinə mərmi düşüb və təhsil
müəssisəsinin binasına ciddi zərər dəyib, məktəb binasının bir korpusunun dam
örtüyü, iki sinif otağı, müəllimlər otağı və dəhlizi tamamilə dağılıb. Eləcə də
məktəbin digər sinif otaqlarının divarlarında çatlar yaranıb və otaqların pəncərə
şüşələri sınıb. Həmin gün rayonun Ayaq Qərvənd kənd tam orta məktəbinin yerləşdiyi
əraziyə düşən mərmilər nəticəsində də məktəb binasına zərər dəyib, divarlar zədələnib.
2016-cı il aprelin 5-də isə erməni silahlı qüvvələrinin atəşkəsi pozması nəticəsində Tərtər rayonunun Həsənqaya kənd sakini,16 yaşlı Həsənova Turanədünyasını dəyişib. Həmin il iyulun 14-də Tovuzun Ermənistanla təmas xəttində yerləşən Əlibəyli kəndində12 yaşlı Nərmin Xanbabayeva, onun 8 yaşlı qardaşı Tuncayağır yaralanıblar.2017-ci il iyulun 4-ü saat 20:40 radələrində Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən
Füzuli rayonunun Alxanlı kəndi 82 və 120 millimetrlik minaatanlardan və dəzgahlı
qumbaraatanlardan atəşə tutulub. Ermənistan tərəfinin bu təxribatı nəticəsində
kənd sakinləri - 1967-ci il təvəllüdlüQuliyeva Sahibə İdris qızıvə
2015-ci il təvəllüdlüQuliyeva Zəhra Elnur qızıhəlak olublar.
2020-ci il iyulun 12-də günorta saatlarından
başlayaraq Ermənistanın silahlı qüvvələrinin bölmələri Azərbaycan-Ermənistan
dövlət sərhədinin Tovuz rayonu istiqamətində mövqeləri ələ keçirmək məqsədi ilə
atəşkəs rejimini kobud şəkildə pozublar. Düşmən gərginliyi artırmaq məqsədilə
növbəti hərbi təxribat törətməklə iriçarplı pulemyotlardan, qumbaraatanlardan,
snayper tüfənglərindən, minaatanlardan və digər artilleriya qurğularından
istifadə etməklə mövqelərimizi atəşə tutmaqla hücuma keçmək cəhdi ediblər. Beləliklə,
Ermənistan özünün təcəvüzkar və terrorçu mahiyyətini növbəti dəfə nümayiş
etdirməklə milli ədavət və düşmənçilik niyyəti ilə dinc əhalinin sıx yaşadığı əraziləri
artilleriya atəşinə tutub, nəticədə Azərbaycan Ordusunun bir neçə hərbi
qulluqçusu şəhid olub, digərləri müxtəlif dərəcəli bədən xəsarətləri alıb, o
cümlədən cəbhə bölgəsindəki yaşayış məntəqələrinə, mülki əhaliyə mühum ziyan dəyib.
Belə ki, 2020-ci il iyulun 13-də Tovuz rayonunun
Ağdam və Dondar Quşçu kəndlərini 120 millimetrlik minaatanlardan və D-30
topundan atəşə tutulub. Top mərmilərindən biri Dondar Quşçu kəndinin Mahir adlı
sakininin evinə düşüb. Nəticədə ev yararsız vəziyyətə gəlib. İyulun 14-ü səhər
saatlarından başlayaraq Tovuz rayonunun Ağdam, Əlibəyli və Dondar Quşçu kəndləri,
mülki əhalinin yaşadığı evlər iriçaplı silahlardan və artilleriya qurğularından
yenidən atəşə tutulub. Dondar Quşçu kənd ərazisinə mərmilərin düşməsi nəticəsində
1 fərdi yaşayış evinə və 3 həyətyanı torpaq sahəsinə ziyan dəyib. Belə ki,
hadisə nəticəsində kənd sakini, 1948-ci il təvəllüdlü Əliyeva Telarə Əhməd
qızına məxsus fərdi yaşayış evinə, 1981-ci il təvəllüdlü Əliyeva Samirə Nurəddin
qızına, 1973-cü il təvəllüdlü Hüseynov Aydın Məhəmməd oğluna və 1986-cı il təvəllüdlü
Rüstəmov Zeynal Əli oğluna məxsus həyətyanı torpaq sahələrinə ciddi ziyan dəyib.
Bununla yanaşı, Tovuz rayonunun Ağdam kənd sakini, 1944-cü il təvəllüdlü Əzizov
Əziz İzzət oğlu həlak olub. Mərhumun qızı Zərnişan
Gözəlova bildirib ki, ayın 12-də atası ilə telefonla danışıb sağollaşandan dərhal
sonra ermənilər evi mərmi atəşinə tutub, Ə.Əzizovu öldürüblər.
İyulun 14-də saat 15 radələrində Qazax rayonu, Bala
Cəfərli kəndi ilə üzbəüz mövqedə yerləşən Ermənistan silahlı qüvvələrinin bölmələrinə
məxsus reaktiv qurğudan buraxılmış mərminin atılaraq partlaması səbəbindən həmin
mərminin müxtəlif hissələri Xanlıqlar kənd sakinləri Səlminə Əliyeva, Məhbub
Orucova, Əziz Şirinov, İlham Mehtiyev, Razim Musayev və Kamil Cahanova məxsus
evlərin dam örtüklərinə, həmçinin həyətyanı sahələrinə səpələnib. Nəticədə zərərçəkmiş
şəxslərin əmlakları qəsdən zədələnməklə sonunculara xeyli miqdarda ziyan
vurulub. İyulun 15 və 16-da da düşmən sərhəd kəndləri artilleriya atəşinə
tutmaqda davam edib. Tovuzun Ağdam, Dondar Quşçu, Əlibəyli və Hacalı kəndlərinə
atılan mərmilər yaşayış evlərinə və bir neçə həyətyanı sahəyə düşüb, kənd
sakinlərinə ciddi maddi ziyan dəyib.
Sadalanan faktlar bir daha onu göstərir ki, Ordumuz
tərəfindən təxribatlarının qarşısı alınan, ağır məğlubiyyətə uğradılan düşmən
çıxılmaz vəziyyətdə qalanda quduz it kimi quduraraq mülki əhalini, yaşayış məntəqələrini,
uşaqların təhsil aldığı məktəbləri mərmi yağışına tutub. Ermənistanın Azərbaycanın
mülki əhalisinə, mülki obyektlərə birbaşa və qəsdən hücumları, beynəlxalq humanitar
hüququn, insan haqlarının, xüsusilə 1949-cı il Cenevrə konvensiyaları və ona 1
saylı Əlavə, həmçinin Uşaqların hüquqlarına və İnsan hüquqlarının müdafiəsi və
fundamental azadlıqlara dair Konvensiyanın ciddi şəkildə pozulmasıdır. Bu, bir
daha sübut edir ki, işğalçı Ermənistan beynəlxalq hüququn tələblərinə, beynəlxalq
təşkilatların çağırışlarına heç bir əhəmiyyət vermir.Təəssüf ki, beynəlxalq
hüquqa, qonşularının ərazi bütövlüyünə sayqısız yanaşan, işğalçılıq və
soyqırımı siyasəti yürüdən Ermənistan hakimiyyətinə BMT Təhlükəsizlik Şurasının
daimi üzvü olan böyük dövlətlər, o cümlədən ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədr ölkələri
hər hansı formada təzyiq göstərmək istəmir, ikili standartlarını bir daha
nümayiş etdirirlər.
Rufik İSMAYILOV