Müəllimlərin attestasiyasının sertifikasiya ilə əvəz edilməsi

30.05.18 09:00 6298

Bir müddət əvvəl Azərbaycanda orta məktəb müəllimlərinin həm attestasiyası, həm də sertifikasiyasının yalnız ölkə üzrə bütün müəllimlərin bilik və bacarıqlarının diaqnostik qiymətləndirməsi başa çatdıqdan sonra həyata keçirilə biləcəyi deyilirdisə, bu gün bu sahədə vəziyyət dəyişməyə doğru gedir. Hətta attestasiyanın tətbiqinin daha geniş formada həyata keçiriləcəyinin düşünüldüyü bir vaxtda, Azərbaycanın dövlət ümumtəhsil müəssisələrində müəllimlərin attestasiyasının ləğv ediləcəyi və onların sertifikasiyadan keçiriləcəyi xəbəri gündəmdə yer alıb. Əmək Məcəlləsinin 66-cı (attestasiya olunmayan işçilər) maddəsinə əlavə edilən yeni bəndə əsasən, dövlət ümumitəhsil müəssisələrində işləyən təhsilverənlər attestasiya olunmayacaq, sənədə təklif edilən yeni dəyişikliyə görə müəllimlər sertifikasiyadan keçiriləcək. Yeni dəyişikliyə görə, ölkəmizdə dövlət ümumtəhsil müəssisələrində işləyən təhsilverənlər 5 (beş) ildən bir sertifikasiyadan keçiriləcək və verilən sertifikatın hüquqi qüvvəsi növbəti sertifikasiyaya qədər (5 illik) olacaq. Layihədə bildirilir ki, sertifikasiyadan təkrar keçməyən müəllimlərlə əmək münasibətləri Əmək Məcəlləsinə uyğun tənzimlənəcək.

Qeyd edək ki,Milli Məclisin mayın 31-də keçiriləcək plenar iclasında müzakirəyə çıxarılacaq məsələ təhsil ekspertləri tərəfindən birmənalı qarşılanmır.

Milli Məclisin Elm və Təhsil Komitəsinin sədri, akademik İsa Həbibbəyli «Kaspi»yə açıqlamasında dövlət ümumtəhsil müəssisələrində müəllimlərin attestasiyasının ləğvinin və sertifikasiyadan keçiriləcəyinin hələ müzakirə olunacağını qeyd etdi: «Bunlar incə məsələlərdir. Ona görə də hələ müzakirə olunur. Parlament bununla bağlı qərar verəcək».

Attestasiyanın ləğvini əhəmiyyətli hesab edən təhsil eksperti Asif Cahangirov isə hesab edir ki, müəllimlərin attestasiyası heç vaxt effekt verməyib: "Əmək Məcəlləsində göstərilmiş qaydada attestasiya sovet dövründə və 1995-ci illərdə Azərbaycanda həyata keçirilib. Sözün düzü, heç vaxt effektiv nəticə verməyib. Yəni Əmək Məcəlləsində əks olunmuş qaydada aparılan attestasiyanın ciddi əhəmiyyəti olmayıb. Bu attestasiya yalnız müəllimin fəaliyyəti ilə bağlı ümumi məlumatlar və məktəb rəhbərliyinin ona münasibəti əsasında verilirdi. Orada qiymət əsasən üç istiqamət üzrə - tutduğu vəzifəyə layiqdir, vəzifəyə şərti layiqdir və vəzifəyə layiq deyil istiqamətləri üzrə müəyyənləşirdi”. Müəllimlərin sertifikasiyasını konseptual baxımdan tamamilə fərqli proses adlandıran ekspert bildirir ki, bu zaman hər bir müəllim müstəqil qiymətləndirilmədən keçirilir, onun biliyi, səriştəsi müəyyən olunmuş qaydada dəyərləndirilir və konkret parametrlər əsasında aparılan qiymətləndirmə nəticəsində onun pedaqoji fəaliyyəti müəyyənləşdirilir. Buna müsbət yanaşıram”. Sertifikasiyanın diaqnostik qiymətləndirmədən fərqinə gəlincə, ekspert bildirir ki, diaqnostik qiymətləndirmə bir sınaqdır: "Diaqnostik qiymətləndirmədə müəllimin ixtisas və metodiki bilikləri nəzərə alınır, amma onun peşəkarlığı ilə bağlı bütün cəhətlər nəzərə alınmır. Çünki diaqnostik qiymətləndirmənin özünün xidmət etdiyi konkret istiqaməti var. Diaqnostik qiymətləndirmə Azərbaycanın bir sıra rayonlarında müəllimlərin hazırlıq səviyyəsi və pedaqoji səriştələrinin hansı səviyyədə olmasını müəyyən etmək üçündür. Bu diaqnostikanın nəticəsində Təhsil Nazirliyi düzgün olaraq sertifikatlaşdırma xəttini seçib. Bu, dünya təcrübəsində yenilik deyil, düzgün yanaşmadır. Çünki təhsil daim inkişaf edən sahədir. Bu sistemdə çalışan müəllim müasir tendensiyaları anlamalı, qəbul etməli və ona uyğun olaraq öz peşəkarlıq səviyyəsini yüksəltməlidir».

Təhsil eksperti Nadir İsrafilov Əmək Məcəlləsinə dövlət ümumitəhsil müəssisələrində işləyən təhsilverənlərin attestasiya olunmayacaqları, əvəzində müəllimlərin sertifikasiyasının təşkili barədə yeni bəndin salınması təklifini "nəsə etmək xətrinə, nəsə etmək” kimi dəyərləndirir: "Əvvəla attestasiya – (lat. attestatio – şəhadət, şəhadətnamə, təsdiq); sertifikasiya – (lat. certum – doğru + lat. Facere - etmək) başqa sözlə, bir şəxsin bilik dərəcəsini, qabiliyyətini və bacarığını təyin və təsdiq etmə anlamına gəlir. Sertifikasiya isə sertifikasiyanı həyata keçirən orqan tərəfindən obyektlərin texniki reqlamentlərin tələblərinə, standartların müqavilə şərtlərinə uyğunluğunun təsdiqidir. Sertifikasiya adı altında həmçinin sertifikat alınması proseduru da başa düşülür. Bu mənada, attestasiya konkret fərdlərə, sertifikasiya isə deyək ki, müəllim hazırlığı ilə məşğul olan hazırlıq kurslarına şamil edilə bilər”. N.İsrafilovun sözlərinə görə, hələ 1999-cu ildə Dövlət Komissiyası tərəfindən hazırlanmış və ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən təsdiq olunmuş "Azərbaycan Respublikasının təhsil sahəsində islahat Proqramında "rəhbər və pedaqoji kadrların attestasiya sisteminin yaradılmasına, onların əməyinin obyektiv qiymətləndirilməsinə, yaradıcı, böyük ustalığa malik müəllim və tərbiyəçilərin maddi və mənəvi stimullaşdırılmasına, əmək haqqının ödənilməsinə differensial yanaşmanın tətbiqinə lazımı diqqət yetirilməməsi” barədə müddəalar xüsusi olaraq vurğulanmış və bunun həll olunacağı müddətlər belə müəyyən olunmuşdu”. Belə ki, bununla əlaqədar, Nazirlər Kabineti "Azərbaycan Respublikasında işçilərin attestasiyasının keçirilməsi Qaydalarının təsdiq edilməsi barədə" 23 may, 2001-ci il tarixli, 97 №-li qərar da vermişdi. O vaxt təhsil nazirinin 21 oktyabr, 2002-ci il tarixli, 987 №-li əmrinə əsasən, təhsil sistemində fəaliyyət göstərən rəhbər və pedaqoji kadrların attestasiyasının keçirilməsi ilə əlaqədar bütün hazırlıq və sənədləşmə işlərinin dekabr ayına qədər yekunlaşdırılması, əvvəlcədən müvafiq qaydada təsdiq olunmuş qrafiklər əsasında 2003-cü ilin yanvar ayından etibarən başlanılması nəzərdə tutulmuşdu.

Bu məqsədlə attestasiyanın Qaydaları hazırlanmış, Təşkilat Komitəsi belə yaradılmışdı: "Elə isə bu 20 ilə yaxın bir müddətdə attestasiyaya hazırlığa kifayət etmədisə, 150 min müəllimin sertifikasiyadan keçirilməsinə görəsən, daha neçə illər lazım gələcək? Digər bir məsələ Təhsil haqqında 2009-cu ildə qəbul olunmuş qanuna attestasiya, akkreditasiya, nostrifikasiya, lisenziya kimi anlayışlar daxil edildiyi halda, sertifikasiya nəzərdə tutulmamış, yalnız 2015-ci ildə bu məsələ yada düşərək qanuna müvafiq əlavə edilmişdir. Həmin qanuna əsasən attestasiya – hər bir təhsil pilləsində və səviyyəsində təhsilalanların təhsildə nailiyyətlərinin və təhsilverənlərin fəaliyyətinin qiymətləndirilməsi prоseduru kimi dəyərləndirilmiş, təhsil sahəsində dövlət standartları fərdin, cəmiyyətin, dövlətin tələbatına uyğun оlaraq, elmi-pedoqоji prinsiplər əsasında hazırlanan və müəyyən dövr (5 ildən az оlmayaraq) üçün vahid dövlət tələblərini əks etdirən ümumi nоrmalar məcmusundan ibarət olduğu qeyd edilmişdir. Diaqnostik qiymətləndirmənin attestasiyaya hazırlıq mərhələsi olduğu barədə bəyanatların verilməsi, və bu prosedurun hələ tam başa çatdırılmaması, dövlət təhsil sənədi olmayan və müsabiqədənkənar işə qəbul olunan, lakin diaqnostik qiymətləndirməyə buraxılmayan yüzlərlə müəllimin taleyinə aydınlıq gətirilməmiş, sertifikasiya barədə yeni "ideya” ortalığa atıb, onsuz da illərdən bəri gərginlik içərisində olan müəllimlərin əsəbləri ilə oynamağa ehtiyac varmı? Qanuna elə dəyişiklik edək ki, onu hər dəfə dəyişdirməyə lüzum qalmasın. Ən çox dəyişikliyə məruz qalan iki qanun varsa, onlardan biri "Təhsil”, digəri isə "Yol hərəkəti haqqında” qanundur”.

Təhsil işçilərinə Plenar iclasın verəcəyi qərarı gözləmək qalır. Təhsil sahəsində tez-tez baş verən dəyişikliklərdən yaxşılığa doğru ümid gözləmək amacı ilə…

Təranə Məhərəəmova