Mərkəzdə qeybə çəkilən meyvə-tərəvəz - ARAŞDIRMA
Mütəxəssislər
deyirlər ki, şəhərin mərkəzi hissələrində meyvə-tərəvəz dükanları açmaq biznes üçün sərfəli
deyil
Şəhərin mərkəzi
hissələrində meyvə-tərəvəz dükanları yox səviyyəsindədir. Meyvə-tərəvəz almaq
istəsəniz, supermarketlərə üz tutmalısınız. Bu marketlərdə isə qiymətlər yüksək
olur. Əgər daha çox seçim imkanı olan, münasib qiymətə məhsullar satılan meyvə-tərəvəz
dükanı axtarsanız, xeyli yol qət etməli olacaqsınız. Bu da bir sıra problemlər
yaradır. Şəhərin mərkəzi hissəsində meyvə-tərəvəz dükanlarının olmamağı
istehlakçının cibinə birbaşa ziyan vurur. Meyvə-tərəvəz almaq üçün istehlakçı məcbur
qalaraq supermarketlərə üz tutur. Böyük supermarketlər isə bu fürsətdən
maksimum yararlanırlar, meyvə-tərəvəzin qiymətini qaldırırlar. Nəticədə
istehlakçının alıcılıq qabiliyyəti aşağı düşür. Maraqlıdır, kiçik sahibkarlıqla
məşğul olanlar şəhərin mərkəzi ərazilərində meyvə-tərəvəz satmağa niyə meyilli
deyillər?
Məhsul
baha, icarə qiyməti yüksək
Marketoloq
Namiq Bayramovdeyir ki, həm meyvə-tərəvəz baha başa gəlir, həm də mərkəzi hissədə icarə qiymətləri
yüksəkdir. Bu səbəblərdən mərkəzi hissələrdə mağaza açmaq sərfəli hesab
edilmir: "Əvvəllər şəhərin mərkəzində meyvə-tərəvəz dükanları olurdu, sonra bağlandılar.
Çünki əvvəllər meyvə-tərəvəz rayonlardan birbaşa bazarlara gəlirdi və bu zaman
qiymətləri ucuz olurdu. Sonra meyvə-tərəvəzin topdan satışını aparan ticarət mərkəzi
yarandı. Burda məhsulların giriş qiyməti aşağı olsa da, çıxış qiymətləri yüksəkdir.
Meyvə-tərəvəz satışı monopoliyaya alındı. Bazarlar da lazımi səviyyədə məhsul
tapa bilmədilər və nəticədə məhsulların qiyməti qalxmağa başladı. Şəhər mərkəzlərində
icarə qiymətləri də yüksəkdir. Bu da məhsulun qiymətinə təsir edir. Şəhər mərkəzində
yaşayan əhalinin imkanlı olduğu düşünülsə belə, heç kim bir neçə dəfə baha qiymətə
meyvə-tərəvəz almaq istəməz. Yüksək məbləğdə icarə verən bir adam məhsulunu çox
ucuz qiymətə sata da bilməz. Bu səbəblərdən şəhər mərkəzindəki meyvə-tərəvəz
satış nöqtələrinin işi zəiflədi”.
"Biznes
özünü doğrulda bilmir”
N.Bayramov
deyir ki, supermarketlərdə meyvə-tərəvəz satışının başlaması və genişlənməsi ilə
bu dükanlar rəqabət qabiliyyətlərini itirdilər: "Şəhərin mərkəzində meyvə-tərəvəz
dükanı işlətmək istəyən adam, həm ətrafdakı supermarketlərlə rəqabət apara, həm
də dükanı ucuz və keyfiyyətli meyvə ilə təmin edə bilməyəcək. Marketlərin də bu
işdə olması, meyvə-tərəvəz dükanlarının fəaliyyətinin zəifləməsinə gətirib
çıxarır, biznes özünü doğrultmur. Buna görə ucuz meyvə-tərəvəz satan dükanlar mərkəzdə
özlərinə yer tapa bilmədilər və sıradan çıxdılar. Şəhər mərkəzində qala bilənlər
işini rəqabətə uyğun quranlar və ya müəyyən müştəri bazası olanlardır. Necə ki,
məhəllə marketləri sıradan çıxıb supermarketlərə çevrildi. Bu da təbii bazar
prosesidir”.
Şəhər mərkəzində yaşayışın az olması
N.Bayramovun
sözlərinə görə, mərkəzi hissələrdə yaşayış yerlərinin az olması da bu dükanların
işinə təsir edən faktordur: "15-20 il öncə ilə müqayisədə şəhərin mərkəzində
yaşayan əhalinin nisbəti azalıb. Tutaq ki, 4 mərtəbəli binanın aşağısı
obyektdirsə, 2-ci və 3-cü mərtəbələri çox vaxt ofis olur. Deməli, burda yaşayış
azdır. Meyvə-tərəvəz dükanları da daha çox yaşayış yerlərinə yaxın açılır”.
Ucuz meyvə
almaq istəməyənlərin dükanları
Namiq
Bayramov bildirdi ki, sahibkarlar mərkəzi hissələrdə modern tipli, daha yüksək
qiymətə məhsul satan dükanlar açmağa meyillidirlər: "Şəhərin mərkəz hissələrinə
diqqət etsəniz, konseptual tipli modern şərtlərə cavab verən, içərisində hər
cür şəraiti olan meyvə-tərəvəz dükanları görəcəksiniz. Nisbətən ucuz qiymətli
meyvə-tərəvəz dükanları mərkəzdə artıq özlərinə yer tapa bilmirlər. Bu tip
dükanlar müəyyən təbəqə üçün nəzərdə tutulub. Xüsusi təbəqədən insanlar var ki,
heç vaxt bazara gedib ucuz yerdən meyvə almaq istəmir. Onlar istəyir ki, xüsusi
qulluq olunmuş meyvələr satılan dükanlardan alış-veriş etsinlər. Ofislərdə olan
insanlar da meyvə almaq istəyəndə onsuz da gəlib belə yerlərdən alış-veriş
edirlər. Bu zaman bazar tipli yerlər şəhərin mərkəzində aktuallığını itirir”.
Böyük
marketlərdə böyük rəqabət
İqtisadçı
Pərviz Heydərovdeyir ki, mərkəzi hissələrdə meyvə-tərəvəz dükanları bu gün çox azdırsa, bu,
ticarətdəki rəqabətdən irəli gələn amildir: "Tutaq ki, mən kənd təsərrüfatı
istehsalçısıyam və əlimdə müəyyən qədər məhsul var. Bakı şəhərinin müəyyən mərkəzi
nöqtələrində mağaza açıb məhsulumun satışını təşkil etdim. Dükanımın yaxınlığında
iri marketlər fəaliyyət göstərirsə və həmin marketlərdə o məhsullardan
satılırsa, mənim vəsait sərf edib qurduğum dükan rəqabətə nə qədər davam gətirə
bilər? Elə bilməyin ki, şəhərin ən gəlirli yerində sırf meyvə-tərəvəz mağazası
açmaq heç kimin ağlına gəlmir. Belə ideyalar var. Amma o ideyaların
reallaşdırılması böyük problemlərlə üzləşir. Hazırda böyük marketlər arasında
güclü rəqabət gedir. Onlar bir-birini sıxışdırıb bazardan çıxartmaq istəyir. Mən
bu mübarizənin içinə girib Bakı şəhərinin mərkəzində meyvə-tərəvəz dükanı açmaq
istəsəm, təbii ki, uğursuz olacaq”.
Vətəndaş
istəyi, biznesin qaydaları
P.Heydərov
bildirdi ki, vətəndaşların münasib qiymətə meyvə-tərəvəz istəməsi normaldır,
ancaq bazardakı durumu biznesin qayda-qanunları müəyyən edir: "Vətəndaş deyir
ki, mən şəhərin mərkəzində yaşayıramsa və ya orda istirahət edirəmsə, niyə meyvə
almaq üçün supermarketə daxil olmalıyam? Bu, vətəndaşın istəyidir. Amma
sahibkarların mövqeyi, şərtləri, onlar arasında rəqabət amilləri, biznesin
qayda-qanunları tamam başqa şeylərdir”.
"Şişirdilmiş
qiymətlər yoxdur”
Pərviz
Heydərov qeyd etdi ki, supermarketlərdə meyvə-tərəvəz qiymətlərində şişirdilmə
yoxdur: "İri satış şəbəkələrində icarə haqqı və digər səbəblərdən məhsulun qiymətinin
üzərinə müəyyən əlavələr gəlir. Bu da çox cüzi əlavə olur. Məhsulların qiymətləri
bahadırsa, bu bahalıq icarə, daşınma xərclərinə görə yaranır. Başqa şişirdilmiş
qiymətlər yoxdur”.
Zərif
Salmanlı