“Məqsədim şagirdlərimə düşünməyi öyrətməkdir” - Örnək
Ucqar kənd müəllimi Faiq
Şıxəlizadə: Ayaqqabılarımızı məktəbdə qoyur, evdən məktəbə və geriyə rezin
qaloşla, çəkmə ilə gedirik
Lənkəranın ən ucqar kəndlərindən birində coğrafiya müəllimidir. Hava
şəraiti, düşüncə fərqliliyi onu incitsə də, təhsilli uşaqlar yetişdirməyi özünə
borc bilir. Məqsədi öz düşüncələrini şagirdlərə öyrətmək deyil, onlara düşünməyi
öyrətməkdir. Müsahibimiz kənd müəllimi Faiq Şıxəlizadədir.
Faiq Lənkəranda anadan olub. Lənkəran Dövlət Universitetinin Tarix və
Coğrafiya müəllimliyi ixtisasını bitirib. Hərbi xidməti bitirdikdən sonra MİQ
(Müəllimlərin işə qəbul) imtahanı ilə Lənkəranın ən ucqar kəndi Türkəncil kənd
orta məktəbində coğrafiya müəllimliyinə təyinat alıb.
Kənd rayon mərkəzindən 47
km aralıda və 1200 metr yüksəklikdə yerləşir. Müəllim
deyir ki, maşınlar qış aylarında kəndə gedə bilmir. Vacib hallarda xüsusi maşınlardan
istifadə edirlər. Müsahibimiz də gedib-gəlməkdə çətinlik çəkdiyi üçün kənddə
kirayə evdə yaşayır.
Faiq müəllim deyir ki, imtahanlardan yaxşı nəticə toplasa da, könüllü
şəkildə dağ kəndi məktəbini seçib. Düşünür ki, müəllim öz rahatlığı üçün deyil,
təhsil vermək, ehtiyacı olana faydalı olmaq üçün çalışmalıdır: "Müəllimlik müqəddəs
sənətdir. Mən də ilkin mərhələdə kənd məktəbini seçdim ki, ixtisasımın çətinliyini
dərk edim. Kəndlərdə müəllimlərə daha çox ehtiyac var. Şəhər məktəblərində isə
şagirdlərin çətinliyi olmur. Əslində oranı seçənə qədər necə kənd olduğu, şəraiti
barədə məlumatım az idi. Sadəcə, ucqar kənd olduğunu bilirdim. İnternetdə
araşdıranda yazılmışdı ki, asfalt çəkilib. Düşündüm ki, rahat gedib-gələcəm.
Lakin infrastruktur imkan vermədiyi üçün asfalt sadəcə işlək yola çəkilib.
Qeydiyyat zamanı da direktorla söhbət etdik. Direktor dedi ki, hər gün geri qayıtmaq
mümkün olmayacaq. Kəndə ilk dəfə gedəndə, bizim maşın yolun yarısında dayandı.
Yol yox idi. Kənddə qalmalı olduq”.
"Şəhərdən gələn müəllim
ümid işığı idi”
Həmsöhbətimiz deyir ki, kənddə müəllimə hörmət edir, xilaskar hesab
edirlər: "İlk dəfə sinfə girəndə şagirdləri çox sevdim, ədəb-ərkanlı idilər. Həm
də fərqli yerdən gələnlərə qəribə baxışla baxırdılar. İstər valideynlər, istərsə
də şagirdlər üçün şəhərdən gələn müəllim ümid işığı idi. Məktəbə gedəndə yolda
tanıyan-tanımayan hər kəs o qədər doğma salam verirdi ki... Kənddə şagirdlər kənd
təsərrüfatı ilə məşğul olur, qayğını ancaq məktəbdə görürdülər. Kəndin şagirdləri
də zəhmətkeşdirlər. Səhər məktəbə gəlir, dərsdən çıxıb işləməyə gedir, axşam dərsini
öyrənir, səhər yenə də məktəbə gəlirlər. Müəllimdən qayğı gördükdə, məktəbə gəlməyə
can atırlar”.
Faiq uşaqlıqdan müəllim olmaq istəyib. Deyir ki, uşaqlıqdan müəllimlərində
gördüyü yaxşı xüsusiyyətləri özündə cəmləyib ki, gələcəkdə şagirdlərinə
aşılasın: "Şagird olduğum dövrdən bu peşəyə marağım, sevgim var idi. Müəllimlərimə
baxır, hər müəllimdən yaxşı xasiyyət götürürdüm. Deyirdim, müəllim olsam, bunu
tətbiq edəcəm. Yaxud özümə xoş gəlməyən hansısa müəllimin hərəkətlərini gələcəkdə
etməyəcəyimə qərar verirdim. Daha sonra kurs müəllimimdən motivasiya aldım.
İdealım idi ki, mən də belə müəllim olacam. Şagirdlərə yorulmadan izah edəcəm.
Artıq universitet illərində daim araşdırır, öyrənir, bildiklərimi kiməsə öyrətmək
istəyirdim. Ucqar kəndə də gəlməkdə məqsədim o idi ki, şagirdlərin dünyagörüşlərini
inkişaf etdirim, həyata baxış tərzlərini dəyişim. Həm onların, həm də öz
xalqımın gələcəyini arzuladığım kimi görmək istəyirdim. Bunun da özəyi, əsası
şagirddən və müəllimlikdən başlayır. Gələcəyi ancaq müəllimlər dəyişə bilər. Mən
də düşünürdüm ki, şagirdlərə örnək olacam. Məqsədim öz düşüncələrimi şagirdlərə
öyrətmək deyil, onlara düşünməyi öyrətməkdir”.
"6-cı sinifdə oxuyur,
amma xarici ölkə anlayışı yoxdur”
Faiq müəllim ilk dərs günü təəssüratlarını bizimlə bölüşdü. Deyir ki,
şagirdlərin dünyagörüşlərinin zəif olması onu incidib: "6-cı sinfin şagirdlərinə
sual verdim ki, hansı xarici ölkədə olmusunuz? 3 nəfər əlini qaldırdı. Biri
dedi ki, Lənkəranda olmuşam. Mənə çox təsir etdi. 6-cı sinifdə oxuyur, amma
xarici ölkə anlayışı yoxdur. 8-ci siniflər saat anlayışını bilmirdilər. Rəngləri
belə ayıra bilmirdilər. Bu məni çox təəccübləndirirdi. Sistem dəyişdiyi üçün
indiki şagirdlərin dünyagörüşü çox fərqlidir. Qızlar da təhsil almağa can atır.
Amma ilk günlər bu hallar məni məyus etmişdi. Sonra başa düşdüm ki, bu insanlar
meşədə qoz, palıd yığır, evdə təsərrüfatla məşğul olur, səhər yenə durub məktəbə
gəlirlər. Məktəbdə də yorğun olurlar. O qədər kompleksli olurlar ki, müəllimlə
söhbət etməkdən çəkinirlər. Mən çalışırdım ki, onlarla dərsdən əlavə ünsiyyət
qurum. Başa düşmədikləri mövzuları soruşmurdular, sual verməkdən qorxurdular.
Bu günün çox sual verən şagirdi gələcəyin biliklisidir. Onlara azadlıq verəndə
qəribə olurdular. Sonra imkan yaradırdım ki, özləri dərs keçsinlər. Öyrəndiklərini
öyrədirmiş kimi danışırdılar. Tədbir nədir - bilmirdilər. Çox utancaq idilər.
Qarşıma məqsəd qoymuşdum ki, onları dəyişəcəm və dünyagörüşlü, özlərini ifadə
edə bilən uşaqlar yetişdirəcəm. Onlarla qartopu oynayırdım. Bütün müəllimlər mənə
qəribə baxırdılar. "Uşaqsan, qartopu oynayırsan?” deyib gülürdülər. Müəllimlər
müəllim otağında olanda, mən şagirdlərlə vaxt keçirirdim ki, yanımda sərbəst
olsunlar. Şagirdlərdə etiraz anlayışı yox idi. Hər şeylə razı idilər. "Yox” deyə
bilmirdilər. Artıq 3 ildir ki, orada işləyirəm. Şagirdlərimi komplekssiz görmək
məni sevindirir. Az da olsa, istədiyimə nail oluram”.
"Toy üçün paltarı ağ-qara
rəngdə alın ki, məktəbə də geyinə biləsiniz”
Müəllim işindən zövq alsa da, ucqar kənddə yaşamağın müəyyən çətinlikləri
var. Deyir ki, evdən məktəbə rezin qaloş, çəkmə ilə gedir: "Hündürlükdə
olduğumuz üçün təzyiqlə bağlı problemlər yaşayırıq. Havaya öyrəşmək problemimiz
olur. Soyuğa dözümüm yoxdur. Biz şəhərdən gələn müəllimlər çox qalın geyinirik,
amma daim üşüyürük. Şagirdlər isə qısaqol paltarda gəzirlər, onlar soyuğu hiss
etmir. Kəndə qaz çəkilmədiyi üçün odun sobası yandırırıq. Külək əsəndə, soba
tüstü verir. Yol problemi var. Məsələn, yağış, ya qar yağanda palçıq olur.
Ayaqqabılarımızı məktəbdə qoyur, evdən məktəbə və geriyə rezin qaloşla, çəkmə
ilə gedirik. Məktəbdə ayaqqabını geyinib sinfə daxil oluruq. Məktəbdə istilik
sistemi çox zəifdir. İndi təzə məktəb tikilib, "kombi” var, amma qaz olmadığı
üçün işıqla işləyir. İşıq da zəif olduğu üçün yaxşı qızdıra bilmir. Valideynlərlə
bağlı da çətinliklərimiz olur. Valideynlərin düşüncə tərzi çox fərqlidir. Məsələn,
mən imtahan keçirirəm. İmtahanda nəticəsi normal olana hədiyyələr verirdim.
Kimin ki uşağı az bal toplayıb, narazılıq edirdi ki, mənim uşağım yaxşı cavab
verib. Bu il təzə məktəb tikildi. Şagirdlərin maddi vəziyyəti çox zəif idi.
Facebook səhifəmdə kampaniya başlatdım ki, çantası, dəftər-qələmi olmayanlara
yardımı etsinlər. Özüm də öz maaşımla alırdım, amma hamıya verə bilmirdim.
Kampaniyamıza qoşulanlar oldu və qələmlər, dəftərlər yığdıq. Maddi vəziyyəti zəif
olanlara payladıq. Məsələn, valideyn məktəbə zəng edirdi ki, məktəbə dəftər,
çanta gəlib, mənim uşağıma da verin. İzah edə bilmirdik ki, bu, imkanı zəif
olanlar üçündür. Özü də deyirdi ki, mənim almağa imkanım var, amma bu, məktəbə
gəlibsə, mənim də uşağıma verin. Geyimlə bağlı çətinliklər var. Məktəbli
forması yoxdur və almağa çətinlik çəkirlər. Rəngarəng geyinib məktəbə gəlirlər.
Hətta bəziləri toy üçün aldığı paltarı məktəbə geyinmək məcburiyyətindədir. Təbliğat
aparırıq ki, toy üçün paltarı ağ-qara rəngdə alın ki, məktəbə də geyinə biləsiniz”.
"Qızlar ailə qurur, həyatlarını
təsərrüfata həsr edirlər”
Ucqar kənd məktəblərinin ən böyük problemlərindən biri də qız
uşaqlarının təhsildən yayındırılmasıdır. Faiq müəllim deyir ki, ilk günlər kənddə
təhsilli qızlar yox dərəcəsində imiş: "Qız uşaqlarının təhsili ilə bağlı çox əziyyət
çəkdik. Bir ingilis dili müəllimi gəlmişdi və deyirdi ki, mən imkan verməyəcəm,
qız uşaqlarını oxutmasınlar. Hətta valideynlərlə də narazılıqları olmuşdu. Amma
yenə də bununla baş etmək çətindir. Məsələn, burada 9-cu sinfə qədər oxuyurlar.
Sonra ən pis halda, kollecə getməlidir. Qızları evdən buraxmırdılar. 9-a qədər
oxuyur, sonra ailə qururdular. İndi vəziyyət nisbətən dəyişib. Hətta əvvəllər kənddə
həkim olmaması səbəbindən dünyasını dəyişənlər olurdu. Kənddə tibb bacısı yox
idi. Bir tibb işçisi var idi, o da 3 kəndə baxırdı. İzah edirdik ki, öz müəllimləriniz,
həkimləriniz olmalıdır. Buraya gələn müəllimlər əbədi qalmırlar. Qadınlar xəstələnəndə,
kişi həkimə iynə vurdurmursunuzsa, bəs nə üçün qızlarınızı oxutmursunuz? Əvvəl
qəribə baxırdılar. Amma şükür ki, bu il 3 qız qəbul imtahanına getdi. Biri
kollecə qəbul oldu, oxuyur. Digəri kollecə qəbul olsa da, imtina edib,
universitetə hazırlaşır. Üçüncüsü isə pulluya düşdüyü üçün oxumadı. Bu çox
sevindiricidir. Biz buna nail olduq. Onlara pulsuz hazırlıq keçirdik. Hətta
coğrafiya müəllimi ola-ola, riyaziyyatdan, Azərbaycan dilindən hazırlaşdırmağa
çalışırdım. Kənddə ingilis dili bilən yox idi, əziyyət çəkirdilər. Mən də özüm
evdə oxuyub onları hazırlaşdırırdım. Hər fəndən bacardığım qədər dəstək olmağa
çalışırdım. Çünki qızlar tez ailə qurur və ailə qurduqdan sonra həyatlarını təsərrüfata
həsr edirlər”.
Sonda həmkarlarına səslənən Faiq bildirdi ki, ucqar kənddə dərs deməkdən
çəkinməsinlər. Çünki məhz belə kəndlərdə müəllimlərə ehtiyac var: "Müəllimlərə
kənd əhalisi həddən artıq dəstək olur. İstəyirlər orada qalaq, təhsil verək.
Şagird var idi, valideynini məcbur edirdi ki, Faiq müəllimi qonaq çağıraq. Hətta
kirayə qaldığım evdə ödənişi götürmürdülər. Evimin ödənişini məcbur ödəyirdim.
Xoş o müəllimin halına ki, ucqar yerdə dərs keçir. Çünki ordakı şagirdlər müəllim
sevgisini görür”.
Aygün ƏZİZ