“Mən oğlumu çox istəyirəmsə, onun evinə niyə gedim?”
Həkim-endekrinoloq Lena
Hacıyeva: "Nə qədər çox təcrid olunsan, sevdiklərini,
yaxınlarını bir o qədər çox qorumuş olarsan”
Koronavirus pandemiyası dünyanı cənginə alıb. Hələlik yolxucu xəstəliyə qarşı vaksin yaranmasa da, virusdan qorunmağın yolları tövsiyə olunur. Maarifləndirici məlumatlara malik olmaq və ən əsası onlara əməl etmək hələ ki, sag qalmagın yeganə yolu sayılır. Təbii ki, pandemiya ilə mübarizədə hər kəsin üzərinə məsuliyyət düşür. Həkimlərin xəstəliklə, insanların həyatı ugrunda fədakarcasına mübarizəsinə - "Biz sizin üçün burdayıq, siz də bizim üçün evdə qalın” -çağırışına isə hamılıqla səs vermək, bu məsuliyyəti nümayiş etdirmək deməkdir.
Həkim-endekrinoloq Lena Hacıyeva ilə müsahibə də pandemiya, xəstəlikdən qorunma qaydalarına necə əməl olunması, insanların məsuliyyəti, o cümlədən xəstələrin sağalmasına töhfələrini verən həkimlərin əməyi barədədir.
- Pandemiyanın cəmiyyətdə yaratdığı təşviş göz önündədir. Hərçənd, bəziləri "boş şeydir” deyib keçmək istəsə də, sonunda acı reallığı dərk edir. Bir həkim kimi mənzərəni necə xarakterizə edərdiniz?
Təranə Məhərrəmova
Koronavirus pandemiyası dünyanı cənginə alıb. Hələlik yolxucu xəstəliyə qarşı vaksin yaranmasa da, virusdan qorunmağın yolları tövsiyə olunur. Maarifləndirici məlumatlara malik olmaq və ən əsası onlara əməl etmək hələ ki, sag qalmagın yeganə yolu sayılır. Təbii ki, pandemiya ilə mübarizədə hər kəsin üzərinə məsuliyyət düşür. Həkimlərin xəstəliklə, insanların həyatı ugrunda fədakarcasına mübarizəsinə - "Biz sizin üçün burdayıq, siz də bizim üçün evdə qalın” -çağırışına isə hamılıqla səs vermək, bu məsuliyyəti nümayiş etdirmək deməkdir.
Həkim-endekrinoloq Lena Hacıyeva ilə müsahibə də pandemiya, xəstəlikdən qorunma qaydalarına necə əməl olunması, insanların məsuliyyəti, o cümlədən xəstələrin sağalmasına töhfələrini verən həkimlərin əməyi barədədir.
- Pandemiyanın cəmiyyətdə yaratdığı təşviş göz önündədir. Hərçənd, bəziləri "boş şeydir” deyib keçmək istəsə də, sonunda acı reallığı dərk edir. Bir həkim kimi mənzərəni necə xarakterizə edərdiniz?
- Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) bu xəstəliyi
pandemiya kimi qəbul edibsə, bu o deməkdir ki, çox təhlükəli virusdur. Əgər
virus təhlükəlidirsə, hər bir kəsin borcusdur ki, ondan qorunsun. İnsan özünü
qorumaqla, təkcə özünü deyil, ətrafındakıları, ailəsini, dost-tanışını qorumuş
olur. Qorunmagın yolları haqqında telekanallarda gündəlik məlumatlar verilir.
Belə ki, insanlarla kontaktda az olmaq, təmizliyə riayət etmək, hətta öz
bacı-qardaşınla, övladınla az ünsiyyətdə olmaq daha yaxşı olar. Çünki biz
bilmirik ki, ətrafımızdakı insanlar infeksiyaya yoluxublar, ya yox. Nə qədər
çox insanla kontakda olsan, o qədər çox infeksyalaşmış olursan. Digər bir üsul
immunitetin möhkəmləndirilməsidir. Əgər kimsə pəhriz saxlayırsa, mütləq bundan
imtina etməlidir. Ümmuniteti möhkəmləndirmək üçün vitaminli qidalar
yeyilməlidir. Elə bir mövsümdür ki, insanlarda avitaminoz (vitamin
çatışmazlığı) olur. Bu virus da üstünə gəlirsə, demək, biz daha çox
qorunmalıyıq. Vitaminlərdən, meyvə-tərəvəzdən daha çox istifadə etməliyik.
Kolorili yeməklər yeyilməlidir ki, immunitet yüksəlsin və yoluxmanın qarşısını ala bilək.
- Virusdan qorunmaq üçün maskanın taxılması ilə bağlı fikirlər də birmənalı deyil.
Yəni "maskasız hərəkət etməyin” kimi fikirlərlə yanaşı, "virus hava-damcı yolu
ilə keçmir, maskaya ehtiyac yoxdur” və ya "keyfiyyətli və keyfiyyətsiz maska”
kimi adamları çaşbaş salan fikirlər də səslənir. Hansına inanaq?
-Bir həkim olaraq öz fikrimi bildirirəm: açıq havada maskanın taxılmasına o qədər ehtiyac
yoxdur. Kontaktda olacağın bir yerə - magazaya, supermarketə, aptekə və s.
daxil olursansa, hətta qohumunun evinə gedirsənsə, maskada olmalı və tez-tez
təzələməlisən. Çünki maskanın ən pis cəhəti infeksiyanı yığmasıdır. Tutaq ki,
mənim özümdə infeksiya var və maskadan istifadə edərkən həmin infeksiyalar
burnumdan maskaya keçir və maska da nəfəsimlə təmasda olduğuna görə,
infeksiyanın artması üçün şərait yaranır. İstəniən bir adamda infeksiya varsa
və o maska taxırsa, onun maskasında infeksiyanın artması qaçılmazdır. O, həmin
maskadan təzədən istifadə etməklə özünü yenidən infeksiyalaşdırır. Həmin
maskanın mütləq qapalı yerlərə atılması məsləhətdir. Yaxşı olardı ki, o maska çox
qapalı yerə atılsın, çünki hər bir insanın maskası çox böyük infeksiya
mənbəyidir.
- Aparılan dezinfeksiya üsulları yoluxmanın qarşısını nə
qədər ala bilir?
-Hazırda çox yaxşı dezinfeksiya işləri aparılır. Ancaq bu işlərin də
savadlı şəkildə həyata keçirilməsi lazımdır. Tutaq ki, bağlı bir yeri
dezinfeksiya edirlər. Məsələn, bizim bloku dezinfeksiya ediblər, səhər görürəm
ki, bütün qapıları açıblar havası dəyişilsin. Dezinfeksiya olunan yer bir
müddət qapalı qalmalıdır ki, kimyəvi maddə həmin sahənin bütün infeksiyasını
öldürsün. Bir müddət sonra qapıları açmaq olar ki, insanlar ora daxil olarkən
onlarda zəhərlənmə və ya allergiya kimi hallar baş verməsin. İnsanlarımız onsuz
da təşvişdədirlər. Bu cür məlumatlar onlara qısaldılmış formada daha çox
verilsə, maariflənmiş olarlar.
- Sosial şəbəkələrdə və KİV-də həştəqlə "evdə
qal”, "biz birllikdə güclüyük” kimi paylaşımlar yayılsa da, insanları
küçələrdən yığmaq olmur. Virusun həyat üçün böyük təhlükə olduğunu dərk
etmələri üçün adamlara tövsiyəniz nədir?
-"Küçələrə çıxmayın” deyilsə də, adamlar bir-birinnin evinə
qonaq gedir. Bu, ən böyük yanlışlıqdır. Mən oğlumu çox istəyirəmsə, niyə onun
evinə gedim? Mənə elə gəlir ki, tam təcrid olmaq lazımdır. Nə qədər çox təcrid
olunsan, sevdiklərini, yaxınlarını bir o qədər çox qorumuş olarsan. "Əşi, nə
olar-olar” deyənlər özlərini yox, ətraflarını fikirləşsinlər. Ətrafının və ya
uşağının günahı nədir? Adamlar bəzən deyirlər ki, həmişəki qrip infeksiyasıdır,
qorxmaq lazım deyil. Qripə yoluxanda hamımız xəstələnir və sağalırdıq. Amma bu
virusa yoluxanda sağalma ehtimalı bir qədər zəifdir. Heç kimə demirik ki
öləcəksən, amma ölmək ehtimalı var. Çünki çox ağır fəsad verir və həkimlər
bunun qarşısını almaqda acizdir. Fikrimcə, vəziyyətlə bağlı maariflənmə də çox
aparılmalıdır.
- Pandemiya ilə, insanların həyatı uğrunda mübarizədə həkimlərin
fədakarlığını xüsusi qeyd etməliyik. Həkimlər öz həyatlarını riskə ataraq
xəstələrin həyatları uğrunda mübarizə aparırlar. Onların üzərinə böyük yük
düşdü. Sizcə, bu tibb işçilərinin təkcə vəzifə borcudurmu?
-Koronavirus ağır infeksiyadır və biz bu infeksiya ilə mübarizə aparmağa məcburuq. Baxmayaraq ki, həkimik, infeksiyanın ağırlığını bilirik,
amma infeksiya həkimlər arasında da baş verib və bundan xəstələnib ağır
nəticələr alanlar olub. Əgər həkimlər də
bu virusun qarşısında acizdirlərsə, ona görə gecə-gündüz "özünüzü qoruyun!”
deyirik. Həkimlik elə bir vəzifədir ki, etdiklərimiz bizdən asılı deyil. İllər
boyu işləyən həkim küçədə gedir, üzbəüz gəldyi adamın üzünə baxan kimi diaqnoz
qoymaq istəyir. Bu, onun özündən asılı deyil. Bir xəstə sənə yaxınlaşır və
görürsən ki, xəstəliyi keçicidir və sənə də keçə bilər, ancaq bu barədə
fikirləşmirsən. "Mən nə edim ki, bu adama yaxşı olsun, sağalsın?”- deyə
düşünürsən. Bəli, bu, fədakarlıqdır. Müalicə etmək, diqanoz qoymaq, kömək etmək
bizim qanımıza işləyib. Bəzən özümüzü qoruya bilmirik. Xəstə indiki vaxtda
həkimin yanına gələnda maska taxmır. Amma bunu onun üzünə vurmuruq. Ancaq
insanlar özləri məsuliiyətli olmalı, başqalarının həyatlarına da təhlükə yarada
biləcəklərini düşünməlidirlər. Həkimlər isə özlərinə qarşı olan təhlükələr
barədə çox vaxt düşünmürlər. Onları fədakar edən də bu xüsusiyyətləridir. Onlar
işlərinə təkcə vəzifə borcu kimi yanaşmırlar, həm də vətəndaş məsuliyyəti ilə
yanaşırlar. Bəli, həkimlərin üzərinə böyük yük düşdü. Amma onlar bu yükü
fədakarlıqla daşıyırlar.
Təranə Məhərrəmova