Bakı 11°C
Çıxılmaz dalan - ŞƏRH
Qərbin nüfuzlu nəşrindən xəbərdarlıq: "Ermənistanın saziş üzrə öhdəlikləri yerinə yetirməməsi regionda növbəti
dəfə sabitliyin pozulmasına gətirib çıxara bilər”
Ötən həftə Cənubi Qafqaz
regionuna birbaşa təsir edən mühüm siyasi hadisələrlə zəngin olub. Əvvəlcə
Soçi, ardınca da Aşqabadda baş tutan görüşlər regional siyasətdə yeni dönüş
yaradıb. Soçidə üçtərəfli görüşdə tərəflərin mətbuata verdiyi bəyanatlar Zəngəzur
dəhlizi ilə bağlı mühüm razılaşmaların əldə olunmasından, həmçinin sərhədin
delimitasiyası və demarkasiyası prosesinin başlanmasından xəbər verir. Ümidsiz
müqavimətə baxmayaraq, Nikol Paşinyan yenə də Bakı və Moskvanın bu iki tələbi
ilə razılaşmalı olub. Yayılan məlumatlara görə,
delimitasiya layihələri Brüssel görüşündən sonra təqdim olunacaq. İstənilən
halda, şəxsi mənfəətini güdən "müharibə partiyası” məğlub vəziyyətdə qalmış
olacaq.
Azərbaycan yenidənqurma işləri ilə, Ermənistan isə...
Soçidə keçirilən Rusiya,
Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin görüşündən sonra ekspertlər Zəngəzur
dəhlizi ilə əlaqədar razılığın əldə olunduğu ilə bağlı açıqlamalar verirlər. Bununla
belə, bəzi ekspertlər payızın eskalasiyasını nəzərə alaraq, prosesin onların
istədikləri kimi rahat getməyəcəyindən ehtiyat edirlər.
Belə ki, Qərbin nüfuzlu "EU
Today” nəşri yazır ki, Azərbaycan işğaldan azad edilmiş ərazilərin minalardan
təmizlənməsi və bərpası, orada magistral yolların, hava limanlarının və "ağıllı
şəhərlərin” tikintisi ilə məşğul olduğu halda, Ermənistanın saziş üzrə
öhdəlikləri yerinə yetirməməsi növbəti dəfə regionda sabitliyin pozulmasına
gətirib çıxara bilər: "Ermənistan vasitəsilə Naxçıvanla Azərbaycanın qalan
hissəsi arasında dəmir yolu və avtomobil əlaqəsi regionda daha böyük nəqliyyat
layihələrinin həyata keçirilməsinə maneələri aradan qaldıra bilər. Nəqliyyat
dəhlizi təkcə Azərbaycan, Naxçıvan, Türkiyə və Aİ-ni birləşdirməyəcək, həm də
Asiya ilə Avropa arasında quru kommunikasiyalarının inkişafı üçün "sürücü” ola
bilər”.
Rusiya mediası isə yazır ki,
Soçidəki üçtərəfli bəyanatın mətnində "Qarabağın statusu” və ya "ATƏT-in Minsk
Qrupunun rolu” barədə bir kəlmə də danışılmayıb, "Ermənistanın ərazi
bütövlüyünün pozulması” və ya zərurətdən bəhs edilməyib. Azərbaycan qoşunlarını
haradansa çıxarmaq – bütün bunları Paşinyan inadla təkid edib. Amma sənəddə
lazımi "konkret layihələrin sürətlə həyata keçirilməsi” və delimitasiya və demarkasiya
prosesinin başlanması (bunlar Bakı və Moskvanın tələbləridir) haqqında deyilir.
Növbəti sürpriz - Aşqabad sammiti
Erməni tərəfi üçün xoşagəlməz
xəbərlər bununla bitməyib. Belə ki, noyabrın 28-də İqtisadi Əməkdaşlıq
Təşkilatının (İƏT) Aşqabadda keçirilən sammitində bu beynəlxalq strukturun üzvü
olmayan Ermənistanı yeni sürprizlər gözləyirdi. İƏT-in yekun bəyannaməsinin
mətnində təşkilata üzv dövlətlərin rəhbərləri Azərbaycanı işğal olunmuş
ərazilərin azad edilməsi və ərazi bütövlüyünün bərpası – başqa sözlə, Qarabağ
müharibəsində qələbə münasibətilə təbrik ediblər. İrəvan üçün ən təhqiredicisi
odur ki, sənədi imzalayanlar arasında Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan (üç
KTMT ölkəsi), eləcə də İran prezidentləri var. İlham Əliyevlə iranlı həmkarı
İbrahim Rəisi arasında keçirilən görüşdə türkmən qazının İran vasitəsilə
Azərbaycana mübadilə nəqlinə dair üçtərəfli razılaşma əldə olunub. Bu,
Ermənistanın diplomatik mövqelərinə ağır zərbədir. Faktiki olaraq, Bakı və
Tehran çətin münasibətlərini tamamilə yenidən qurdular və qaz sahəsində birgə
layihəyə başlamaqla bu münasibətlərdə yeni səhifə açdılar. Türkmən qazının İran
üzərindən keçməsi ilə həm Bakının, həm də Tehranın Avropanın enerji
təhlükəsizliyinin təmin edilməsində potensial rolu bütün siyasi nəticələrlə
avtomatik olaraq artır. Brüsselin Ermənistanın Azərbaycanla bağlı şikayətlərinə
əvvəlki həssaslığı nümayiş etdirib-etdirməyəcəyi isə sual doğurur.
Ermənistan üçün son seçimi etmək vaxtı
Rusiya-Ermənistan
Universitetinin professoru Vahe Davtyan bu müqaviləni belə şərh edir: "Tehran
və Bakı Türkmənistandan Azərbaycana İran vasitəsilə qaz nəqli haqqında müqavilə
imzalayıb. Ermənistan yenidən sövdələşmə predmeti kimi istifadə olunur. Belə
bir müqavilənin imzalanması kiçik və ya texniki diversifikasiya deyil. Bu,
tərəflər arasında strateji münasibətlərin qurulması siyasətinin birbaşa
nəticələrindən biridir. Görünən odur ki, regional oyunçular Şimal-Cənub
nəqliyyat və enerji marşrutunun logistikası ilə bağlı razılığa gəliblər”. Onun
sözlərinə görə, bu hadisə Ermənistanın regiondakı mövqelərinə mənfi təsir
göstərə bilər. Doğrudan da, bu gün Ermənistan özünü kifayət qədər incə mövqeyə
sürükləyib. Klassik müttəfiqlərlə (Rusiya və digər KTMT ölkələri) münasibətlər
Ermənistan hakimiyyətinin çox vaxt situasiya qərarlarına əsaslanan uzaqgörən
xarici siyasəti ucbatından korlanmışdı. Azərbaycan-İran münasibətlərində
gərginlik amilindən istifadə etmək cəhdləri də məhz Bakı ilə Tehranın mühüm
siyasi və iqtisadi məsələlərdə razılığa gəldiyi bir vaxtda uğursuzluğa düçar
oldu. Yalnız Qərbə ümid qalır, amma burada da hər şey o qədər də sadə deyil: Aİ
və ABŞ çox uzaqdadır və onlar regionla bağlı qərar vermirlər. Onların maraqları,
əsasən, enerji və nəqliyyat komponentləri ilə məhdudlaşır və burada yenə də
bütün kozırlar Bakının əlindədir.
Yəqin ki, Ermənistanın mühüm
regional məsələlərin sırf regional oyunçular tərəfindən həllini nəzərdə tutan
"3+3” platformasına qoşulmaqdan başqa yolu qalmayacaq. Belə bir şəraitdə
ATƏT-in Minsk Qrupu, Şərq Tərəfdaşlığı və digər Qərb strukturlarının Cənubi
Qafqaza təsir mexanizmləri getdikcə daha da az aktual olur. Bu o deməkdir ki,
Ermənistanın regional əməkdaşlıq lehinə son seçimi etmək və qonşularına ərazi
iddialarından əl çəkmək vaxtıdır.
Azər NURİYEV
