İstifadəyə yararsız neft və qaz yataqlarını “diriltmə” planı
Fransa tərəfindən
Azərbaycandakı istifadəyə yararsız neft və qaz yataqlarının reabilitasiyası ilə
bağlı layihə hazırlanıb. AZƏRTACxəbər verir ki, bu barədə Fransanın
İqtisadiyyat və Maliyyə naziri Brüno Lö Mer jurnalistlərə müsahibəsində deyib.
O bildirib ki, Azərbaycanda köhnə, istifadəyə yararsız neft və qaz yataqlarının
ekoloji cəhətdən yararlı şəkildə reabilitasiyası ilə bağlı Fransa tərəfindən
layihə hazırlanıb və bu layihə reallaşa bilər.
Neft
yataqlarında reabilitasiya işlərinin aparılması ekoloji baxımdan hansı perspektiv vəd edir?
Bunun iqtisadi əsasları necə formalaşmalıdır? Ümumiyyətlə, çirklənmiş
yataqlarda nə kimi işlər görülə bilər?
Enerji məsələləri üzrə ekspert Zəfər Vəliyevneft yataqlarında reabilitasiya işlərinə ciddi ehtiyac olduğunu söylədi: "Azərbaycanın
neft sənayesinin 100 ildən çox tarixi var. 20-ci əsrin əvvəllərindən başlayaraq
Azərbaycanda sənaye üsulu ilə neft hasilatı geniş miqyas almağa başladı.
Xüsusilə Abşeron yarımadasının müxtəlif ərazilərində kiçik neft emalı
zavodlarının inşasına başlanıldı. Sənaye üsulu ilə kortəbii şəkildə neft
çıxarılması isə yarımadanın quru, həm də dəniz sahillərinin çirklənməsinə səbəb
oldu. O dövrdə texnologiya yüksək səviyyədə deyildi və ətraf mühit kifayət qədər
qorunmurdu. Bütün bunlar Abşeronda neft tullantıları ilə çirklənmiş ərazilərin
sayını artırdı. İndi bu ərazilərin və neft yataqlarının reabilitasiyası və
ekoloji tarazlığın bərqərar olması çox vacib məsələdir. Təkcə Abşeron
yarımadasında deyil, Azərbaycanın 8 neft-qaz rayonunda reabilitasiya işlərinin
aparılmasına ehtiyac var. Neft yataqlarının reabilitasiyası dedikdə, uzun illər
ərzində sənaye istismarında olan yataqlarda yenidən hasilat işinin bərpa
olunması nəzərdə tutulur. 1994-cü ildə «Əsrin müqaviləsi» imzalanana qədər
neft-qaz sənayesində sovet texnologiyasından istifadə olunurdu. Bu texnologiya
hasilat effektivliyi, neftvermə əmsalının artırılması və ətraf mühitin
qorunması baxımından faydalı texnologiya deyildi. İndi xüsusilə quru
yataqlarında kifayət qədər neft qalıb. Təxmini hesablamalara görə, 20-30 faizədək
neft həcmləri mövcuddur. Əgər reabilitasiya işləri aparılarsa və müasir
texnologiyalardan istifadə edilərsə, həmin yataqlardan kifayət qədər neft
çıxarmaq mümkündür. Azərbaycanda neft hasilatı ildən-ilə aşağı düşür. İl ərzində
40 milyon tona yaxın neft çıxarılır. Son on ildə bu göstərici 10 milyon tonadək
azalıb. Ona görə də, belə reabilitasiya işlərinə ciddi ehtiyac var. Aktiv quyu
fondunun genişləndirilməsinə və geoloji kəşfiyyat işlərinə. Sovet texnologiyası
ilə istismar edilən yataqlarda reabilitasiya işləri aparılmalıdır. Müasir
texnologiya ilə bu yataqlarda neft hasilatının həcmini artırmaq mümkündür”.
Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetin professoru
Rauf Sultanov deyir ki, bu məsələ ilə bağlı müxtəlif layihələr
həyata keçirilir: "Amma neft yataqlarının reabilitasiyası ilə bağlı problem çox
böyükdür. Sovet dövrünə qədər və sovet dövründə Azərbaycanda ekologiya
nazirliyi və yaxud da bu məsələ ilə bağlı hər hansı bir qurum fəaliyyət göstərməyib.
O dövrdə neftin çıxarılması bir nömrəli məsələ idi. Ona görə də, indi neft
çıxarılan quru ərazilərdə və Xəzərdəki neft yataqlarında ciddi çirklənmə
mövcuddur. Neft yataqlarının və çirklənmiş torpaqların bərpası məsələsi və reabilitasiyası müstəqillik dövründə irəli
sürüldü. Nəzərə almaq lazımdır ki, bu ərazilərdə ekoloji problemlər ciddi
xarakter daşıyır. Amma neft yataqlarının reabilitasiyası və ekoloji çirklənmənin
qarşısını almaq üçün böyük məbləğdə vəsait tələb olunur. Bu məqsədlə müxtəlif
layihələr həyata keçirilir. Həmin ərazilərdə neftlə çirklənmiş torpaqların və
neft yataqlarının dərəcəsi müəyyən olunmalıdır. Hal-hazırda Ekologiya Nazirliyi
və digər aidiyyəti qurumlar bu istiqamətdə müxtəlif işlər görür. Bu yataqların
reabilitasiyası üçün böyük məbləğdə vəsait lazımdır. Ona görə də, sözügedən
layihəni bu istiqamətdə atılan mühüm addım kimi qiymətləndirmək olar”.
Şəbnəm Mehdizadə