İsmayıllıdan Bakıya daşınan zibil - FOTOLAR

12.06.21 10:30 2174

Turizm rayonlarında məişət tullantılarının toplanması və daşınması işi düzgün qurulmayıb

Karantin qaydalarının yumşaldılması, rayonlara gediş-gəlişin bərpa edilməsi paytaxt sakinlərinin regionlara səfərini intensivləşdirib. Şəhərin səs-küyündən, toz-torpaqlı, çirkli havasından 1-2 günlük can qurtarmaq istəyənlər rayonlara üz tutur, təbiət qoynunda istirahətə üstünlük verirlər. Biz də həmkarlarla birlikdə bir neçə gün bundan öncə İsmayıllı rayonuna səfər etdik, Sumağallı kəndində ev kirayələyib iki gecəni orada qaldıq. Füsunkar təbiəti, gülərüz insanları, fərqli mətbəxi ilə seçilən İsmayıllı rayonunda istirahətdən zövq aldıq. Xalq şairi Musa Yaqubun Buynuz kəndindəki məzarını, bu kəndin meşəsini, Şahdağ Milli Parkını ziyarət etdik, yol qeydləri apardıq. İki gün ərzində apardığımız müşahidələr əsasında deyə bilərik ki, daxili və xarici turistlərin istirahət etməsi üçün bütün imkanlara malik olan İsmayıllıda diqqətimizi çəkən yeganə çatışmazlıq, məişət tullantılarının idarə olunması üçün işin lazımi səviyyədə qurulmamağı idi.

Zibil atmaq üçün 9 kilometr məsafə qət etmək

Belə ki, Sumağallı kəndində qonaq olduğumuz birinci günün səhəri evdə səliqə-sahman yaradıb yığılan zibilləri avtomobilin yük yerinə topladıq və kənd ərazisindəki zibil qabına atmaq istədik. Sakinlərdən soraqlaşsaq da, zibil atmaq üçün xüsusi bir yerin olmadığını bildirdilər. Kimi çay və yol kənarına, kimi də meşəlik ərazidə bir çuxura atmağı "tövsiyə” etdi. Təbii ki, təbiəti çirkləndirmək istəmədiyimizdən, zibil qutusu axtarışına çıxdıq. İsmayıllı rayonunun Sumağallı kəndindən Qəbələ rayonunun Vəndam qəsəbəsinə qədər olan 9 kilometrlik məsafəni qət etdik. Gəldiyimiz yolun hər iki tərəfi meşəlik, müxtəlif istirahət mərkəzləri ilə əhatə olunsa da, heç bir yerdə məişət tullantıları üçün qablara, yaxud zibilin ətrafa atılmamağına dair hər hansı maarifləndirici plakata, zibil qabının harada olmasına dair istiqamətverici lövhəyə, məlumata rast gəlmədik. Yalnız sakinlərdən soruşduqdan sonra Vəndam bələdiyyəsinin qarşısında dayanmış zibil maşınını tapdıq və avtomobilimizin yük yerində özümüzlə gəzdirdiyimiz tullantıları ora atdıq. Sumağallıda qonaq qaldığımız ikinci günün səhəri isə təkrar 9 kilometr məsafə qət edib Vəndama zibil atmağa getmədik. Tullantıları avtomobilimizin yük yerində Bakıya kimi gətirib, qarşımıza çıxan ilk zibil qabına atdıq.

Yaşıllıq məkanları zibilxanaya çevrilir

Nəzərə alaq ki, səfər marşrutumuz üzərindəki İsmayıllı, Qəbələ, Şamaxı turizm imkanları geniş olan rayonlardır və buraya həftə sonları dincəlmək üçün gələnlərin sayı çoxluq təşkil edir. Bu rayonların ərazisindən keçən magistral yolun hər iki tərəfində onlarla istirahət məkanları var. Ancaq nə bu istirahət məkanlarının qarşısında, nə də yolun meşəlik ərazilərdən keçən hissələrində, misal üçün 100-500 metrdən bir müasir zibil qutularına rast gəlmək mümkün deyil. Halbuki belə səliqəli, rəngbərəng zibil qutularına paytaxtımızda rast gəlmək mümkündür. Bu zibil qablarından turistik zonalarda da yerləşdirmək, tullantıların düzgün idarə olunmasını təmin etmək, təbiətin çirklənməsinin qarşısını almaq mümkündür. Çünki heç də hamı tullantıları maşının yük yerinə toplayıb Bakıya gətirmir, yaxud səbirlə 9 kilometr məsafə qət edib başqa yaşayış məntəqəsindəki zibilxanaya daşımır. Xəlvətə salıb zibili kol-kosluğa, meşəliyə, çay kənarındakı çala-çökəyə tullayanlar da tapılır. Nəticədə təbiətə ziyan dəyir, istirahət etdiyimiz yaşıllıq məkanları zibilxanaya çevrilir. Yerli sakinlərlə söhbət zamanı onlar da bu problemdən narahatlıqlarını dilə gətirdilər. Bildirdilər ki, zibil qabları yoxdur deyə, ya kənd sakinləri tullantıları öz həyətyanı sahəsində çuxur qazıb orada yandırır, ardınca da üstünü torpaqla basdırır, ya da hara gəldi atırlar. Hər iki halda ekologiyaya ziyan dəyir. Üstəlik, aidiyyəti qurumlardan hər hansı biri meşəliyə, yaşıllıq sahələrinə, çay kənarına kiminsə zibil atdığını bilsə, dərhal onu 20 manat cərimələyirlər. Kənd sakinləri deyir ki, ekologiyanın qorunması, ətrafa zibil atmağa görə cərimənin tətbiq edilməsi müsbət haldır, amma məsələnin bu həddə gəlib çatmamağı üçün lazımi yerlərə zibil qabları qoyulmalı, məişət tullantıları vaxtlı-vaxtında daşınmalıdır.

Bələdiyyələrin məhdud imkanları

Məişət tullantılarının toplanması və daşınması, bilavasitə yerli özünüidarəetmə orqanlarının işi olduğundan, ilk növbədə adları çəkilən rayonlardan birinin bələdiyyəsi ilə əlaqə saxladıq. Əvvəlcə hər hansı açıqlama vermək istəməsə də, israrımız qarşısında suallarımızı cavablandıran, lakin adının çəkilməməyini xahiş edən bələdiyyə təmsilçisi söylədi ki, məişət tullantılarının toplanması və daşınması ciddi maliyyə resursu tələb edir. Onun sözlərinə görə, turizm mövsümündə bu tələbat və məişət tullantılarının həcmi dəfələrlə artır. Bələdiyyə nümayəndəsi qeyd etdi ki, vətəndaşlar, o cümlədən turizm üçün əlverişli olan yaşayış məntəqələrinin heç də bütün sakinləri zibil pulunu, həmçinin əmlak vergisini asanlıqla ödəmirlər, bir çox hallarda bundan, ümumiyyətlə imtina edirlər. Bu isə bələdiyyələrin maliyyə imkanlarını məhdudlaşdırır. Nəticədə tullantıları toplayan işçilərə əmək haqqı vermək, zibil daşıyan nəqliyyat vasitələrinə vaxtlı-vaxtında texniki qulluq etmək, yanacaq və əlavə yük maşını almaq mümkün olmur. Həmsöhbətim vurğuladı ki, məişət tullantılarının düzgün idarə olunmasına meşəlik ərazilərdə fəaliyyət göstərən turizm obyektləri, magistral yolboyu fəaliyyət göstərən istirahət məkanları da öz dəstəyini verməli, ümumi iş naminə məsuliyyəti, bələdiyyələrə dəstəyi bir qədər də artırmalıdırlar.

İcra hakimiyyəti üçün hər şey əladır

İsmayıllı Rayon İcra Hakimiyyəti Başçısının müavini, İctimai-siyasi və humanitar məsələlər şöbəsinin müdiri Sevil Əhmədova ilə telefon əlaqəsi saxlayıb sözügedən problemi onun da diqqətinə çatdırdıq. O, məişət tullantılarının toplanması və daşınması ilə bələdiyyələrin məşğul olduğunu xatırladaraq, bu işin lazımi səviyyədə təşkil olunduğunu vurğuladı. Sevil xanıma söyləyəndə ki, şəxsi müşahidələrimiz bunun əksini deyir və müvafiq yerlərdə zibil qablarının quraşdırılmasına ehtiyac var, o, telefon nömrəmizi qeyd etdi və məsələni araşdırıb bizimlə əlaqə saxlayacağını dedi. Amma Başçının müavini sonradan bizimlə əlaqə yaratmadı, fərqli vaxtlarda etdiyimiz telefon zənglərini də cavablandırmadı.

Vətəndaşlar tələb etməlidirlər

Ekologiyanın, turistik zonaların təmizliyi Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyini, Dövlət Turizm Agentliyini də qayğılandırdığından, sözügedən qurumların da mövzuya dair münasibətini öyrəndik, müşahidə etdiyimiz problemi onların diqqətinə çatdırdıq. Nazirliyin "Facebook” səhifəsində "Ekspert saatı”nın növbəti buraxılışı zamanı mövzu barədə ünvanladığımız sualı cavablandıran Dövlət Ekoloji Təhlükəsizlik Xidmətinin rəisi Hikmət Əlizadə bildirdi ki, məişət tullantılarının toplanması və daşınması, ilk növbədə yerli özünüidarəetmə orqanlarının işidir: "Məişət tullantılarının toplanmasına, daşınmasına görə yerli özünüidarəetmə orqanları vətəndaşlardan vəsait toplayır. Məhz buna görə də vətəndaşlar bələdiyyələrdən məişət tullantılarının normal qaydada toplanmasını və daşınmasını tələb etməlidirlər”.

Müqavilələrin vaxtı uzadılmır

Nazirliyin Meşələrin İnkişafı Xidmətinin rəisi Namiq Xıdırov isə turizm və rekreasiya zonalarında aparılan monitorinqlərə diqqət çəkərək söylədi ki, məişət tullantılarının daşınması üçün aidiyyəti qurumlarla razılaşması olmayan, çirkab suların ətrafa axıdılmasına yol verən, bununla bağlı fəaliyyətində nöqsanlar aşkarlanan obyekt sahibləri ilə turizm sahəsində xidmət göstərmək üçün yenidən müqavilələr imzalanmır: "Turizm və rekreasiya zonalarında mütəmadi monitorinqlər aparılır. Məişət tullantılarını, çirkab sularını qanunauyğun şəkildə idarə edə bilməyən obyekt sahibləri ilə müqavilələr yenilənmir, onların fəaliyyəti bununla məhdudlaşdırılır. Bundan sonra da ətraf mühitə, təbiətə bu cür biganə olan, tullantıların meşələrə atılmasına şərait yaradan şəxslərlə turizm xidməti göstərməyə icazəni nəzərdə tutan, yəni meşəlik ərazidə turizm obyekti işlətmək üçün imzalanan müqavilələrin vaxtı uzadılmayacaq”.

"Gözəl kənd” layihəsi

Dövlət Turizm Agentliyinin mətbuat katibi Kənan Quluzadə bildirdi ki, təmsil etdiyi qurumun regional idarələri tərəfindən bir çox layihələr həyata keçirilir və bunlar içərisində qeyd olunan problemlə bağlı bələdiyyələrlə də müvafiq işlər görülür. Onun sözlərinə görə, Lənkəranda, Şəkidə və digər regionlarda yerli özünüidarəetmə orqanları ilə birlikdə turizm zonalarında təmizlik işlərinin görülməsi, müvafiq yerlərdə zibil qutularının yerləşdirilməsi kimi tədbirlər həyata keçirilib: "Dövlət Turizm Agentliyinin "Gözəl kənd” layihəsi var. Bu layihə çərçivəsində yerli əhali ilə birlikdə təmizlik, bərpa, yenidənqurma və digər işlər görülür. Layihə turistik əhəmiyyətli kəndləri əhatə edir. Çalışırıq ki, layihənin icra olunduğu yaşayış məntəqələrini nümunəvi kəndə çevirək. Bundan başqa, gənclər təşkilatları, turizm könüllüləri ilə birlikdə tez-tez iməclik keçiririk. Buna misal kimi çimərliklərdə, şəlalələrin ətrafında olan ərazilərdə aparılan təmizlik işlərini sadalaya bilərik. Lakin ümumilikdə, turizm potensialı olan rayonlarda məişət tullantıları üçün zibil qablarının qoyulması, onların vaxtlı-vaxtında boşaldılması, zibilin müvafiq qaydada daşınması, bilavasitə bələdiyyələrin işidir. Biz, sadəcə hansısa layihələr çərçivəsində onlara dəstək verir, maarifləndirici işlər aparırıq”.

Həyata keçməyən Milli Strategiya

Ekoloq Samir İsayev qəzetimizə açıqlamasında qeyd etdi ki, turizm rayonlarında fəaliyyət göstərən hər bir şirkətlə bələdiyyələrin müqaviləsi var və bu, həm yerli özünüidarəetmə orqanı, həm də sahibkarlıq fəaliyyəti göstərən şəxs üçün önəmlidir. Ekspertin sözlərinə görə, bələdiyyə bundan qanuni gəlir əldə edir, ödədiyi vəsait müqabilində sahibkar da məişət tullantılarının daşınması qayğısından azad olur: "Heç bir rayonda bələdiyyə belə imkanı əldən verməz. Mütləq o sahibkarlıq subyekti, turizm obyekti ilə müqavilə imzalayıb. Amma sual doğuran məsələ budur ki, bu məişət tullantıları necə yığılır, hara toplanır? Aidiyyəti dövlət qurumları məhz buna nəzarət etməlidir. Misal üçün, Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi bu prosesə ciddi nəzarət etmir. Gedib o bələdiyyədən soruşmurlar ki, sən zibili necə və hara daşıyırsan, poliqonla müqavilən varmı? Nabran istisna olmaqla, bu işin, hələlik mükəmməl səviyyədə təşkil edildiyi digər turistik zonanın adını çəkə bilmərəm. Rayonlarda bu iş lazımi səviyyədə təşkil olunmur. "Azərbaycanda bərk məişət tullantılarının idarə edilməsinin təkmilləşdirilməsinə dair 2018–2022-ci illər üçün Milli Strategiya” var. Sözügedən sənəd Prezident İlham Əliyevin 2018-ci il 1 noyabr tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilib. Milli Strategiyada İqtisadiyyat, Səhiyyə, Təhsil, Ekologiya və Təbii Sərvətlər nazirlikləri, yerli icra hakimiyyəti orqanları qarşısında qeyd edilən problemlərin həllinə dair konkret vəzifələr qoyulub. Pandemiya, ardınca Vətən Müharibəsinin başlanması və ondan sonrakı proseslər Strategiyada nəzərdə tutulan tədbirlərin sürətini təəssüf ki, ləngidib”.

Rufik İSMAYILOV