Hotellər “booking”ə qarşı

Azərbaycanda digər onlayn portallarla müqayisədə “booking.com”un payı çoxdur və rezervasiyalar bu platforma üzərindən daha çox gəlir. Platformanın bazarda mövqeyi gücləndikcə komissiya faizini artırır, şərtləri diktə edir. Hotellərin narazılığı da bu diktədəndir.

Avropanın minlərlə hoteli ilə “booking.com” onlayn platforması arasında narazılıq pik həddə çatıb. Hotellər “Booking” şirkətinin siyasətinin azad rəqabət prinsiplərini pozduğunu iddia edirlər, platformaya qarşı məhkəməyə qədər gedib çıxan təzminat davası açıblar. Hotellər şirkətin “ən yaxşı qiymət” müddəasının qanunsuz olduğunu vurğulayır, 2004-2024-cü illərdə dəymiş zərərə görə təzminatın ödənilməsinin təmin olunmasını tələb edirlər.

Qeyd edək ki, 2023-cü ildə “Booking Holdings” şirkətinin Avropadakı bazar payı 71 faiz olub, birbaşa rezervasiyaların payı isə son illərdə əhəmiyyətli dərəcədə azalıb.

Azərbaycandakı hotel və turizm şirkətlərinin də bu platforma ilə birbaşa işlədiyini nəzərə alsaq, onda yaranan problemin bizim turizm sektoru üçün də önəmli olduğu anlaşılar. Bəs bizim turizm sektorunda məsələyə münasibət necədir?

Ciddi və güclü mövqe

Azərbaycan Turizm və Menecment Universitetinin Mehmanxana və restoran biznesi kafedrasının müəllimi Ceyhun Aşurov “booking. com”un son dövrlərdə ciddi şəkildə bazar payına malik olduğunu bildirir: “Hətta deyərdim ki,  Azərbaycanda da digər onlayn portallarla müqayisədə “booking.com”un payı çoxdur və rezervasiyalar bu platforma üzərindən daha çox gəlir. Bu o demək deyil ki, insanlar Azərbaycana sadəcə bu platforma üzərindən gəlirlər. Digər platformalar müqayisədə daha zəifdirlər. Platformanın bazarda mövqeyi gücləndikcə komissiya faizini artırır, şərtləri diktə edir. Hotellərin narazılığı da bu diktədəndir”. C.Aşurov bildirir ki, platforma əslində “ən yaxşı qiymət” siyasəti tələbi ilə öz mövqelərini bazarda daha da möhkəmləndirib: “Çünki bu şirkətdə peşəkar idarəetmə sistemi var və məsələlərə operativ müdaxilə edirlər. “Booking.com” bir çox hotellərdə hətta öz saytlarından heç də yuxarı qiymətlər təqdim etmir, üstəlik öz sadiq müştərilərinə əlavə bonuslar verir”.

Turizmçi platformanın komissiya haqqının az olmadığı fikri ilə razıdır: “Şirkətin ortalama komissiyası 20 faiz təşkil edir. Bu da az rəqəm deyil. Məsələn, 100 manata satılan bir otağın 20 manatı birbaşa olaraq “booking.com”a ödənilmiş olur. Bu paya malik olan platforma o qədər güclüdür ki, hətta hotelləri özündən asılı vəziyyətə sala bilir. Daha yüksək reytinqli müştərilər “booking.com” vasitəsilə “Genius” proqramları ilə ciddi endirimlər, bəzən pulsuz bonuslar formasında xidmətlər alırlar. Bu da müştəri sədaqətini artırmış olur. Onlar da şirkət olaraq hotellərdən ən yaxşı qiymət vermələrini istəyirlər ki, satışları daha yaxşı olsun. Amma heç bir halda buna hotelləri məcbur etmirlər. Sadəcə, bazar tələbi ilə hotellər “booking”ə yaxşı komissiya və  qiymət verməyi öz üzərlərinə götürürlər ki, satışları bu platformadan daha çox olsun”. Ekspertin fikrincə, platforma hansısa qaydaları pozmur: “Əksinə, bazarda ciddi rəqabət yaradır, hotellərin üzərinə standartlar qoyur. Müştəriyə daha diqqətlə yanaşmasını tələb edir. Hesab etmirəm ki, Azərbaycandan olan hotellər bu məhkəməyə qoşulsun və “booking”ə qarşı belə addımlar atsınlar”. Turizmçi hesab edir ki, bazarda bir şirkətin ciddi və güclü mövqeyə malik olması və digər şirkətlərin onun kölgəsində qalması nəticə olaraq, rəqabət mühitini müəyyən qədər poza bilər: “Yaxşı olardı ki, digər şirkətlər də bazarda fəaliyyət göstərsin. Biz özümüz də turizmçi olaraq çalışırıq ki, paralel digər portalları da çeşidləndirək. Çünki bazarın bütünlüklə “booking.com” platformasından ciddi şəkildə asılı olması hotellər üçün müəyyən risk daşımış ola bilər”.

Rəsmi nümayəndəliyi yoxdur

Turizmçi Əfsun Əhmədovun sözlərinə görə, ölkəmizdə “booking.com”la bağlı vəziyyət elə də ürəkaçan deyil: “Platforma Azərbaycanda vergi ödəmir və rəsmi nümayəndəliyi yoxdur. Əfsuslar olsun ki, bu tələblərlə bağlı aidiyyəti qurumlar tərəfindən hələlik heç bir ciddi addım atılmayıb. Bu, həm dövlətə, həm də sahibkarlara mənfi təsir edir. Hotellər öz saytında və ya yerli platformada endirim edə bilmir. Çünki “booking.com” müqavilə şərtlərinə əsasən eyni və ya daha yüksək qiymət tətbiq edilməsini tələb edir”.

Hotellər bir araya gəlsə

“Azərbaycanda da bir çox hotel və qonaq evi “booking.com”a qoşulub, çünki xarici turistlərin böyük hissəsi məhz bu platforma vasitəsilə bron edir”, - deyə turizmçi Aytac Nəzirli bildirir: “Komissiya faizləri bizdə də eynidir - təxminən 15-25%. Lakin bizdə Avropadakı kimi güclü və birgə çıxış edən hotel birlikləri olmadığı üçün kollektiv müqavimət azdır. Kiçik hotellər bəzən komissiyadan qaçmaq üçün birbaşa bron – “WhatsApp”, telefon və ya öz saytlarından endirimli təklif edirlər. Amma “booking” bunu aşkar etsə, onların profilini məhdudlaşdıra bilər. Turizm şirkətləri adətən “booking.com”dan birbaşa istifadə etmirlər. Onlar hotellərlə B2B müqavilə bağlayır, topdan qiymətlər alır və öz paketlərini formalaşdırırlar. Bu, onlara həm komissiya yükündən xilas olmağa, həm də daha çevik qiymət siyasəti aparmağa imkan verir”. A.Nəzərlinin fikrincə, Azərbaycanda hotellərin bir araya gəlib güclü bir Hotel Assosiasiyası yaratmasına ehtiyac var: “Belə olduqda, “booking” və digər platformalarla daha ədalətli şərtlərlə danışıqlar aparmaq mümkün olar. İkincisi, hotellər öz rəsmi saytlarını, SEO və sosial media kanallarını gücləndirərək birbaşa satış payını artırmalıdır. Avropadakı məhkəmə proseslərinin nəticəsi də bizə təsir göstərə bilər. Əgər “vahid qiymət siyasəti” Avropada qadağan olunsa, “booking” bu şərti Azərbaycandan da götürməyə məcbur qala bilər”.

Təranə Məhərrəmova