Həkimlərin “nəfis xətt”inə əlvida? - ARAŞDIRMA
Ölkədə
elektron reseptə keçid məsələsi yenə müzakirə mövzusudur. Mütəxəssislər isə
bildirirlər ki, elektron reseptə keçid xeyli hazırlıq tələb edən prosesdir,
insanları təlimatlandırmaq lazımdır.
Bir müddət öncə TƏBİB-in Dərman və tibb vasitələri departamentinin rəhbəri Elmin Quliyev "Dərman
təhlükəsizliyi və farmakonəzarət” mövzusunda çıxış edib. Bildirib ki, yaxın gələcəkdə
rəqəmsallaşdırma tam başa çatdıqdan sonra ölkədə dərman izləmə sistemi tətbiq olunacaq.
Onun sözlərinə görə, bunun sonrakı mərhələsində ölkədə elektron reseptə keçid həyata
keçiriləcək: "Biz artıq kağız reseptlərə əlvida deyəcəyik. Dərmanlar elektron
reseptlərlə təyin olunacaq, apteklərdən də dərman vasitələri elektron reseptlərlə
alınacaq”.
Dünya ölkələrinin
təcrübəsi
Əksər
inkişaf etmiş ölkələrdə də kağız reseptə alternativ kimi kodlaşdırmadan istifadə
edilir: həkimlər şəxsi resept kodu, apteklər isə elektron kodlaşdırma sistemi
ilə təmin olunur. Nəticədə qəbula gələn pasiyent kodlaşdırılmış resept vasitəsilə
zəruri dərman preparatlarını əldə edir.
Estoniya
Ayrı-ayrı
ölkələrdə bu sistem öz spesifik xüsusiyyətləri ilə fərqlənir. Məsələn,
Estoniyada apteklərdə bütün xəstələr e-şəxsiyyət vəsiqələrini təqdim edir və əczaçı
xəstənin informasiyalarını e-İD vasitəsilə götürür və e-resepti doldurur.
Çexiya
Çexiyada həkimlər
yazdıqları bütün reseptlərin bir nüsxəsini mütləq şəkildə mərkəzi məlumat
bazasında saxlamalıdırlar. Bu sistem əhalinin sağlamlığını qorumaq və saxta
reseptlərin qarşısını almaq məqsədi daşıyır.
Hələ
tezdir?
Bəs Azərbaycan
səhiyyə sistemi elektron reseptlərə keçməyə hazırdır? Tibbi ekspert Şəmsiyyə
Namazova deyir ki, elektron reseptlərə keçmək hələ tezdir: "Elektron
reseptlərə keçidin hələ zərurət olduğunu düşünmürəm. Azərbaycanda bu mühitə tələbat tam yetişməyib.
Elektron reseptə keçmənin nə vaxtı, nə də zamanıdır”.
"Hamı
istifadə edə bilməyəcək”
Ş.Namazova
bildirir ki, hər kəsin internetdən tam şəkildə anlayışı olmadığı üçün elektron
reseptlərə keçid müəyyən qrup üçün çətin ola bilər: "Əslində, elektron reseptə
keçmək həkimin işini daha da yüngülləşdirir. Amma insanların internetdən
anlayış səviyyəsi o dərəcədə yetişməyib. Yaşlı, orta, cavan nəsil var və
elektron sistemdən hər kəs istifadə edə bilmir.
Məsələn, vaksinasiya olunmaq üçün qeydiyyatdan keçməyi hər kəs bilmirdi.
Bilən insanlardan onlara kömək etməyi xahiş edirdilər”.
"Bir
yazılış qaydası var”
Ş.Namazovanın
sözlərinə görə, elektron reseptlərin öyrəşdiyimiz kağız reseptlərdən fərqi
yoxdur: "Elektron reseptlərin də Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı tərəfindən təsdiqlənmiş
bir forması var. Kağız, elektron, hansı ölkədə, hansı dildə olmasının fərqi
yoxdur, reseptin bir yazılış qaydası var”.
"Bu dərmanı
necə içək?”
Ş.Namazova
deyir ki, elektron reseptə keçidlə həkimin fiziki işi yüngülləşəcək. Lakin
reseptlə bağlı pasiyentlər yenə də həkimə zəng vuracaqlar: "Müsbət tərəfi odur
ki, həkimin fiziki işi yüngülləşir, yazı yazmayacaq. Ancaq bəzi məsələlərdə ənənə
qalacaq. Məsələn, xəstə ilə üzbəüz oturub iynə-dərmanların vurulma və ya içmə
qaydasını izah edirik. İnsanlar yenə də tam yadında saxlaya bilmir, evdən zəng
edir soruşur ki, bu dərmanı necə içək?. Olur ki,
aptekdə o dərman yoxdur, əvəzedicisini soruşmaq lazım gəlir. Həkimə zəng edirlər
ki, əvəzində başqa dərman verə bilərik? Elektron reseptə keçidin, məncə, elə
bir əhəmiyyəti olmayacaq”.
"Xeyli iş
görmək lazımdır”
Tibbi
ekspert Adil Qeybulla deyir ki, elektron reseptlərə keçmək üçün öncə
sistem formalaşmalıdır: "Elektron reseptlərə keçidin hələ tez olduğunu hesab
edirəm. Əhali bunun üçün tam hazır olmalıdır. Səhiyyə bir sistemə keçməli,
bütün rayonlar arasında əlaqələr qurulmalıdır. Məsələn, hansısa rayonda yazılan
resept elektron şəkildə o sistemə daxil edilməli, xəstələrin məlumat bazası
olmalıdır. Bu, zaman və xeyli hazırlıq tələb edən prosesdir. İnsanları təlimatlandırmaq,
xeyli iş görmək lazımdır”.
"Yoxsa
sistem çalışmaz”
Adil
Qeybulla bildirir ki, sistemin çalışa bilməsi üçün onun təməli möhkəm qoyulmalıdır:
"Eşidirlər ki, belə bir şey var, "biz də ona keçək” deyirlər. Ancaq bu cür
yanaşma doğru deyil. İndiyə qədər hələ icbari tibbi sığortanı düz-əməlli tətbiq
edə bilməmişik. 2-3, bəlkə də 5 ildir elektron reseptlər barədə söhbət gedir. Yəni
bu işə başlamazdan qabaq onun alt yapısı olmalı, fundamenti qoyulmalı, bütün
infrastrukturu qurulmalıdır. Ondan sonra bu sistemə keçilə bilər. Yoxsa o
sistem çalışa bilməz”.
Nə qədər
hazırıq?
A.Qeybullanın
sözlərinə görə, elektron resept önəmli proses olsa da, bizim nə qədər hazır
olmağımız da vacibdir: "Elektron resept icbari tibbi sığorta çərçivəsində dərman
maddələrinin dövriyyəsinə nəzarət, onların sərfiyyatı, sərf olunan dərman maddələrinin
miqdarı baxımından önəmli bir prosesdir. Amma biz buna nə qədər hazırıq? Bax, əsas
məsələ budur”.
Zərif
Salmanlı