Ermənistan dəyişəcək?

Ermənistanda siyasi gərginlik fonunda növbədənkənar parlament seçkiləri keçirildi. Seçkilərin nəticələrinə görə, Nikol Paşinyanın başçılıq etdiyi "Vətəndaş Razılaşması” Partiyası qalib gəlib. Seçkilərdə 4 siyasi partiya və 21 siyasi blok iştirak edib. Elan edilən səs faizlərinə görə, Nikol Paşinyanın partiyası səslərin 53,92 faizini toplayıb. Belə halda, yeni parlamentdə Nikol Paşinyanın partiyası, təxminən 72 yer, Koçaryanın bloku isə 27 yer alacaq. Robert Koçaryan və digərləri seçkidə saxtakarlığın olduğunu desələr də, aparıcı Qərb dövlətləri, beynəlxalq təşkilatlar, hətta Rusiya seçkinin nəticələrini tanıyıb. Görünən isə odur ki, ermənilər bu seçkidə revanşistlərə səs verməyib və Paşinyan və onun blokuna etimad göstərilib. Artıq Ermənistanda seçki bitib. Bəs görəsən bundan sonra proseslər hansı istiqamətdə cərəyan edəcək, nəyi müşahidə edəcəyik?

"Atlas” Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, politoloq Elxan Şahinoğlubildirdi ki, Nikol Paşinyan parlament seçkilərində səs çoxluğu ilə qələbə çalmasaydı, Ermənistanda xaos ola bilərdi: "Yəni hər iki tərəf az səs toplasaydı və hökuməti formalaşdırmaq mümkün olmasaydı, elə seçkidən dərhal sonra yaranacaq vəziyyətlə, hətta vətəndaş müharibəsinə gedib çıxa bilərdilər. Amma Paşinyanın qələbəsi və təkbaşına hökuməti formalaşdıracağı perspektivi artıq xaos ehtimalını azaldıb. Paşinyanın əsas rəqibi olan Robert Koçaryan seçkinin nəticəsini tanımamaq və məhkəmə ilə hədələyir. Lakin artıq gecikib, qatar gedib. Çünki Qərb ölkələri, beynəlxalq təşkilatlar, o cümlədən Koçaryanın arxasında dayanan Rusiya belə Paşinyanın qələbəsini tanıyıb. Bundan sonra Koçaryanın ölkəni qarışdırması mümkün olmayacaq”.

E.Şahinoğlu qeyd etdi ki, Paşinyan yaxın müddətdə hökuməti formalaşdıracaq, nazirləri təyin edəcək və dayandığı yerdən davam edəcək: "Koçaryan və ətrafına yığılmış daşnak tör-töküntülərinə gəldikdə isə onlar iki variant üzərində düşünürlər: parlamentə qatılsınlar, ya qatılmasınlar. Koçaryanın iddiası böyük olduğu üçün özünü deputat kimi təsəvvür edə bilmir. Yənihəmişə hazırın naziri olub. Vaxtı ilə Dağlıq Qarabağda separatçılara rəhbər təyin etdilər, sonra keçmiş prezident tərəfindən Ermənistanın baş naziri təyin olundu, daha sonra isə leqal prezident Levon Ter-Petrosyanı devirərək onun yerinə keçdi. Bir sözlə, bu adam heç vaxt deputat olmayıb və özünü icra strukturunun başında görüb. Özü də bunu etiraf edib. Ona görə də, istəyir ki, parlamentin işinə qatılmasın. Amma onun blokunda daşnak tör-töküntüləri var ki, onlar parlamentdə təmsil olunmaq istəyəcəklər. Çünki çoxdandır, parlamentdə təmsil oluna bilmirlər və indi onlar üçün yaxşı bir fürsət yaranıb. Ona görə də, düşünürəm ki, Robert Koçaryan şəxsən parlamentin işinə qatılmasa da, onun bloku qatılacaq və ana müxalifəti formalaşdıracaq. Belə də davam edəcəklər. Amma hökuməti formalaşdırmaq, parlamentin işini davam etdirməsi o demək deyil ki, Ermənistan cəmiyyətini rahat həyat gözləyir. Ermənistan Rusiyanın nökərinə çevrilib. Bir dövlət ki, öz sərhədlərini qoruya bilmir, kənar dövlətdən qüvvə gətirir, onda o dövlətin müstəqilliyindən, dayanaqlığından danışmaq mümkün deyil. Yəni elə sürünə-sürünə də gedəcəklər”.

Politoloq Samir Hümbətov bildirdi ki, Ermənistandakı seçkilərə qədər, yəni Paşinyanın hakimiyyəti dövründə atılan addımlar Azərbaycana xeyir gətirdi: "Azərbaycan mövcud vəziyyətdən istifadə edərək öz torpaqlarının işğaldan azad etdi. Amma qalıcı sülhün olması üçün bəzi addımlar atılmalıdır. Açıq desək, Rusiya üçün Ermənistanla Azərbaycan arasında tam sülhün əldə olunması uyğun deyil. Çünki tam sülh olarsa, Rusiyanın Qafqazdan ayağı kəsiləcək. Amma yekun sülh müqaviləsi Azərbaycan və Türkiyə üçün lazımdır. Eyni zamanda bu, bizim üçün nə qədər vacibdirsə, elə Ermənistanın özü üçün də əhəmiyyətlidir. Apardığımız təhlillərin və analizlərin nəticələrinə əsasən deyə bilərik ki, Paşinyan seçkidən sonrakı dövrdə hakimiyyətini daha da möhkəmləndirəcək. Ona bağlı olmayan qüvvələri yavaş-yavaş tabe etməyə çalışacaq. Təbii ki, bu, asan olmayacaq. Çünki Paşinyan üçün bunu etmək, ələlxüsus da ki, Rusiyanın təsir gücünün daha böyük olduğu Ermənistanda etmək, vaxt alan bir məsələdir. Ona görə ki, təhlükəsizlik qüvvələrinin, eyni zamanda güc strukturlarının əksəriyyətində Rusiyanın adamları daha çoxdur. Lakin Paşinyan öz kadrlarını, sadiq insanları yavaş-yavaş hakimiyyətə yerləşdirəcək”.

Politoloq vurğuladı ki, növbəti mərhələdə Paşinyan Azərbaycanla münasibəti normallaşdırmaq prosesinə keçəcək: "İlk olaraq bu çərçivədə sərhədlərin demarkasiyası və delmitasiyası işləri aparılacaq. Əsas məsələ isə Ermənistanın Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıması məsələsidir. Təbii ki, Dağlıq Qarabağın və ətraf rayonların Azərbaycanın suveren ərazisi olması şərti ilə bu da olacaq. Bununla da yekun sülh müqaviləsinə doğru addımlar atılacaq. Desək ki, bir ildən sonra sülh müqaviləsi imzalanacaq, inandırıcı olmaz. Çünki bunun üçün bir neçə sənəd imzalanacaq. Birincisi, sərhədlərin delmitasiyası və demarkasiyası. Daha sonra Rusiya sülhməramlılarının olduğu ərazidə azərbaycanlı məcburi köçkünlərin geri qaytarılması baş tuta bilər. Təbii ki, eyni yerdə olmasa da, ayrı-ayrı yerlərdə məskunlaşma ola bilər. Bundan sonrakı mərhələdə Azərbaycanın erməni əhalisinə verdiyi təminatlar əsasında Ermənistanla Azərbaycan arasında yekun sülh müqaviləsinin imzalanması prosesi başlaya bilər. Əgər bu sülh müqaviləsi reallaşarsa, Cənubi Qafqazda yeni dövr başlayacaq”.

S.Hümbətovun sözlərinə görə, Zəngəzur dəhlizinin açılması məsələsi uzaqda deyil: "Yəni bir ilin və ya il yarımın içərisində Zəngəzur dəhlizinin açılması prosesi gedə bilər. Böyük ehtimal ki, bu, baş tutacaq, çünki ortada kommunikasiyaların məsələsi var. Əgər Paşinyan hakimiyyətini möhkəmləndirərsə, Azərbaycanla Naxçıvanı birləşdirən bu dəhliz açıla bilər. Bu addımlar atılacağı təqdirdə, Rusiyanın Cənubi Qafqazda mövqeyi zəifləməyə başlayacaq. İndiki halda Paşinyan da Rusiyanı Ermənistanda istəmir. O, hakimiyyətdə möhkəmlənərsə, hətta növbəti dövrlərdə Rusiya qoşunlarının belə Ermənistandan çıxarılması məsələsini gündəmə gətirə bilər. Çünki Paşinyan qərbyönümlü siyasətçi hesab olunur və onun üçün KTMT yox, NATO daha üstün hərbi-siyasi blok sayılır. Hesab edirəm ki, növbəti beş il ərzində Paşinyanın möhkəmlənməsi ilə bərabər, Rusiyanın zəifləmə prosesi gedəcək. Bu da regionda yeni siyasi proseslərin başlanğıcı olacaq ki, nəticədə güc balansı dəyişəcək, Qərbin diqqəti bu regiona artacaq”.