Ərdoğanla Baydenin Qarabağ söhbəti

Qarabağ münaqişəsindən sonra yeni kommunikasiya layihələrinin açılması və bunun üçün də bölgədə təhlükəsizliyin vacibliyi diqqət mərkəzindədir. Dünyanın aparıcı ölkələri isə bölgədə maraqlarının təmin olunması üçün müxtəlif istiqamətli açıqlamalar verir, öz niyyətlərini bəyan edirlər. Heç təsadüfi deyil ki, ABŞ da münaqişədən sonra özünü təcrid edilmiş oyunçu qismində görür. Lakin bütün imkanlardan istifadə edərək yenidən bölgədə söz sahibi olmaq arzusunu da gizlətmir. Elə bu günlərdə Ağ Evin milli təhlükəsizlik üzrə müşaviri Ceyk Sallivanın da verdiyi açıqlama diqqət çəkib. O qeyd edib ki, ABŞ prezidenti Co Bayden NATO sammitində Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanla Dağlıq Qarabağ məsələsini müzakirə edəcək. Onun sözlərinə görə, dövlət başçılarının görüşündə Dağlıq Qarabağ məsələsi ilə yanaşı, həmçinin Suriya, İran və Əfqanıstan mövzuları diqqət mərkəzində olacaq.
Bəs görəsən ABŞ və Türkiyə prezidentləri Qarabağla bağlı hansı aspektdə, hansı maraqlar çərçivəsində fikir mübadiləsi aparacaqlar?

Z.Əlizadə vurğuladı ki, bütün bunlarla yanaşı, ABŞ prezidenti Co Baydenin Prezident İlham Əliyevə müraciəti var: "Bayden müraciətində qeyd edir ki, biz Azərbaycanla münasibətlərin inkişafında maraqlıyıq. Ermənistanla barış istiqamətində sizə vasitəçi olmağa hazırıq və indiyədək həyata keçirilən əməkdaşlığa yüksək qiymət veririk. Bayden, həmçinin Ermənistana da müraciət edib, onlara kiçik də olsa, bir məbləğ ayırıb və deyib ki, Azərbaycanla barışmaq lazımdır. Hesab edirəm ki, bu, ümumi şəkildə Azərbaycanın siyasi məqsədlərinə uyğun mövqedir. Artıq Amerika, əsasən münaqişənin həll olunduğunu dərk edir və onun tam həll edilməsi üçün həm dünyanın aparıcı dövlətlərinin, həm də Minsk qrupunun həmsədri kimi öz xidmətlərini təklif edir. Hesab edirəm ki, bu, Azərbaycana uyğun bir mövqedir. Mənə elə gəlir ki, Azərbaycan hakimiyyəti Amerikanın bu mövqeyindən istifadə etməlidir”.

"Atlas” Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, politoloq Elxan Şahinoğlu bildirdi ki, ABŞ prezidenti Co Bayden Avropa turnesi sırasında türkiyəli və rusiyalı həmkarları ilə ayrı-ayrılıqda görüşəcək: "Bu görüşlərə diqqət böyük olsa da, bir görüşlə ABŞ-Türkiyə və ABŞ-Rusiya münasibətlərindəki dərin problemlərin həll olunacağını gözləmək əbəsdir. Bu cür görüşlər, nəticə üçün əvvəlcədən ciddi niyyət olanda, problemlərin həllini yaxınlaşdırır. Hazırda isə Amerikanın müxtəlif məsələlərdə nə Rusiyaya, nə də Türkiyəyə güzəşt etmək fikri var.
E.Şahinoğlu əlavə etdi ki, Bakıda olan amerikalı diplomatın "minalanmış xəritələr verilməlidir” açıqlaması müsbət qarşılandı: "Ancaq bunun ardınca onun "həmsədrlər fəaliyyətlərinə davam etməlidirlər” fikri bizdə haqlı suallar doğurdu. Buna baxmayaraq, Azərbaycanın ABŞ-la enerji və NATO çərçivəsində təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlığı davam etməlidir”.

Siyasi şərhçi Asif Nərimanlı bildirdi ki, ABŞ-ın hədəfi Çinlə mübarizədir və Qarabağ müharibəsindən sonra bu mübarizənin əsas platformalarından biri Cənubi Qafqazdır: "Çünki "Bir kəmər, bir yol” layihəsinin Orta dəhlizi üzərində problemə çevrilən münaqişə həll edilib və indi layihənin bütün quru dəhlizlərinin – Şimal və Cənubun məhz Orta dəhliz üzərində Azərbaycanda birləşməsi təklifi var. Bu, baş tutarsa, Cənubi Qafqaz, xüsusilə Azərbaycan layihədə həlledici haba çevriləcək. ABŞ-ın məqsədi də bu habın yaranmasının qarşısını almaq və müharibədən sonra regiona qayıtmaqdır. ABŞ prezidenti Baydenin Qarabağ məsələsini həmkarı Ərdoğanla müzakirə etməsi də bu hədəflərdən qaynaqlanır.
Qarabağ münaqişənin həllindən kənarda qalan və regionda təsir imkanları zəifləyən Vaşinqton bölgəyə qayıtmaq üçün iki istiqamətdə hərəkət edir.
A.Nərimanlı vurğuladı ki, ABŞ prezidenti Co Bayden öncə Ərdoğanla, ardınca Putinlə görüşəcək: "Hər iki liderdən regionla bağlı istəkləri olacaq və Putinlə görüş də Ərdoğanla görüşün nəticəsinə uyğun keçiriləcək.
Bu baxımdan, Ərdoğanla görüşdən sonra Putinlə bir araya gələcək Bayden, Azərbaycan-Ermənistan sərhədində "beynəlxalq müşahidəçi” missiyasının yerləşdirilməsi məsələsini masaya qoya bilər. Rusiyanın Orta dəhliz boyunca risklərin yaradılması maraqları, eləcə də gələcəkdə Türkiyənin Mərkəzi Asiyadakı maraqlarına təhlükələr yarada biləcəyi perspektivinə görə, ABŞ-ın bu istəyi ilə razılaşması ehtimalı var, xüsusilə qarşılığında nələr isə alacağı təqdirdə.
Hərçənd, Rusiya və Türkiyə xarici işlər nazirliklərinin məsləhətləşmələr aparması, regionda kommunikasiyanın bərpası prosesinin davam etdirilməsi ilə bağlı razılığa gəlməsi, görüş öncəsi Ankara və Moskvanın Vaşinqtonun bölgəyə girişinə imkan verməmək qərarına gəldiyi fikrini önə çıxardı. Bu baxımdan, Bayden Ərdoğanla Qarabağı müzakirə etsə belə, Cənubi Qafqaz mövzusunun aktuallığının azaldığını deyə bilərik”.